Podcast Wederhoor #3: Kim van Keken en Stijn Bronzwaer over ai in de journalistiek

Het veelkoppige monster artificiële intelligentie (ai) heeft sinds een half jaar ook de journalistiek in zijn greep. De belangrijkste aanleiding hiervoor is de introductie van ChatGPT, dat tal van taken van journalisten kan overnemen. De een vreest voor zijn baan, anderen zien ongekende mogelijkheden.

NRC-journalist Stijn Bronzwaer bijt zich sinds kort als verslaggever fulltime vast in ai. Hij werkt sinds 2007 in verschillende functies bij deze krant, waaronder drie jaar als adjunct-hoofdredacteur.

Kim van Keken is onderzoeksjournalist en schreef onder meer voor De Groene Amsterdammer en Follow The Money. Ze werkt nu voor onder andere Vrij Nederland en is aangesloten bij onderzoekscollectief Spit.

In Wederhoor #3 spreken ze over verschillende facetten van ai in de journalistiek, allebei met een andere blik. Bronzwaer is van mening dat journalisten AI moeten omarmen. Van Keken heeft zo haar bedenkingen.

De gasten spreken over toepasbaarheid van ai in de journalistiek. Bronzwaer: ‘ChatGPT gaat je niet helpen bij het maken van een profiel van Poetin of Xi Jinping. Maar het kan wel behulpzaam zijn bij het vinden van nieuws uit een document van duizend pagina’s.’

Van Keken: ‘Ik merk dat we heel erg de neiging hebben om tooltjes als ai heilig te verklaren – dat zie je ook bij datajournalistiek of het inzetten van de Woo - zonder eerst de onderzoeksvraag stellen.’

Bronzwaer: ‘De toekomst is dat journalisten informatie ophalen, waarna een machine het schrijfwerk doet. Hoe verleidelijk is het als je weet dat wanneer je je feiten, je quotes en je observaties invoert in een machine, deze terugkomt met een fantastische longread - perfect geschreven - en met een mooie spanningsboog. Ik weet niet of dat zo vreselijk is.’

Van Keken: ‘Als ik een bandje terugluister hoor ik bijvoorbeeld ook emoties in stemmen. Dat helpt me om een goed interview te maken.’ Bronzwaer: ‘Je kunt ChatGPT bijvoorbeeld de opdracht geven: haal alle clichés uit een tekst.’

Wat is de toekomst van ai in de journalistiek? Bronzwaer: ‘We moeten ons als journalisten gaan verhouden tot deze technologie.’ Van Keken: ‘Je moet alles omarmen wat er is, maar je moet niet overdrijven.’

Bronzwaer: ‘Door ai krijgen we gigantische hoeveelheden nieuwssites met goed geschreven artikelen waar niemand werk voor heeft verricht. Ik ben benieuwd hoe websites als NU.nl en het ANP er over vijf jaar uitzien.’

En wat betreft ethiek? Bronzwaer: ‘ChatGPT gebruikt data die achter betaalmuren staan en doet niet aan bronvermelding.’ Van Keken: ‘Ik vind het een enge gedachte als de computer straks bepaalt wel nieuws wel of niet belangrijk is.’

Van Keken vervolgt: ‘We weten niet wat er gebeurt met de informatie die je invoert in ChatGPT. Techbedrijven ontwikkelen ai niet uit goedertierenheid; ze willen geld verdienen.’