Wanneer redt de journalist de journalistiek?

In het manifest van Wie koopt NRC? staat een interessante zin: “Voorwaarden voor het goed functioneren [van de journalistiek] zijn, onder meer (…) een goede inbedding in de lezende achterban; een journalistiek medium moet het vertrouwen en de vriendschap kennen van haar lezers.” De schrijvers hiervan hebben gelijk, maar wat ze er niet bij vertellen is dat het hier bij de journalistieke beroepsgroep in zijn algemeenheid juist behoorlijk aan schort.

Journalisten willen helemaal niet in contact treden met hun lezers. Natuurlijk: als hun verhaal op deze of gene website verschijnt willen ze het best eens delen op Twitter of Facebook om vervolgens likes en retweets te tellen. Maar écht zelf met hun verhalen op zoek naar een geïnteresseerd publiek is er, uitzonderingen daargelaten, niet bij. Ook al schrijven ze voor een publiek - zelf ook maar een beetje naar dat publiek op zoek gaan is eng, en lijkt op marketing, en dat is een vies woord. Veel liever leveren ze hun stukjes keurig op tijd in bij een uitgever, die er vervolgens de boer mee op gaat.

Deze houding is opvallend, temeer omdat op allerlei journalistieke websites, discussieavonden en netwerkgroepjes al jaren steen en been geklaagd wordt over deze uitgevers. Freelancevergoedingen hollen achteruit, auteursrechten worden uitgekleed, de redactionele onafhankelijkheid is in gevaar, de vergoedingen voor aandeelhouders en topmanagers zijn schandalig, er wordt onvoldoende in de toekomst van de journalistiek geïnvesteerd en ga zo maar door. Maar als er een klusje is springen ze toch weer in de houding om een artikel keurig voor de deadline af te leveren en vervolgens toe te kijken hoe anderen er een publiek mee zoeken. 

Terwijl het allemaal echt zo moeilijk niet meer is. De mogelijkheden om jezelf als freelancer uit te geven zijn er al een tijdje en nemen met de komst van Blendle, MyJour en eLinea alleen maar toe. Bovendien betekent online publiceren dat je nog maar een fractie van de kosten maakt: voor drukken en verspreiden wordt immers gezorgd. Daardoor is het ook niet meer nodig een gigantisch publiek te bereiken. Op dit moment houden journalisten bij TPO Magazine na aftrek van belasting en commissie ongeveer de helft van het verkoopbedrag (nu €0,28, wordt wat hoger) van hun artikelen over. Je hebt dus ook geen tienduizenden lezers meer nodig voor een enigszins acceptabele vergoeding.

Veel journalisten reageren op de mogelijkheden die worden geboden om jezelf uit te geven met ‘Interessant, ik volg het op de voet. Als het een succes wordt zou ik graag meedoen.’ Ja, ammehoela! De emancipatie van de journalist begint bij jezelf! Bovendien: veel journalisten zijn tegenwoordig freelancer. Zij zouden dus best eens kunnen beginnen met het investeren van een deel van hun tijd in het uitgeven van zichzelf.

Met het initiatief Wie koopt NRC? wordt nu weer aan de lezers gevraagd om de onafhankelijke journalistiek te redden. Op zich is dat mooi, omdat hierdoor een eigendomsmodel zal ontstaan waarbij journalisten bijna verplicht worden zich de vraag te stellen voor wie ze hun artikelen eigenlijk schrijven en hoe dat publiek op een zo slim mogelijke manier bereikt kan worden. Maar het roept ook een vraag op: wanneer gaan journalisten nou zélf eens beginnen met het redden van de journalistiek? 

Ties Joosten is Chief Publishing Officer bij TPO Magazine