Ten strijde met pen en potlood

Maar ‘de enige privépersoon die een werkelijke en grote invloed op het verloop van de oorlog van 1914-1918’ was, aldus hetzelfde artikel, de ­Nederlandse tekenaar Louis Raemaekers, die een dag eerder gestorven was, 87 jaar oud. Louis wie? Weinig mensen kennen nog de naam van de begaafde cartoonist (en schilder), tijdens zijn leven wereldberoemd. Ariane de Ranitz – bij velen bekend als de spil van de Stichting Politiek en Prent en de Inktspotprijs – herontdekte Raemaekers. In 1989 schreef ze haar proefschrift over hem. Vijfentwintig jaar later zijn er het prachtige kijk- en leesboek ‘Louis Raemaekers. Met pen en potlood als wapen’, twee tentoonstellingen over de van oorsprong Roermondse tekenaar (1869-1956) en een website waarop veel van zijn werk te zien is.

Het boek vertelt over Raemaekers’ leven en werk en illustreert dit aan de hand van héél veel tekeningen en ander beeldmateriaal. Dat hij (politiek) tekenaar werd, is niet zo heel verwonderlijk. Zijn vader, Jos. Raemaekers, was – behalve zakenman met een prominente rol in Roermonds politieke en sociale leven – ook een getalenteerd amateurschilder (en amateurtoneelspeler) en zijn oom was beeldhouwer. De beroemde architect Pierre Cuypers (bouwmeester van onder andere het Rijksmuseum) kwam ook uit Roermond en werd een van zijn leermeesters. In eerste instantie koos Louis voor de ‘veilige’ optie van tekenleraar, maar al snel waagde hij het toch zich als zelfstandig kunstenaar te vestigen, in Brussel.

Hij schildert, illustreert boeken en tijdschriften en begint in 1906 politieke tekeningen te maken voor het Algemeen Handelsblad, op verzoek van de hoofdredactie. Na drie jaar stapt hij over naar De Telegraaf. Voor die krant – maar ook voor tal van andere, vooral in het buitenland – zal hij de rest van zijn werkzame leven blijven tekenen, ook nog in de jaren ’30, als hij het oneens is met de politieke keuzes van De Telegraaf. In zijn tekeningen geeft hij dan tegengas – tegen Hitler, tegen de nazi’s. In 1939 adviseert de Britse ambassade in Brussel – waar hij dan woont – hem, het continent te verlaten, voor zijn eigen veiligheid. Via Engeland zullen hij en zijn vrouw naar de VS vertrekken. Daar brengen ze de oorlogsperiode door. 

Raemaekers’ internationale invloed valt moeilijk te overschatten. Hij stond op goede voet met mensen als Winston Churchill of Herbert Hoover (die, nadat hij president van de VS was geweest, een archief van Raemaekers’ werk en brieven aanlegde) maar ook met Pierre ­Cuypers of de Franse schilder/tekenaar Théophile Steinlen. Zijn krachtige tekeningen, die nog steeds aan­spreken, verschenen in de Britse Daily Mail, het Franse Le Journal en in Amerika in kranten van het Hearst-concern. De hele wereld schreef erover. Gelukkig zijn ze nu weer te zien, in het boek, op de tentoonstellingen en online.