Savile en wangedrag binnen de BBC: een terugblik

Nadat Savile in 2011 overleed, ging de beerput open: de presentator maakte decennia lang honderden slachtoffers, met zijn imago als excentrieke volksheld als dekmantel. In 2000 maakte Louis Theroux een documentaire over Savile, waarin Theroux hem vroeg naar geruchten over zijn pedofiele inslag. Savile stelde daarin de vaagheid daarover te cultiveren.

“Hoe weten ze of ik [pedofiel] ben of niet? Hoe kan überhaupt iemand weten of ik dat ben? Niemand weet of ik dat ben of niet. Ik weet dat ik het niet ben. Maar dat is mijn aanpak en dat werkt prima”, aldus Savile tegenover Theroux.

In 2016 maakte Theroux een nieuwe documentaire waarin hij terugblikt op de documentaire uit 2000, waarbij Theroux zichzelf afvraagt hoe het kan dat hij Savile’s ware aard pas zo laat zag en hem als vriend was gaan beschouwen. De documentaire is op NPO Start terug te kijken.

Later dit jaar volgt nog een tweedelige serie op BBC One over Savile. In The Reckoning speelt Steve Coogan de gevallen komiek. Coogan zegt over de controversiële rol dat het belangrijk is om niet weg te kijken bij wat is gebeurd. “Als we het onder het tapijt vegen en er niet meer over praten, zijn deze mensen gedoemd terug te keren”, aldus Coogan.

BBC onder vuur
De BBC besloot tot zelfonderzoek naar misstanden binnen de organisatie, naar aanleiding van de onthullingen over Savile. Actualiteitenrubriek Newsnight besloot in 2012 een reportage te maken over Savile en de wijze waarop de publieke omroep hem decennia lang zijn gang liet gaan.

Toenmalig hoofdredacteur Peter Rippon besloot het item - zeer tegen de zin van zijn collega’s - op het laatste moment te schrappen, omdat de beschuldigingen veertig jaar oud waren, er geen bewijs is dat de BBC bewust zaken heeft achtergehouden en Savile zichzelf niet meer kon verdedigen.

Politieonderzoek rond Savile werd in 2007 wegens gebrek aan bewijs beëindigd.

Rippon gaf in een blogpost uitleg over zijn redenen de uitzending te schrappen.

Toenmalig BBC-topman George Entwistle stelde in 2012 voor een speciaal parlementair comité dat de BBC “in grote lijnen heeft gedaan wat het had moeten doen” rondom Savile. De cultuur uit het verleden maakte het mogelijk dat presentator Jimmy Savile jarenlang zijn gang kon gaan, ondanks signalen van misbruik. Entwistle erkende dat de reputatie van en het vertrouwen in de organisatie beschadigd zijn door de onthullingen.

Het schrappen van de Newsnight-uitzending is achteraf gezien fout geweest, erkende Entwistle voor het comité. De BBC onderzocht verder specifiek de rel bij Neswnight en kraakte harde noten over de gang van zaken. Management toonde gebrek aan leiderschap, wat tot verwarring en chaos leidde. Rippon stapte uiteindelijk op vanwege de kwestie.

Intern onderzoek
Onthullingen rondom Savile maar ook signalen over onbestraft wangedrag van andere presentatoren werd onderwerp van een omvangrijk intern onderzoek, waarbij (soms voormalige) BBC-medewerkers voor wangedrag ter verantwoording zijn geroepen.

In het geval van de populaire radio-dj Tony Blackburn bleek dat achteraf met te grof geschut te zijn gebeurd. Hij werd na vijftig jaar dienstverband in februari 2015 ontslagen vanwege een (vrijwel direct ingetrokken) beschuldiging uit 1971. Blackburn werd in 2017 weer in dienst genomen.

Brits politieonderzoek onder de naam Operation Yewtree leidde tot enkel arrestaties in de mediawereld. Onder meer presentatoren, acteurs en een weerman werden in dat kader veroordeeld.

BBC-presentator Stuart Hall werd in 2013 tot 30 maanden cel veroordeeld voor misbruik van dertien meisjes in de leeftijd van 9 tot 17. Dat misbruik vond plaats tussen 1967 en 1986. Hall, toen al in de tachtig, kwam eind 2015 vrij. Chris Denning, een andere voormalige BBC-presentator, werd in 2016 tot 13 jaar cel veroordeeld voor tientallen misbruikzaken.

De populaire presentator Rolf Harris werd eveneens in het kader van Yewtree opgepakt en veroordeeld. Hij kreeg in 2016 uiteindelijk bijna zes jaar cel voor misbruik van vier tienermeisjes tussen 1968 en 1986. Hij kwam in 2017 op borgtocht vrij.

BBC-presentator Paul Gambaccini werd in 2013 opgepakt, maar in 2014 maakte de politie bekend dat er geen bewijs tegen hem is. Gambaccini startte daarop een rechtszaak tegen het Britse openbaar ministerie wegens gederfde inkomsten; de zaak werd voor een onbekend bedrag geschikt, maar beliep vermoedelijk enkele tonnen.

Eindrapport
Begin 2016 publiceerde de BBC een eindrapport over de zaak Savile en ander misbruik binnen de organisatie. De meeste incidenten vonden in de jaren zeventig plaats, maar misbruik door Savile duurde tot zeker 2006. Het eerste gemelde incident van wangedrag binnen de BBC dateert van 1959.

Een angstcultuur om zaken bij hoger management te melden betekende dat misstanden lang konden voortduren. Deze huiverigheid om misstanden bij management te melden bestaat nog steeds, waarschuwde onderzoeksleidster Janet Smith. De website met haar bevindingen, damejanetsmithreview.com, is enkele jaren terug opgedoekt.

Toenmalig BBC-topman Tony Hall betreurde na het Smith-rapport dat de BBC figuren als Savile en Hall status en daarmee een onaantastbare positie had gegeven.