— vrijdag 17 december 2010, 09:00 | 0 reacties, praat mee

Wikileaks kan niet zonder oude media

Dankzij oude media groeit Wikileaks uit tot een fenomeen. Kranten moeten zich wel wapenen met nieuwe tools om de bulk aan informatie te kunnen verwerken. Laatste wijziging: 18 maart 2014, 12:40

‘Vergelijk het met de opkomst van de drukpers. Er kwamen allemaal gedachten naar buiten, waar de autoriteiten niet op zaten te wachten. Vrijheid van drukpers is dan ook een lange weg geweest. Dat is bij internet net zo. Met Wikileaks beleven we een heftige fase. Een verschil met vroeger is dat de informatie nu met vrachtladingen tegelijk op ons afkomt. Daar moeten de media aan wennen.’

Internetjournalist Francisco van Jole (Joop.nl) kon vier jaar geleden niet bevroeden dat Wikileaks zo’n impact zou krijgen. Julian Assange startte zijn platform voor klokkenluiders. De doorbraak liet tot dit jaar op zich wachten, met een gruwelijke videoreportage over een aanval van Amerikaanse soldaten vanuit de lucht op burgers en journalisten.

Kort daarna zocht de Australische activist samenwerking met de New York Times, The Guardian, Der Spiegel en El Pais. Assange had namelijk een probleem. Hij wist zich geen raad met de circa 300.000 documenten die zijn organisatie waren toegespeeld over de oorlog in Irak. De oude media vertaalden de boodschappen in nieuws en achtergronden en zetten daarmee tegelijkertijd Wikileaks op de kaart.

Van Jole: ‘Assange zag zichzelf als groot vernieuwer van de journalistiek. Die verwachting heeft hij niet kunnen waarmaken. Het was niet te doen, zeker niet voor zo’n kleine organisatie. Daarom zocht Wikileaks samenwerking met de gevestigde kwaliteitsmedia. Zij doen het journalistieke werk. Wikileaks is een bron.’

Ook Joost Oranje, adjunct-hoofdredacteur van NRC Handelsblad, beschouwt Wikileaks als een dankbare bron. ‘De traditionele media spelen geen rol, werd gezegd. Het tegenovergestelde is waar. Het klopt dat de oude media de documenten niet hebben gekregen. Wel zijn The New York Times, The Guardian, Der Spiegel en El Pais nodig om die enorme bulk aan informatie te duiden en in een perspectief te plaatsen. Dan pas krijgt die informatie de gewenste impact. Dat heeft Wikileaks ingezien. Dat filtergebeuren is blijkbaar heel belangrijk voor ze.’

Het verschil, zegt ook Oranje, is dat het nieuws nu met grote hoeveelheden tegelijk op straat belandt. ‘Ik heb ook wel eens gepubliceerd uit geheime stukken. Dan kreeg je een brief. Klokkenluiders van nu laten niet één of twee memootjes lekken, maar karrenvrachten tegelijk. Assange heeft aangekondigd spectaculair materiaal openbaar te maken over de banken. Kennelijk gebeurt het ook daar. Het is nog te vroeg om te zeggen dat het een trend aan het worden is, maar daar lijkt het wel op.’

Momenteel zitten we nog middenin het hoofdstuk van de uitgelekte Amerikaanse diplomatieke memo’s. De beroering is groot, hoewel top geheime stukken (nog) niet naar buiten zijn gebracht. Er liggen nog 250.000 documenten te wachten.

Zoveel informatie vergt nieuwe methoden om die informatie in een context te plaatsen. Vandaar dat kranten zijn gaan samenwerken. Een ander voorbeeld met een andere oplossing; de bonnetjesaffaire in Groot-Brittannië eerder dit jaar. The Guardian schakelde het publiek in bij het speuren naar nieuws tussen de stortvloed aan documenten.

Ook de Volkskrant doet aan crowdsourcing, zoals het fenomeen heet. Social media redacteur Heleen van Lier: ‘De cables van Wikileaks zijn nu nog wel te behappen. Het zijn er nog niet zoveel. Het is meteen een ander verhaal wanneer tienduizenden documenten tegelijk worden vrijgegeven. Dan zullen we het publiek echt nodig hebben. Interessant daarbij is dat mensen met verschillende expertises er naar kijken. Crowdsourcing verrijkt de journalistiek. Dat laten we onze lezers ook merken door hun reacties te plaatsen op onze website. Een collega zei: dat kan de concurrent toch ook allemaal lezen? Ik vind dat wanneer je samenwerkt met je lezers je deze informatie niet voor jezelf kunt houden. Die openheid geef je dan ook weer terug.’

Tips zijn natuurlijk ook welkom bij NRC Handelsblad, maar crowdsourcing behoort niet in eerste instantie tot het plan om wegwijs te geraken in Wikileaks, zegt Oranje. De krant laat het zoeken over aan datajournalisten en het uitwerken aan verslaggevers en correspondenten.

Tijdsdruk kan een probleem zijn, wanneer de documenten massaal online worden gezet. ‘We zullen altijd uitgaan van onze eigen journalistieke normen en waarden. Natuurlijk proberen we zo snel mogelijk te berichten, en wie weet maken we daarbij achteraf een inschattingsfout. Dat kan gebeuren. Echter, bij ernstige twijfels zullen we niet overgaan tot publiceren, hoe groot de druk ook is. ‘

Hoe ga je om met een bron als Wikileaks? Het is geen bekende tipgever of een deep throat. Het is eerder een mistige organisatie. Niet helder is bijvoorbeeld waar de financiële steun vandaan komt en of er op de achtergrond onbekenden aan de touwtjes trekken. Juist aanvoerder Assange, die transparantie bepleit, wil geen interne informatie naar buiten brengen. Meerdere medewerkers zijn inmiddels boos opgestapt, omdat de voorman geen tegenspraak duldt.

Voor NRC Handelsblad reden om afstand te bewaren. Oranje: ‘We zullen ons nooit zomaar blind achter informatie scharen die Wikileaks of welke bron dan ook ons aanlevert. De kracht van NRC is juist duiding geven aan informatie. Het zou een raar signaal zijn om alle ongefilterde informatie online te zetten. Zo van lezer, zoek het zelf maar uit. Doorverwijzen naar gebruikte documenten kan natuurlijk wel.’

PowNed lanceerde een mirror-site, bedoeld om het bedreigde Wikileaks in de lucht te houden. Een openbare steunbetuiging dus. Het leidde tot een kleine politieke rel. Tweede Kamerlid Ank Bijleveld riep dat het Kabinet moest ingrijpen. Tevergeefs. PowNed zou er ook geen gehoor aan hebben gegeven, aldus omroepbaas Dominique Weesie: ‘Bijleveld zou het goed doen in Noord-Korea. De Wikileaks mirror op PowNed blijft gewoon staan waar-ie staat.’

Van Lier waardeert de actie van de nieuwe omroep. ‘Ik vond de oproep van het CDA zorgwekkend. Dat was een roep om censuur. Wikileaks is een teken van een nieuwe tijd, het past bij de openheid van internet, de democratisering van data.’

Joop.nl laat een mirror-site achterwege. De opiniesite kiest voor de steunactie ‘Rutte, red Wikileaks!’. De petitie, bedoeld om Assange politiek asiel aan te bieden in Nederland, is inmiddels ondertekend door achtduizend mensen. Van Jole: ‘Zo’n actie past bij een opiniesite. Met het in het leven roepen van een mirror-site word je onderdeel van Wikileaks. Juist door dat niet te doen kun je er genuanceerder over berichten. Vergelijk het met een oorlogscorrespondent. Die kan sympathie voelen voor een partij, maar moet niet gaan meevechten.’

En mocht de informatie gestolen blijken te zijn?

Oranje: ‘Het basisprincipe is met open vizier strijden. Maar je kunt dat nooit als algemene stelregel hanteren, dat hangt af van het maatschappelijk belang. Stel, uit gestolen documenten blijkt dat een minister steekpenningen aanneemt. Welke afweging maak je dan?’

Wikileaks bewijst de kracht van de oude media. Het handwerk blijft als vanouds: tegels lichten. Wel zullen ze zich moeten wapenen met nieuwe tools. Internet legt de hele wereld bloot, één krant alleen kan die taak niet langer aan. Daarom is het niet zo vreemd dat kranten en tijdschriften uit Amerika, Groot-Brittannië, Duitsland en Spanje met elkaar samenwerken.

Oranje sluit samenwerking van zijn krant niet uit in de toekomst, maar wil er nu nog niet veel over kwijt. ‘Misschien gaan we dat wel doen. Er zitten wel haken en ogen aan. Je moet goed kijken met wie je gaat samenwerken. Het moet een medium zijn van hetzelfde niveau en dat zich op dezelfde golflengte bevindt.’

Of er een nieuw informatietijdperk zal aanbreken, hangt volgens Van Jole af van de vraag of Wikileaks wel of niet het zwijgen zal worden opgelegd. De antikrachten hebben hem het meest verwonderd. De Amerikaanse politica Sarah Palin roept dat Julian Assange moet worden opgejaagd als Bin Laden, de rechterhand van de Canadese premier roept zelfs op hem dood te schieten. ‘Creditcardmaatschappijen weigeren donaties en hosting providers verbreken hun contract met Wikileaks.

Dit heb ik niet eerder meegemaakt’, zegt van Jole. ‘Ik ben het eens met Assange die zegt dat de slechteriken het meeste last hebben van alle onthullingen. Dat lijkt me goed voor de maatschappij en goed voor de democratie.’


——-

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.