mgm nvj maart

— zaterdag 2 mei 2015, 08:54 | 0 reacties, praat mee

‘Tolerant ben je niet zomaar, dat moet je leren’

‘Tolerant ben je niet zomaar, dat moet je leren’
© Freya Morales/SIPA/HH

Volgens cartoonist Kurt Westergaard (79) brengt de angst voor moslimterreur de vrije en tolerante samenleving van weleer in gevaar. ‘We hebben iets verloren.’ Op termijn zullen media echter hun angst overwinnen, verwacht hij. Laatste wijziging: 4 mei 2015, 12:27

Zelfcensuur is volgens Kurt Westergaard op dit moment de grootste bedreiging voor een vrije wereld. ‘Zelfcensuur kun je niet zien, valt niet te registreren. Het zit in de hoofden van creatieve en intellectuele mensen als journalisten, cartoonisten en satirici op grond van aanhoudende en reële angst. Op de langere termijn sluipt het er onvermijdelijk in. De redactie van Jyllands-Posten, waarvoor Westergaard jarenlang cartoons tekende, werkt nu in een zwaar bewaakt fort, het gebouw is volledig door een hek omheind. De hoofdredacteur is terecht erg bezorgd over de veiligheid van zijn redactie en moet maatregelen nemen. Dat betekent ook dat je kijkt naar wat je wel of niet publiceert: geen Mohammed-cartoons meer bijvoorbeeld. Onze beroepsgroep is nu op de terugtocht, en dat zal nog wel even duren. Maar er zullen weer kritische cartoons verschijnen. De creatieven en intellectuelen zullen herstellen van hun angst, als ik dat woord kan gebruiken, maar dat zal misschien wat tijd kosten.’

Flemming Rose, de toenmalige chef kunst van Jyllands-Posten, die in 2005 de omstreden serie Mohammed-cartoons initieerde – waaronder die van Westergaard van Mohammed met bomtulband – ging vorige maand in een zwaar beveiligd Nieuwspoort een stapje verder dan Westergaard. Hij nam er het eerste exemplaar van het boek ‘Freedom of Speech under ­Attack’ (door Afshin Ellian en Gelijn Molier) in ontvangst. Zijn boodschap, in een interview met de Volkskrant, was dat journalisten, cartoonisten, kunstenaars en satirici steeds vaker ruiterlijk toegeven dat ze zelfcensuur plegen, eenvoudigweg omdat ze bang zijn. Rose zei alle begrip te hebben voor die zelfcensuur, maar moeite te hebben met diegenen die dit ‘politiek correct’ beargumenteren door te stellen dat je kwetsbare minderheden niet voor het hoofd moet stoten. Ook de kranten zouden in hun kolommen moeten toegeven dat Mohammed-cartoons niet meer worden geplaatst om veiligheidsredenen, en bekennen dat geweld dus werkt.

Westergaard: ‘Geweld werkt inderdaad, en er bestaat een zeker geloof dat daartoe inspireert. Terroristen gebruiken en misbruiken dat geloof en de uitkomst ervan is terreur. In Denemarken zijn hierdoor erg veel mensen bang geworden. Journalisten durven geen tekeningen meer te publiceren waar de profeet op is afgebeeld. Ik ben nu bijna 80 en ben uit het media­wereldje, dus ik teken andere dingen. Meer in de stijl van Hans Christian Andersen. Ik denk niet dat ik nog een tekening in de krant krijg. Het hoeft ook niet meer, ik deed dat bijna dertig jaar.’

Heeft u geprobeerd om tekeningen geplaatst te ­krijgen?
‘Nee, dat zou kansloos zijn. Dat weet ik zeker. Er is geen medium meer dat mijn tekeningen zal plaatsten. Voor mij is dat geen probleem. Eens moet je stoppen. Ik stopte tegelijk met het moment dat ik door had dat het heel moeilijk zou worden om mijn cartoons nog geplaatst te krijgen in de kranten. Zoals ik al zei, we hebben iets verloren. Maar het is tijdelijk.’

In eerdere interviews toonde u zich boos hierover.
‘Ja, ik ben erg boos. Want het is een absurde situatie dat je in je eigen land, waar je werkt in een lange traditie van satire maken, onder politiebescherming moet leven. Het legt mijn leven aan banden. En hoewel de enorme voorbereidingen om de veiligheid te garanderen soms overweldigend voor me zijn ga ik af en toe naar het buitenland. Ik heb veel lezingen gegeven in de Verenigde Staten. Dan zit ik in een zaal met ongeveer honderd mensen waar je heel direct contact mee hebt en kunt discussiëren over de problemen. Dat vind ik heel, heel bevredigend.’

Is lezingen geven in de plaats gekomen van tekenen?
‘Dat kun je zeggen. Ik teken hele andere dingen nu.’

Is het niet cynisch dat u bent veroordeeld tot het tekenen van sprookjes?
‘Ik ben erg blij dat ik in mijn eigen huis kan zitten en tekeningen maak over allerlei andere dingen dan politiek. Het is een soort luxe om zelf te kunnen beslissen wat ik doe. Op de krant heb je de mogelijkheid je eigen commentaar te geven op actuele, politieke debatten, maar ik heb dat zo lang gedaan. Ik ben blij dat ik nu kan doen wat ik wil.’

Maar wilt u überhaupt nog cartoons maken; u zou immers via een eigen website kunnen publiceren?
Diepe zucht. ‘Ik moet me realiseren dat er blijkbaar limieten zijn. Kijk, ik heb goede relaties met de Deense veiligheidsdienst waardoor ik fysiek bijna hetzelfde leven kan leiden als voorheen.’

In uw laatste cartoon in de krant beeldde u uzelf af als Don Quichotte. Zijn er nog genoeg Don Quichottes over in de wereld?
‘Don Quichottes zijn er altijd. Maar velen geven weer op omdat ze een te romantische perceptie van de wereld hebben. Maar de wereld is niet romantisch. Ik was zelf erg verrast hoe sterk de reacties op cartoons kunnen zijn. Als je joden of christenen in een cartoon ergert, kun je daarover met ze spreken. Die bellen je en zeggen dat ze heel boos zijn. Je hebt dan in ieder geval een dialoog. Moslims missen wellicht een bepaald gevoel voor humor, in tegenstelling tot joden die de fijne humor van de underdog kennen.

Ik hoorde laatst een mooi voorbeeld van relativerende, joodse humor op de radio. Het ging over de economisch problemen van Israël. De mop ging als volgt: tijdens een crisis­beraad van de Israëlische regering zegt de minister van Financiën: “Ik heb een idee: in de Tweede Wereld­oorlog verklaarde Duitsland de oorlog aan de Verenigde Staten. De VS won de oorlog en stopte daarna vele miljarden dollars in Duitsland. Wat als wij de VS eens de oorlog verklaren? Iedereen vond het een goed idee, behalve de minister van Defensie. Hij zei: “Ik weet het niet. Want wat gebeurt er als we winnen?”

Dit is precies de fijnzinnige soort humor die ik mis bij moslims. Ik heb nooit een dialoog met ze aan kunnen gaan. Ik heb het geprobeerd, maar het is niet gelukt. Tijdens een lezing op de Princeton universiteit (in 2009) hoopte ik met moslimstudenten in gesprek te kunnen gaan. De helft van de toehoorders bestond uit zogenaamde “wasp”-studenten (“white anglo saxon protestant”, red.). De andere helft uit jonge, intelligente moslims. De wasp’s steunden me en gingen de discussie aan. De moslims helaas niet. Het beangstigde me dat ze helemaal nergens over wilden discussiëren. Ze eisten dat ik door de knieën ging en excuses maakte. Daar, direct ter plaatse. Dat zou ik uiteraard nooit doen.’

U overleefde in 2010 een aanslag waarbij ook uw ­5-jarige kleindochter was betrokken.
‘Een Somaliër drong met een hakbijl mijn huis binnen. Ik was onderweg van de woonkamer naar de bad­kamer – die ook onze veiligheidskamer is, met onder meer versterkte deuren – toen ik het glas in de deur naar de tuin hoorde breken. Mijn familie en ik zijn verschillende keren gebriefd door de geheime dienst en veiligheidstrainers. Die hebben ons verzekerd dat de meeste terroristen uitsluitend geïnteresseerd zijn in hun slachtoffer, en dat ik altijd in de eerste plaats voor mijn eigen veiligheid moet zorgen. Dat had ik in mijn hoofd en hierdoor heb ik ons allebei gered. Ik had ook naar de kamer kunnen gaan waar mijn kleindochter Stephanie zat, die haar been gebroken had bij een skivakantie in Zweden. Als ik dat had gedaan zou het in mijn woonkamer een bloedbad zijn geworden, voor de ogen van het kleine meisje. Ik gebruikte de andere optie, en dat was het trekken van aandacht bij de man zodat hij me zou volgens naar de veiligheidskamer, waar ik mezelf opsloot en de politie belde. Stephanie en ik kwamen er zonder een krasje vanaf. Ze heeft tegen de man gezegd: “Jij bent een dief, ga weg”. De man vluchtte toen de politie kwam, die hem in zijn rechterhand schoot en aanhield. De hele situatie duurde zeven of acht minuten.’

Sindsdien wordt u 24 uur per dag beveiligd. Wat doet dat met u?
‘Het vergroot mijn toch al bestaande woede. Een mentale woede die ik kan controleren. Ik ben totaal geen gewelddadige man. Ik wil niemand dood maken of zelf terrorist worden in de naam van de vrijheid van meningsuiting. Maar ook in Denemarken zijn er mensen die denken dat cartoonisten een soort racisten zijn die moslims en andere immigranten het leven zuur willen maken. Dat is natuurlijk niet zo. We zijn eerlijke mensen met een scherp oog voor machtsmisbruik. Goede democraten die ieders recht op religie respecteren en ieder gunt de goden te aanbidden die hij wil. Iedereen wil vrijheid en tolerantie. Die drang hebben we. Maar tolerant ben je niet zomaar, dat moet je leren. De balans tussen vrijheid en tolerantie zal zeker weer ontstaan.’

Kurt Westergaard hield op 2 mei, op het Festival van het Vrije Woord (voorafgaand aan de Dag van de Persvrijheid) een lezing in De Balie in Amsterdam.

Zijn aanwezigheid werd om veiligheidsredenen tot op het laatste moment geheim gehouden. Westergaard wordt zwaar beveiligd sinds het Deense dagblad Jyllands-Posten in 2005 zijn cartoon plaatste waarin Mohammed werd afgebeeld met een bom in zijn tulband.
Samen met Salman Rushdie en Ayaan Hirsi Ali staat hij op de liquidatielijst van Al Qaida, waarop ook Stéphane ‘Charb’ Charbonnier stond. Westergaard overleefde twee aanslagen.
Toch blijft hij zijn boodschap over persvrijheid ook in het buitenland verkondigen. ‘Ik ben gewend geraakt aan al die veiligheidsmaatregelen.’

Burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam wilde om principiële redenen niet uitwijken naar een andere, makkelijker te beveiligen, locatie.

 

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.