Zoek de verschillen

Ze doet niets liever dan freelancen in de journalistiek. Een vaste baan zou niets voor haar zijn, ze heeft de keuze voor het vrije bestaan als ZZP’er bij haar volle verstand gemaakt. Maar de beloning, die is vaak schokkend laag, zegt een freelance journalist die liever anoniem wil blijven. Ze werkte enkele maanden fulltime (freelance) bij een dagblad, per maand factureerde ze nog geen 2000,- euro. ‘Ik heb een goedkoop huis, geen kinderen en geef weinig geld uit. Tegen collega’s met een vaste baan maakte ik regelmatig grappen over mijn karige beloning, daarin vielen ze me wel bij. Al met al is het best pijnlijk dat ik een stuk minder verdien en twee keer zo hard werk.’

Soms maakte ze een mooi groot verhaal waar ze met ziel en zaligheid aan kon werken, soms deed ze ‘rotklusjes’, familieleden nabellen van overleden BN’ers bijvoorbeeld. Klussen die ook vaak worden toebedeeld aan stagiairs. ‘Op veel redacties is de stagiair tegenwoordig de grootste concurrent van de freelancer, want de stagiair is nóg goedkoper. Op een goede dag wandelden er tot mijn stomme verbazing in één keer tien nieuwe stagiairs binnen. Zij krijgen nu alle simpele klusjes. En als er een feestje is, mogen de stagiairs wel mee en de freelancers niet.’

Is ze ziek, dan is dat voor eigen rekening. ‘Ik voelde me eens zo beroerd dat ik ‘s nachts naar de huisartsenpost ben gegaan. Toch zat ik de volgende ochtend weer op de redactie. Maar ik wil niet te veel klagen, want laten we wel wezen: vooral in de zomer is het hengelen naar werk, dus ik ben blij als ik in die periode een paar maanden fulltime bij de krant kan werken. En los van de rotklusjes is het werken in de journalistiek wel wat ik het liefste doe.’

Tweederangs medewerker
Kranten en tijdschriften hebben het al jaren moeilijk. Omroepen gaan gebukt onder aanzienlijke bezuinigingen. Op vrijwel alle redacties waren – en zijn – ontslagen aan de orde van de dag. Eén ding is in die turbulente tijd niet veranderd: het werk moet nog steeds gedaan worden. Waar de freelancer voorheen werd gevraagd om zijn of haar specifieke kwaliteiten, huren redacties freelancers nu steeds vaker in om de capaciteit op orde te brengen, liefst tegen zo laag mogelijke kosten. Alleen de sterverslaggever, het grote talent of de journalist met een gewild specialisme wordt nog beloond met een vaste aanstelling. Zo dreigt de freelancer te verworden tot een tweederangs medewerker, iemand die hetzelfde werk doet als de vaste mensen, maar die minder verdient en bovendien niet de secundaire arbeidsvoorwaarden van de vaste krachten geniet.

Na een carrière van meer dan dertig jaar bij de Wereldomroep werkt Belinda van Steijn nu als freelancer voor verschillende omroepredacties. Het gevaar om tweederangs medewerker te worden ligt op de loer, maar Van Steijn voorkomt dat op verschillende manieren. ‘Ik heb voor mezelf een ondergrens gesteld als het om mijn tarief gaat: als een omroep minder dan mijn minimum tarief biedt, dan doe ik de klus niet. Daarnaast kies ik er bewust voor om niet ergens fulltime te gaan werken, bijvoorbeeld met een freelance jaarcontract, want dan word je al snel een soort verkapte werknemer. Ik wil het risico spreiden, daarom werk ik voor meerdere redacties. Op de redacties waar ik werk, word ik een paar dagen per week ingevlogen.’

Sjoske Cornelissen begon als stagiair bij Villamedia en is nu freelancer, onder meer voor het AD. ‘Ik ben vorig jaar juni afgestudeerd aan de School voor Journalistiek en in november ben ik begonnen als freelancer. Eerlijk gezegd ben ik nog niet zo bezig met de tarieven, ik ben al blij dat ik als net afgestudeerde journalist leuke klussen kan vinden. Laatst werkte ik een dag bij het AD voor 120 euro. Voor de regio-editie Utrecht maakte ik de Buurten-pagina, met verschillende nieuwtjes uit de wijken. Ik voel me nog niet in de positie om een gesprek te gaan voeren over het tarief, misschien doe ik dat over een paar jaar wel.’ 

Kwaliteit
Lijdt de kwaliteit van de journalistiek onder het toenemende aantal freelancers op redactie? Op lange termijn wel, denkt Van Steijn. ‘Als het gaat om het programma dat nu gemaakt moet worden werkt iedereen keihard, of je nu freelancer bent of niet. Al is het kunst- en vliegwerk, we zorgen dat we een goed programma maken. Probleem is alleen dat een freelancer niet snel beleidsmatig meedenkt. Het overgrote deel van de redacties waar ik werk, bestaat uit steeds wisselende freelancers. Die zijn vooral bezig met de waan van die dag en denken minder mee over de ontwikkeling of vernieuwing van programma’s. Op de lange termijn heeft dat invloed op de kwaliteit en continuïteit van die programma’s.’

Van Steijn heeft best wat collega’s de journalistiek zien verlaten. ‘Ze zien er de lol niet meer van in om te moeten knokken om ergens voor een redelijk tarief te mogen werken. Of ze kunnen niet mee met alle nieuwe ontwikkelingen.’ Mist Van Steijn de geneugten van een vast dienstverband niet? ‘Het freelancen bevalt me goed. Het is soms wel even wennen dat je niet meer altijd voor feestjes wordt gevraagd. Je wordt soms zelfs ingehuurd omdat de vaste krachten een uitje hebben. En het kerstpakket mis ik ook niet. Ik geef mezelf nu gewoon een kerstpakket.’