mgm nvj maart

— zaterdag 28 januari 2012, 11:22 | 12 reacties, praat mee

Markt voor freelancer bar en boos

Het is bar en boos op de freelance markt voor (onafhankelijke) journalisten. Hans Roodenburg is daarom zeer benieuwd wat er uiteindelijk uit het voortgaande onderzoek naar ‘wurgcontracten’ van de sectie Freelance van de NVJ gaat rollen. Het aanbod van freelancers neemt hard toe en de vraag van uitgevers zakt zienderogen in voor met name papieren publicaties van schrijvende freelancers. De tarieven staan onder zware druk. Weinig opdrachtgevers houden zich aan de door de sectie Freelance van de NVJ nagestreefde ‘billijke tarieven’.
Laatste wijziging: 18 maart 2014, 12:18

Communicatie en journalistiek zijn studierichtingen waarvoor het vooruitzicht op mooi betaald werk bepaald niet groot is. Afgestudeerden kiezen veelal voor een zelfstandig bestaan (zzp). Ikzelf en vele oud-collega’s die zich tot het freelance schrijverschap hebben gekeerd, hebben ook al negatieve ervaringen. Voor mijzelf is het als gepensioneerde journalist geen ramp.

De markt voor freelance journalisten kan worden onderverdeeld in vijf segmenten:
1) de toppers die worden gevraagd of zelf wel hun weg weten te vinden, maar die ook merken dat zij zich moeten matigen in de door hen gevraagd topprijzen.
2) de kwalitatieve en deskundige vrije vakjournalisten die een ‘billijke vergoeding’ kunnen krijgen maar die merken dat steeds meer freelancers en zzp’ers zich op hun terrein aanbieden.
3) de algemene afgestudeerde journalisten die als zelfstandige of als zzp’er een bestaan proberen op te bouwen.
4) de correspondenten van onder meer dagbladen en huis-aan-huisbladen die met heel magere vergoedingen worden afgescheept en hun journalistieke werkzaamheden eigenlijk ook alleen maar als nevenverdiensten beschouwen.
5) de zogenoemde ‘hobbyschrijvers’ die zich aandienen bij huis-aan-huisbladen, commerciële op advertenties gerichte magazines en andere publicaties. Zij gaan vaak akkoord met een ‘fooitje’ en onkostenvergoeding.

De toppers houden over het algemeen een aardige inkomstenbron maar ondervinden wél dat ‘het slagschip’ niet zo snel meer vaart.
De kwalitatieve vakfreelancers merken aan alle kanten dat zich op hun terrein vaak jongere collega’s werpen die best ook wat in hun mars hebben, maar onder druk van de markt gaan onderbieden. Daarbij komt dat vooral de papieren uitgaven moeten bezuinigen door teruglopende advertenties (zeker qua tarieven) en dat op internet met publicaties nog nauwelijks iets valt te verdienen.

Het gevolg is dat de freelance journalist ook mee moet gaan in de klaagzang van eindredacties. Van verschillende vakbladen (vaak óók dagbladen) is bekend dat zij al vijf jaar geen tariefsverhoging meer hebben toegepast of – erger nog – de honoreringen aan freelancers en zzp’ers hebben verlaagd. Zelfs op vakgebied zijn honoreringen van 35 tot 40 cent per woord niet meer automatisch aan de orde.
Ik merk dat zelf ook. Toen ik eind 2005 gebruik maakte van een afvloeiingsregeling voor ouderen bij het Rotterdams Dagblad kreeg ik bij het nog bestaande vakblad MainPort voort de Rotterdamse haven circa 40 cent per woord. Al enkele jaren terug is dat teruggebracht tot circa 35 cent per woord en is van enige jaarlijkse indexatie geen sprake.

Voor mij geen ramp, want ik doe alleen nog maar dingen die ik zelf leuk vind om te schrijven. Een vergoeding van 35 cent per woord vind ik dan ook nog alleszins redelijk.
Ik kan mij heel goed voorstellen dat jongeren die hun inkomen moeten opbouwen uit een freelance praktijk menen dat redacteuren in vaste dienst het in feite beter hebben en die minder druk voelen om te produceren en maar produceren.
Aan doorwrochte onderzoeksjournalistiek komen freelancers zelden toe omdat de tijd die zij daaraan besteden al lang niet meer in verhouding staat tot de honorering die zij uiteindelijk krijgen.

Tijd om een collega te citeren die oorspronkelijk bij het Utrechts Nieuwsblad werkte, bij het AD Rotterdams Dagblad gebruik heeft gemaakt van de ‘oprotpremie’, bedacht om gedwongen ontslagen bij de krant te voorkomen, en die vervolgens een freelance praktijk is begonnen waarmee hij thans netto minder verdient, nog afgezien van de pensioenpremiebetalingen die hij nu geheel zelf moet voldoen.
Antoon Oosting: ‘Het is inderdaad goed dat je de nodige kanttekeningen plaatst bij de groei en het bestaan van zzp’ers. Je bent vogelvrij met alle voor- en heel veel nadelen en grote risico’s. Wat dat betreft is het ook lang niet voor iedereen een gezonde optie. Voor mij was er overigens op dat moment geen keus.’
Zijn ontslagvergoeding heeft hij heel verstandig weggezet voor een aanvulling op zijn pensioen. ‘Maar anders was het een aanzienlijk kariger bestaan geworden dan nu. Als “specialist” heb ik overigens in 2011 redelijk gedraaid (modaal inkomen) maar ik maak me toch wel de nodige zorgen over 2012. Bij “mijn” bladen is de “tweede dip” al behoorlijk goed te merken met minder advertentieomzet en dus minder opdrachten. Gelukkig zijn er ook goede uitgevers als opdrachtgever die mijn werk wel weten te waarderen en mij standaard het bedrag van € 0,40 per woord betalen.’

Een deel van de uitgevers en andere opdrachtgevers maken volgens hem soms behoorlijk misbruik door ‘belachelijke tarieven’ te bieden voor zelfs kwalitatief werk. ‘Er duiken nu steeds weer nieuwe collega’s op in deze markt die niet gehinderd worden door enige kennis van zaken en waarschijnlijk tegen lagere tarieven ook ‘een stukkie’ weten te tikken waarmee ze de altijd zuinige uitgevers weten te verleiden.’

De afgestudeerde journalisten die zich op algemene journalistiek richten ondervinden nog veel meer de afkalvende tarievenmarkt. Zij kunnen alleen maar een plaats veroveren door onderbieding én dan proberen aan te tonen dat zij het evengoed of beter doen!

Over de categorieën 4 en 5 – de correspondenten en hobbyschrijvers – hoeven wij het hier niet eens meer te hebben. Het is niet zo gewaagd om hier te stellen dat bij hen sprake is van uitbuiting door uitgevers waaraan de freelancers trouwens ook vaak zelf toegeven omdat zij hun verdiensten alleen maar zien als een (kleine?) aanvulling op hun inkomen of omdat hun partner al een redelijk maandsalaris binnenbrengt.

Het zou al een hele verbetering zijn als uitgevers meer gaan selecteren op kwaliteiten van de journalist. Duidelijk is geworden dat als vele freelancers in de journalistiek een redelijk inkomen per maand willen werven dat steeds moeilijker wordt. Alleen de kanjers en specialisten kunnen nog enigszins aan inkomen komen. De starters en de ‘algemene’ verslaggevers komen vaak nog niet eens aan het bruto minimumloon van omstreeks 1430 euro per maand.
Volgens gegevens bij de Kamer van Koophandel staan er circa 4500 zelfstandige journalisten in Nederland ingeschreven. De sectie Freelance van de NVJ is thans ook al de grootste binnen deze journalistenvakbond. Alleen in het centrum van het Nederlandse medialandschap, Amsterdam, staan al bijna 1000 freelance journalisten geregistreerd. Het lijkt wel of iedereen die een journalistieke of communicatieopleiding heeft gevolgd zich in Amsterdam heeft gevestigd in de veronderstelling dat daar in de journalistiek nog wat te halen is. In communicatieadvies, waarin mensen zich ook vaak op journalistieke producties werpen, zijn nog eens 3200 ondernemingen in ons land.

Tot slot: volgens de tarievencalculator van de sectie freelance van de NVJ had ik – als ervaren en specialistische journalist - minstens 40 euro per uur moeten rekenen voor dit artikel. Ik ben er vier tot vijf uur mee bezig geweest, inclusief (terloopse) gesprekken, e-mailverkeer met collega’s en research. Derhalve had ik voor dit stukje 160 tot 200 euro moeten vragen aan Villamedia.

Een beginnend journalist komt volgens dezelfde tarievencalculator uit op omstreeks 20 euro per uur. Maar die zou er waarschijnlijk ook tweemaal zolang mee bezig zijn geweest. Echter als kaderlid van de NVJ voel ik mij verplicht deze bijdrage gratis te leveren.
Hoofdredacteur Dolf Rogmans van Villamedia heeft op de jaarvergadering van de NVJ op 17 juni verteld dat geen vergoeding wordt verstrekt als een schrijver zijn opinie op eigen initiatief openbaar maakt. Voor schrijvers die op verzoek een opiniestuk schrijven is een vergoeding van 150 euro beschikbaar. Deze vergoeding wordt volgens hem uitgekeerd als de schrijver te kennen geeft daar prijs op te stellen.

Overigens in nieuwsstukken en achtergronden betaalt Villamedia freelancers niet slecht. Voor een eerder gemaakt nieuwsbericht van 300 woorden kreeg ik 90 euro (all-in) uitbetaald. Dat komt op 30 cent per woord neer.
De internetconcurrent van Villamedia, de site De Nieuwe Reporter, betaalt voor opinies en andere bijdragen van freelance journalisten sinds 1 september vorig jaar helemaal niks meer, vertelt hoofdredacteur Alexander Pleijter. Daarvoor werd nog een deel van de subsidies (van het Stimuleringsfonds voor de Pers en de Stichting Democratie en Media) en van sponsoren gebruikt om freelancers soms te honoreren. De (eigen) eindredactie van de professioneel opgezette site krijgt voor zijn werkzaamheden nog wel een vergoeding.

Eindredacties van huis-aan-huisbladen geven grif toe dat zij correspondenten hooguit 15 cent per woord betalen of voor (vaak door hen bewerkt) bericht niet meer dan 15 euro.
Het tobben op de overvolle journalistieke markt om aan een behoorlijk inkomen te komen neemt toe.

Hans Roodenburg

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

12 reacties

AlexanderPleijter, 19 januari 2012, 12:12

Blijkbaar is mijn informatie niet goed overgekomen. Inderdaad moet De Nieuwe Reporter het sinds 1 september doen zonder subsidies. Maar de gevolgen zijn iets anders dan hierboven geschetst. Bij De Nieuwe Reporter krijgt juist de eigen redacteuren geen vergoeding meer voor hun werkzaamheden. Door samenwerkingen (met bijvoorbeeld het Mediafonds en Persinnovatie.nl) en sponsors (zoals [De Redactie]) kunnen we bij tijd en wijle freelancers een achtergrondartikel of interview laten maken. Die krijgen 150-200 euro betaald voor een artikel. Ook betalen we niet voor mensen die over hun eigen onderzoek, eigen redactie of eigen project schrijven. En net als bij Villamedia betalen we niet voor opiniestukken, indachtig het aloude credo: Comment is free, but facts are sacred.

Michael van Os, 19 januari 2012, 12:30

@Alexander Pleijter: ‘‘Ook betalen we niet voor mensen die over hun eigen onderzoek, eigen redactie of eigen project schrijven.’’ Hoop dat die relatie dan toch wel duidelijk gemaakt wordt in of bij de tekst. Goedkope content, dat wel, maar zo wordt het al gauw een soort advertorial, want wie stelt nu kritische vragen over z’n eigen onderzoek, redactie of project?

AlexanderPleijter, 19 januari 2012, 12:49

@Michael van Os: Goed punt, soms moeten we dat inderdaad duidelijker maken. Zoals bij dit artikel, waarin de rol van de auteurs niet duidelijk genoeg was, gezien de vraag van een lezer in de comments: http://www.denieuwereporter.nl/2012/01/nederland-hoort-bij-landen-met-goed-ontwikkelde-zelfregulering/#comments

Voor een soort van ‘advertorials’ moet je inderdaad oppassen. Die fout hebben we wel eens gemaakt. Zoals in dit stuk over de Leugenacademie: http://www.denieuwereporter.nl/2011/01/de-leugenacademie-leugens-leren-ontmaskeren/

Auteurs die over hun eigen redactie of project schrijven kunnen we degelijk een nuttig stuk maken, dat niets van doen heeft met een advertorial. Zie bijvoorbeeld het stuk van Bas de Vries van de NOS, over wat ze geleerd hebben van het project NOS Net: http://www.denieuwereporter.nl/2012/01/de-vijf-wijsheden-van-het-publiek/
Of het stuk van de hoofdredacteur van De Pers, Jan-Jaap Heij, over wat zij geleerd hebben van het ontwikkelen van apps: http://www.denieuwereporter.nl/2012/01/its-the-computer-stupid/

Onder stukken van onderzoekers die over eigen onderzoek schrijven, proberen we altijd een link naar het volledige onderzoeksverslag te plaatsen, zodat iedereen het kan lezen. Of we embedden het rapport onder het artikel, zoals hier: http://www.denieuwereporter.nl/2012/01/profiel-van-de-nederlandse-journalist-in-2010/

Het voordeel van internet is overigens ook dat de kritische noten niet per se van de schrijver hoeven te komen. Iedereen kan in de comments kritische opmerkingen plaatsen, vragen stellen of feiten rechtzetten.

Al met al mikken we vaak - noodgedwongen momenteel - op goedkope content. Maar we plaatsen nooit persberichten, ook een vorm van goedkope content. Juist omdat die het karakter van advertorials hebben, doen we dat niet.

N. Sterkenburg, 19 januari 2012, 12:52

Wat een tenenkrommend artikel. Dhr. Roodenburg benadrukt wel heel erg dat het voor hem allemaal geen ramp is en de rode draad is voor mij ook zoek. Het wil er bij mij bovendien niet in dat een beginnend journalist met bovenstaand artikel er 8-10 uur mee bezig is geweest.
Natuurlijk staan de tarieven onder druk en moeten mensen niet gratis gaan werken. Maar als jonge freelance journalist moet je ook soms accepteren dat de kostprijs het project niet altijd dekt, om ervaring op te doen. Bovendien is mijn eigen ervaring (tot voor kort was ik freelancer, nu in dienst) dat kwalitatief goeie journalisten omkomen in het werk en bladen altijd op zoek zijn naar bevlogen freelancers. Dat er een hele horde communicatie- en journalistiekstudenten zijn die hun weg niet weten te vinden in het oerwoud, heeft toch te maken met gebrek aan bevlogenheid en mentaliteit en zou ik alleen maar willen duiden als ‘natuurlijke selectie’. Er ligt geen gespreid bedje voor je klaar. En als je al met die tegenslag niet om kan gaan, is het beter een ander vak te kiezen.

Michael van Os, 19 januari 2012, 13:06

@Alexander Pleijter: Dank voor uitvoerige -en snelle- reactie. Helder. Geld speelt onvermijdelijk een rol, snap ik, maar het beste blijft toch dat, als het om een ècht belangrijk onderzoek of project gaat, een onafhankelijke journalist ermee aan de slag gaat. Dat zal je met me eens zijn (als het budget het toestaat ;-).

AlexanderPleijter, 19 januari 2012, 13:51

@Michael van Os: Een onafhankelijk journalist hoeft volgens mij niet per se ‘beter’ te zijn. In het artikel van Jan-Jaap Heij dat ik hierboven als voorbeeld geef, vraag ik me af of het stuk informatiever of beter geworden was als een journalist een interview met hem had gehouden. Ik denk eerlijk gezegd van niet.

J.C. Roodenburg, 19 januari 2012, 18:00

@Alexander Pleijter Akkoord, je hebt tegen mij inderdaad de 150 a 200 euro laten vallen. Maar wie betaalt die dan en wie levert de eindredactie?
@ N. Sterkenburg. Ik kan je genoeg (kwalitatief goede) freelance journalisten leveren die goedbetaald werk zoeken. Je moet echt je best doen om aan werk te komen. Bevlogenheid en mentaliteit gelden voor vele andere beroepen. En roep niet denigrerend iets over gepensioneerde journalisten. Die zijn in een vrije markt evenveel waard! Wij gunnen jongeren alles! Ik hoop niet dat je zelf in vaste dienst er baat bij hebt freelancers zo goedkoop moeglijk in te schakelen…

AlexanderPleijter, 19 januari 2012, 21:22

@J.C. Roodenburg:Die 150 tot 200 euro wordt betaald door een sponsor (bv De Redactie) of via een samenwerking. Als we een verhaal maken voor Persinnovatie.nl dan betalen zij de auteur en mogen wij het stuk ook publiceren op De Nieuwe Reporter. Eindredactie doet de redactie van De Nieuwe Reporter, onbetaald dus.

Nick Kivits, 23 januari 2012, 09:19

@J.C. Roodenburg: Dat het hard werken is zal geen enkele freelancer ontkennen. Ik ben zelf ook wel eens in mineurstemming als het een tijdje wat minder gaat. Maar terugblikkend op de afgelopen jaren zie ik steeds weer een omzetstijging. Het is in de freelance journalistiek heel erg wat je er zelf van maakt en zelf met ideeën komen. Op een gegeven moment bouw je dan een band met een redactie op, in de hoop dat je vaker gevraagd wordt. Soms gebeurt dat wel, andere keren gebeurt dat niet.
Wat niet wegneemt dat tarieven inderdaad enorm onder druk staan. Ik werk als freelancer voor tal van verschillende media, waarvan een groot deel niet heel erg grof betaalt. In dat geval moet je gewoon meer produceren. Al zou ik het heel erg fijn vinden als tarieven omhoog zouden gaan. Vooral bij regionale kranten. Want die willen echt voor een appel en een ei op de eerste rang zitten.

Nick Kivits, 23 januari 2012, 09:22

Die 1430 euro netto vond ik overigens wel schokkend. Ik heb mezelf altijd voorgehouden dat als het zover komt, ik wel iets anders ga doen *klopt af*

N. Sterkenburg, 23 januari 2012, 09:47

@J.C. Roodenburg : volgens mij roep ik nergens iets denigrerends over gepensioneerde journalisten, ik snap niet waar u dat vandaan haalt. Ik zeg alleen maar dat bovenstaand artikel veel jonge journalisten echt geen 8-10 uur had gekost, zoals u suggereert. En vanuit mijn huidige positie buit ik zeker geen jonge freelancers uit, iedereen wordt hier goed betaald. En verder: u kent goeie freelancers die geen werk hebben, ik ken goeie freelancers die omkomen in het werk… Tja, beide categorieën zullen heus wel bestaan, denkt u niet? Maar de praktijk is niet zo weerbarstig en somber als u hem hier schetst.

Eva, 23 januari 2012, 13:09

Herkenbaar verhaal!
‘Van verschillende vakbladen (vaak óók dagbladen) is bekend dat zij al vijf jaar geen tariefsverhoging meer hebben toegepast of – erger nog – de honoreringen aan freelancers en zzp’ers hebben verlaagd.’

Even een absoluut dieptepunt: het AD betaalt al haar freelancers, dus ook zeer ervaren freelancers nog geen 11 ct (!) per woord!
Ruim tien jaar geleden, toen ik als freelancer voor het toenmalige Utrechts Nieuwsblad werkte, was dat ruim 2,5 keer zoveel!!

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.