Scoop! Maar niemand wil hem
Freelance journalist Cecile Landman stuitte begin dit jaar op een stevige primeur en bood dit diverse media aan. Aanvankelijk hapte niemand toe, tot haar verbazing en frustratie. Ze beschrijft haar persoonlijke ervaringen, door Villamedia aangevuld met reacties van een aantal betrokkenen.
‘Vroeg in de ochtend van 10 maart kwam het bericht uit Rotterdam: ‘We hebben hem!’ Theodor Cranendonk, de in 1998 in Italië veroordeelde Rotterdamse wapenhandelaar, zit dan koud een kwartier in de cel, na elf jaar spoorloos te zijn geweest. De politie die hem arresteerde en ik zijn op dat moment de enigen die dit weten.
De arrestatie van de Rotterdammer op 10 maart is te zien als een gevolg van mijn journalistieke onderzoek dat ik in 2008 begon. Meermaals was ik op “de Nederlandse wapenhandelaar” gestuit in rapporten van Greenpeace Italië, Legambiente (Italiaanse nationale milieubeweging), en artikelen in het weekblad L’espresso.
Volgens die publicaties staat Cranendonk ook in verband met afvalsmokkel en het afzinken van schepen met nare goedjes als radioactief afval. Nationaal anti maffia magistraat Vincenzo Macri omschrijft Cranendonk als een ritselaar: “De arrestatie van een personage als Cranendonk is essentieel om de banden tussen maffia en zakenleven te ontrafelen.”
Tijdens mijn lange onderzoeksmatige gepulk en gepeuter “nodigden” de Italiaanse onderzoeksrechters en politie – die me inzicht gaven in de onderzoeks- en strafprocesdossiers – en later de politie in Rotterdam me veelvuldig uit “tot voorzichtigheid”. Het sinistere personage Cranendonk werd in 1998 in het kader van drie grote processen tegen de ‘Ndrangheta – tegenwoordig de gevaarlijkste Italiaanse misdaadorganisatie – in Milaan tot een vonnis van elf jaar veroordeeld, onder andere omdat hij dertig bazooka’s had verkocht aan een “boss” van de ‘Ndrangheta. Maar Cranendonk ontsnapte in 1999 en leek sindsdien spoorloos.
Het persbericht van de Rotterdamse politie over de arrestatie zou laat in de middag uit gaan. Ik had een scoop van niet geringe omvang in handen. Er was geen tijd te verliezen! Er was slechts één obstakel: ik ben freelancer.
Na de arrestatie bel ik met NRC Media. Ondanks het voorzetje van een collega richting de redactie van NRC Weekblad krijg ik pas laat in de middag de weekbladchef aan de telefoon. Ik zeg: “Het is een scoop!” Waarop hij reageert: “Ahh, ik dacht, gewoon een freelancer.” Dan leest hij het artikel en meent dat het verhaal “wegleest als een roman en keihard nieuws” is. Maar helaas kan het niet meer mee met het Weekblad, want dat is zojuist in productie gegaan. Wel wandelt hij er meteen mee naar de binnenlandchef, zegt hij.
Daarna hoor ik niets meer. De volgende dag krijg ik na een aantal pogingen chef binnenland Erik van der Walle aan de telefoon. Hij zegt dat NRC “niets met freelancers doet, en daardoor wel eens wat laat lopen”. Mijn gevoel voor humor laat me in de steek, terwijl hij lachend afscheid neemt: “Succes!”
Bij de Volkskrant, wordt me precies hetzelfde gezegd: “... laten we verhalen lopen, nemen niks aan van freelancers.” Ik bel met Elsevier en met iemand van De Telegraaf, stuur het stuk rond, ook naar Nieuwe Revu, maar enige belangstelling blijft uit. Met de voorzitter van de VVOJ voer ik een fijn gesprek over de kwestie, dat niets oplevert.
Dan reageert Netwerk (NCRV) wat resulteerde in twee reportages. De eerste op 24 maart, de tweede volgde nadat was gebleken dat de consulair vertegenwoordiger in Milaan al tijden op de hoogte was van de verblijfplaats van de gevluchte Cranendonk. Over dat feit steldenFred Teeven (VVD) en Sybrand Haersma Buma (CDA) een stuk of acht Kamervragen. Cranendonk zelf was allang weer op vrije voeten. Vreemd genoeg is Cranendonk twee maal “voor het eerst voorgeleid” en verhoord door een rechter-commissaris. De eerste hield hem vast. De tweede liet Cranendonk een dag later vrij “omdat er geen vluchtgevaar zou zijn”.
Er is sprake van crisis in de journalistiek. Steeds meer journalisten vliegen her en der de laan uit. Maar desinteresse, nota bene vanuit de journalistieke nieuwsmedia voor nieuws dat het resultaat is van lang en gedegen onderzoek en een keiharde scoop is, daar begrijp ik helemaal niets van.
En intussen is en blijft het rond Cranendonk en aanverwante verhalen doodstil. In Italië heet dat al snel “omertà” (de geheimhoudingsplicht van de maffia, red.).’
Reacties betrokkenen: lees verder in Villamedia magazine
Praat mee
13 reacties
GL, 12 oktober 2010, 11:29
Die journalistieke crisis is ook als mediaconsument te merken. Er is al lang geen interesse meer in nieuws. Het lijkt te gaan om kopiëren en gekopieerd worden. Ben als freelancer ook regelmatig tegen de ‘we werken niet met mensen van buiten af’ muur gelopen, maar dit verhaal van Cecile Landman is wel erg schrijnend.
Mariska Vogelenzang de Jong, 12 oktober 2010, 14:15
Ongelooflijk, dit soort verhalen. Het failliet van onze bedrijfstak, vind ik. Laten we lekker de persbureaus en elkaar napraten, en vooral niet luisteren naar de mensen die in het veld staan. En maar klagen dat het zo slecht gaat met de onderzoeksjournalistiek in Nederland.
Zelf heb ik bovenstaande in mijn freelance tijd ook aan de hand gehad. Ik ontdekte frauderende buschauffeurs in Rotterdam, ontdekte fraude bij een aanbesteding waardoor een grote Nederlandse wegenbouwer werd benadeeld in een EU lidstaat, ontdekte een Rotterdamse ‘Peper’-lening aan een zgn Nederlands cultureel centrum in Polen.. En vond ook geen enkel medium dat deze geresearchte en gestaafde artikelen wilde overnemen. Pas toen een jaar later idd 35 buschauffeurs werden ontslagen, durfde het AD slechts het door de RET zelf verspreide persbericht over te nemen..
Wellicht is de oprichting van een onafhankelijk agentschap voor en door freelancers een oplossing. Bijvoorbeeld naar voorbeeld van fotoagentschap Noor.
Henk van der Vlist, 12 oktober 2010, 14:40
Gezond wantrouwen is een goede eigenschap van een journalist. Jegens pr-medewerkers begon het al op een griepje te lijken, maar de patiënt wordt nu echt ziek. Aan de andere kant: nieuws is toch ook nieuws zonder dat de ‘kwaliteitskranten’ het opnemen?
D.Schellekens, 12 oktober 2010, 16:27
Het is zuur, maar deze tijd vergt een andere aanpak. Belangrijker dan de paar euro die je er misschien op korte termijn mee kan verdienen, is het opbouwen van een naam als specialist op een bepaald gebied. Gooi je primeur de wereld in via alle kanalen die tot je beschikking staan. Als het echt groot nieuws is, komen de media vanzelf bij jou terecht voor het verhaal achter het verhaal. Daarmee krijg je status als specialist op dit onderwerp en dat zal zich in de toekomst terugbetalen.
jeroen delft, 12 oktober 2010, 20:42
Nieuws doet er inderdaad niet veel meer toe en dat heeft vooral te maken met de luiheid en arrogantie van journalisten. Op het missen van nieuws worden ze blijkbaar niet meer afgerekend. In plaats daarvan geven ze liever de boodschapper de schuld, zoals meneer Schaepman hier doet. Wat NRC betreft: gelukkig is daar nu een frisse wind opgestoken. Een kritische hoofdredacteur. Ze bestaan blijkbaar nog.
Peter Olsthoorn, 14 oktober 2010, 10:05
Ben het deze keer niet eens met Kees Schaepman. Het gaat niet om dit individuele geval maar talloze ‘njets’ van gevestigde media op aanbod van primeurs. Oorzaken:
1. Risicomijding van redactiechefs, wellicht terecht: je wordt tien keer zo hard afgerekend op een misser dan op succes van een primeur die ook nog van buiten komt. En het kost veel energie.
2. En de lezer ziet doorgaans niet wat je niet brengt. Komt het via een ander medium, pech, maar je kunt het snel overschrijven, eventueel behendig zonder bronvermelding.
3. Jaloezie van specialisten bij de titels die de primeur moeten beoordelen. Ze hadden die graag zelf gehad en wuiven de betekenis weg.
4. en een tip: Het ontbreken van een model en procedure om hiermee om te gaan. Je zou wellicht direct de freelancer moeten koppelen aan een redacteur intern en ze samen laten publiceren na feiten checken.
Misschien dat de (nieuwe) hoofdredacteuren daar eens hun licht over kunnen laten schijnen.
harald de haas, 14 oktober 2010, 10:22
Aan de vaak armoedige positie die freelancers in het mediaveld innemen, heeft ook de NVJ schuld.
Wat doet die voor freelancers? De woordprijzen en uurtarieven zijn al jaren hetzelfde en nooit aangepast aan de inflatie, daar steekt de NVJ geen poot naar uit, maar o wee als vast personeel een half procent inflatiecorrectie dreigt mis te lopen. Dan staat de NVJ bij de werkgevers meteen op de stoep en schreeuwt moord en brand.
Mo Roso, 15 oktober 2010, 10:58
@harald: freelancers zijn zelfstandig ondernemers. Dat betekent dat ze zelf moeten onderhandelen over woordprijzen en uurtarieven, dat ze hun eigen niche moet vinden of creëren, dat ze zichzelf in de markt moeten zetten. Vakbonden waren er altijd voor mensen in dienstverband. Wie zelfstandig ondernemer wordt, moet voor eigen rekening en risico handelen. Nu er teveel freelancers zijn in alle segmenten van de journalistiek, staan de prijzen onder druk, ja. Collectieve prijsafspraken tussen zelfstandig ondernemers zijn niet toegestaan. Wat je de NVJ kunt verwijten is dat ze geen arbeidsmarktonderzoek doen en niet open zijn over het overschot aan freelancers, o.a. door de wildgroei aan mediaopleidingen en welke effecten dat heeft op prijsvorming. Btw: er zijn bonden die meer gericht zijn op freelancers: FNV KIEM en FLA.
Ron Reiziger, 16 oktober 2010, 01:39
@harald: tjonge, dat zal de positie van de freelancers flink verbeteren, dat ze hun prijzen nog verder mogen verhogen van de NVJ!
Alsof media nu al bereid zijn die bedragen neer te tellen. Hogere tarieven lossen het probleem van Cecile en anderen niet op. Integendeel, denk ik, kranten en andere media zullen zich nog eens extra achter de oren krabben. Ik ben tegelijk met Kees Schaepman verbaasd over de naïviteit van Cecile als zij zoveel tijd verspilt met achter NRC en Volkskrant aanlopen terwijl de scoop zo’n beperkte houdbaarheid heeft. Tegelijkertijd kan ik me de frustratie van freelancers goed indenken over zoveel arrogantie onder het Korps Redacteuren. Misschien helpt het om meer aan netwerken en relatiebeheer te doen. Ga gewoon eens op de koffie bij een paar van OSM. Als je weet hoe er wordt gewerkt, waar je geen, misschien of wel een voet tussen de deur kunt krijgen (en vooral: hoe), scheelt dat tijd en ergernis. Noem het een vorm van voorkennis.
Ralph Mens, 18 oktober 2010, 05:45
Heel herkenbaar. Nieuws is vaak alleen nieuws als het ANP het brengt of als andere kranten er over schrijven.
Als freelance correspondent in Peru had ik nieuws dat een Nederlandse terreurverdachte in dat land was aangehouden, en mogelijk door Nederland om uitlevering zou worden gevraagd. Alleen, geen bron die dit laatste kon of wilde bevestigen, dus geen nieuws.
Toen ik dankzij goed contact met een plaatselijke krant het bericht daar geplaatst kreeg, en die krant als bron opvoerde, was het opeens wel ‘hard’ genoeg voor Nederlandse media…
Bart Schut, 20 oktober 2010, 10:10
Een groot probleem is volgens mij dat de eindredacteuren het ook niet meer weten. Ze willen dat hun medium een ‘vriend’ van de lezer/luisteraar/kijker is. Daarom zijn tegenwoordig verhalen over wat iemand ergens van vindt (Wilders buik vol van massa-immigratie) belangrijker dan, en vooral veel makkelijker te maken dan, verhalen waarbij je feiten boven water moet krijgen (er is geen massa-immigratie). Verder heeft iedereen het te druk. Alles wat de politie zegt hoeft niet gecheckt te worden, en dat spaart tijd. Bovendien moet je ze te vriend houden. Niet-journalisten doorzien dit meteen en zijn - terecht - wantrouwend tegenover ‘de media’. Ik denk dat het ooit weer goedkomt, maar dat het lang kan duren en dat we eerst nog veel narigheid zullen zien langskomen.
eric alink, 21 oktober 2010, 15:09
Het is het oude liedje dat Schaepman fluit. Zijn gefossileerde scepsis over freelancers kwam ik al in de jaren tachtig tegen. Toentertijd spitten twee collega’s en ik vijf maanden in een bouwfraudezaak, waarbij een Limburgse vastgoedkoning zichzelf plezierde met miljoenen rijkssubsidies op koopwoningen Een van de betrokkenen was een GS-lid van het CDA.
Ik belde met Vrij Nederland. De laatdunkende reactie van Igor Cornelissen: ‘Ach, Limburg. Als we hier de ladenbak bij de L opentrekken, springen de gekken eruit.” Einde gesprek. Een week later publiceerde de Volkskrant ons verhaal, het Journaal opende die avond met wat de SBDI-affaire zou heten.
Ach, pedante journalisten zoals Schaepman: als ik de ladenbak bij de Z van Zelfgenoegzaamheid opentrek,springen de namen je tegemoet.
lia, 26 oktober 2010, 13:32
kleiner beginnen was ook een optie geweest: schrijf voor de regionalen, radio/tv gezien de scoop, krant, pak een regionale invalshoek (die man is ergens geboren, heeft ergens een paar roots liggen), en maak het daarna groter: dan zit je niet meteen vast aan de gevestigden van de ‘hogere orde’. ik durf te denken dat zij na je scoop op regionaal niveau sneller geinteresseerd zouden raken, hoe raar dat ook moge klinken. de voorselectie is dan als het ware al gebeurd. zegt ook iets over het selectieniveau van de gevestigde hogere orde trouwens. but what..