mgm nvj maart

— donderdag 23 september 2010, 11:02 | 1 reactie, praat mee

Keurmerk: journalisten op de kast

Ik zat in de zaal toen Jo Bardoel, officieel hoogleraar Journalistiek en Media aan de Radboud Universiteit Nijmegen, zijn oratie hield. Jo moet je live zien. Hij was weer eens ouderwets in vorm. Pakkende citaten en niet-voorbereide kwinkslagen volgden elkaar in rap tempo op. Zijn verhaal was degelijk. Hij betoogde dat er meerdere vormen van journalistiek aan het ontstaan waren onder invloed van de opkomende digitale media.

Laatste wijziging: 30 september 2010, 17:16

Dat de wereld fragmenteert. En dat de huidige kwaliteitsjournalistiek zich moet profileren om uit te stijgen boven het moeras van desinformatie. Mijn bewoordingen, overigens.

Enfin, de aanwezige fijnproevers genoten van chique Duitse academische citaten en verwijzingen naar de vakliteratuur. En toen gebeurde het. Daar vloog Het Woord ineens door het auditorium, het taboe dat mediamakers gegarandeerd massaal op de kast krijgt, de ‘Hypotheekrenteaftrek’ van de journalistieke sector; hij pleitte voor een ‘keurmerk’. En als klap op de vuurpijl werd dat door Bardoel aan het woord ‘gesanctioneerd’ gekoppeld. Achteloos.

Schijnbaar achteloos.

Want ervaren rot Bardoel wist wat ging komen, ik zag het in een lichte twinkeling in zijn ogen. Sterker nog, de titel van het officiële persbericht van de Radboud Universiteit over de oratie bevat prominent het woord ‘keurmerk’. Dat leidde natuurlijk tot een ANP-bericht dat 34 kranten letterlijk overnamen. In dat bericht parafraseert het persbureau de lezing: “Niet zelden zit achter dergelijk nieuws (de enorme hoeveelheid nieuws die voornamelijk via internet wordt verspreid; red.) een gestuurde voorlichtingscampagne.”

Als ik Bardoel was, had ik me de rest van het weekend doodgelachen, want een betere illustratie van zijn punt is nauwelijks te vinden. Geen van de kwaliteitskranten neemt de moeite iets origineels bovenop een slecht geparafraseerd ANP-bericht te leggen, een bericht dat je bovendien best als ‘een gestuurde voorlichtingscampagne’ van de hoogleraar zelf zou kunnen beschouwen. De enige grote nieuwsbron die de moeite nam er wat anders van te maken, en al op vrijdag, was nota bene de gratis (!) nieuwssite (!) Nu.nl.

Dat is 3-0 voor persvoorlichter Bardoel, maar dat betekent nog niet dat hij als wetenschapper gelijk heeft. Bij De Nieuwe Reporter kan de oratie van Bardoel weinig genade vinden. En eerlijk gezegd verbaasde ook ik me over zijn pleidooi voor een centrale sanctionering. Het leek nogal uit de hoge hoed te komen en was bijzonder vaag geformuleerd. Wie gaat dat controleren? Hoe verhoudt zich dat tot de rechterlijke macht? En waarom zouden de journalistieke merken van de toekomst zich überhaupt iets aantrekken van een keurmerk? En hoe moet dat met de vrijheid van meningsuiting en drukpers?

Het was een losse flodder. Het is des te vreemder omdat zijn eigen gedegen probleemanalyse van de journalistiek volgens mij tot een andere conclusie leidt. Drie flarden uit de oratie op een rijtje: 

“Tegenover alle gratis en gestuurde informatie behoeft goede en betaalde journalistiek een keurmerk waarmee de aard en kwaliteit van product en maker herkenbaar gemarkeerd worden.” (...)
“Tegelijkertijd moet de journalistiek ook proberen om te verhinderen dat gestuurde informatie – zoals voorlichting, reclame of reputatiebehartiging – onder de vlag van journalistiek verkocht kan worden.” (...)
“Met de grens tussen journalistieke en persuasieve informatie mag wat mij betreft best wat creatiever worden omgegaan, zolang de status van de aangeboden informatie maar voor de gebruiker duidelijk wordt aangegeven.”

Alle deze citaten slaan volgens mij de spijker op zijn kop. Kwaliteitsjournalistiek moet vertrouwen opbouwen en zich onderscheiden door zoveel mogelijk transparantie. Duidelijkheid over onze bronnen, goede verwijzingen naar het bronmateriaal, openheid over onze methodologie en bereikbaar voor commentaar als er onduidelijkheden zijn. Journalistiek is niet alleen een goed bereide maaltijd, maar ook een kijkje in de keuken, voor wie dat wil. Waar mogelijk controleerbaar zijn, dát is het tegengif tegen slechte journalistiek, desinformatie en spinning. Journalisten kunnen op dat punt nog wat van wetenschappers leren.

We moeten zeker de strijd met de leugen aan. Misschien dat onherkenbare advertorials, voorliegende sites en draaiende persberichten in de toekomst vaker als consumentenmisleiding moeten worden betiteld. Een aantal proefprocessen op dat gebied zouden zeer interessant kunnen zijn voor de gezondheid van onze informatiemaatschappij. Maar daar hebben we nog altijd de rechter voor. Een keurmerk zou die duidelijke weg alleen maar onnodig kunnen compliceren.

Het korte ANP bericht is overigens behoorlijk onnauwkeurig en dat wordt op geen enkele manier gecorrigeerd door een verwijzing naar de gehele tekst van de oratie (op de site van de Gelderlander) of het persbericht van de universiteit. Dát zou ons aan het denken moeten zetten.

Maar ook in de oratie van entertainer, persvoorlichter en wetenschapper Jo Bardoel, kwam het woord ‘transparantie’ niet één keer voor.

http://www.twitter.com/erikvh
http://nl.linkedin.com/in/erikvanheeswijk

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

1 reactie

Media ombudsman, 24 september 2010, 06:05

NVJ TEGEN PLAN-BARDOEL VOOR KEURMERK

NVJ-secretaris Thomas Bruning heeftb zich krachtig en duidelijk uitgesproken tegen het plan van pers-professor Bardoel voor een ‘keurmerk voor
journalisten’. Dat deed hij begin april bij een debat op de Erasmus Universiteit.
http://www.youtube.com/watch?v=G8OeH_zwAlw
(vanaf 6:30)

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.