Journalistiek onderwijs moet herijken
De studie journalistiek van de Zwolse Hogeschool Windesheim is een van de opleidingen die het moeten ontgelden in de recente stroom van kritiek op het niveau van het hbo-onderwijs. Windesheim bood de afgelopen jaren studenten die al aan het werk zijn maar nog niet hun diploma hebben behaald, de kans om via een alternatieve route af te studeren. Daarvoor volstond het inleveren van werk uit de praktijk, aangevuld met een zogenaamd reflectieverslag. De onderwijsinspectie zet nu vraagtekens bij de legitimiteit van die regeling. Als de journalistieke hbo-opleidingen een relevante rol willen blijven spelen, is het tijd voor een grondige herijking, aldus journalist en oud-student Roelof de Vries.
Bestuursvoorzitter Cornelissen van Windesheim haastte zich om in De Stentor het brandje te blussen. Met het niveau van betreffende studenten is niks mis, er zijn alleen wat procedurele fouten gemaakt, liet hij optekenen. En natuurlijk zou de regeling niet in het leven zijn geroepen om studenten makkelijk alsnog aan een papiertje te helpen.
Gelukkig is papier geduldig. Wie een editie van de Hogeschoolkrant van Windesheim uit het najaar van 1999 erbij pakt, krijgt een heel ander beeld. In het blad stond toen een artikel over een voorloper van de huidige regelingen, die toen net was ingevoerd. Een afgestudeerde student leverde indertijd 40.000 gulden op, een bedrag dat lager werd naarmate de student langer over de studie deed. ‘Versimpeld afstuderen levert journalistiek vet miljoen op’, luidt de kop.
Dat laat al weinig aan de verbeelding over, maar om nog eens extra te illustreren hoe gunstig de nieuwe ‘uitvinding’ wel niet uitpakt voor de hogeschool, liet het brein erachter, toenmalig studieadviseur Jan Leeferink, zich gretig fotograferen met een koffer waar de bankbiljetten uitpuilen. Breed lachend, een pen in de hand om te turven hoeveel extra inkomsten hij heeft binnengehaald.
Inhoudelijke bezwaren wuift Leeferink in het stuk laconiek weg. ‘Wat is kwaliteit? Journalistieke producten moeten voldoen aan een aantal grondregels, maar uiteindelijk is het een kwestie van smaak.’ Een van de studenten die als eerste van de regeling gebruik maakten, noemde dat twaalf jaar geleden al een devaluatie van zijn diploma. ‘Je komt er met een koopje vanaf’, verzuchtte hij.
Los van dit soort strapatsen die funest zijn voor het imago van het hbo, klagen (ex-)studenten journalistiek in mijn omgeving al jaren over het algehele niveau van de opleidingen. Docenten werkten niet zelden vele jaren geleden voor het laatst in de beroepspraktijk, het aantal daadwerkelijke lesuren is schraal te noemen en de lesstof veelal weinig verdiepend. ‘Pas op stage heb ik echt wat geleerd’, is daarbij een veel gehoorde kreet.
Hbo-afgestudeerden - ook die uit Utrecht, Tilburg en Ede - verliezen in de journalistiek in rap tempo terrein aan de almaar groeiende concurrentie met een universitair diploma op zak. Oud Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Broertjes opperde op Radio 1 zelfs dat het hbo zich in de toekomst beter kan richten op het klaarstomen van journalisten voor de lokale en regionale journalistiek. Universiteiten zouden volgens hem ‘Hilversum’ en de landelijke kranten en tijdschriften moeten bedienen.
Als de hbo-opleidingen een relevante rol willen blijven spelen, is het tijd voor een grondige herijking. Er moet aan de poort strenger worden geselecteerd op talent en meer aansluiting worden gezocht bij de praktijk. Bij de omroepen, kranten, websites en tijdschriften werken voldoende journalisten die bereid zijn om een paar weken les te geven. Op die manier krijgen gemotiveerde studenten relevanter onderwijs, dat aansluit bij de eisen die moderne media aan hun toekomstige werknemers stellen.
Hoofdredacteuren van Nederland, schiet de opleidingen te hulp en detacheer verslaggevers en redacteuren voor korte tijd in het onderwijs. Dan kan het hbo een serieuze rol blijven spelen in het leveren van journalisten. En als studenten meer waarde hechten aan het halen van hun papiertje, is het straks niet meer nodig om dat weg te geven om zo een extra grijpstuiver te verdienen.
Roelof de Vries is journalist, schrijver en oud-leerling van Windesheim.
(Dit artikel verscheen op 7 juni 2011 in de Volkskrant)
Praat mee
10 reacties
Nynke, 7 juni 2011, 15:51
Zo waar. Mijn oud-mentor betitelde de hbo-opleiding Journalistiek tien jaar geleden al als ‘mbo-opleiding’. Het niveau moet omhoog en daar kan een betere aansluiting op de praktijk inderdaad bij helpen. Stuur journalistiekstudenten meer op pad met een harde deadline. Laat ze produceren, produceren, produceren. Daarnaast zouden docenten toch minstens íets moeten hebben gedaan in de journalistiek voordat ze voor de klas gaan staan. Wel moet er denk ik ook aan hoofdredacties moeten worden gevraagd wat zij willen: generalisten (algemeen verslaggevers, die kunnen hbo-opleidingen prima afleveren) of specialisten. Voor de specialist kiezen ze eerder voor iemand met een WO-studie.
* Oud-student van Windesheim en journalist Nynke Sietsma *
Don van Ad, 8 juni 2011, 19:31
Echt hè en die gasten van de onderwijsinspectie zitten ook al decennia te tukken. Ook hiervoor graag een ‘verijking’.
En wij maar werken!
Peter Moraal, 9 juni 2011, 10:16
Pieter Broertjes heeft in zoverre gelijk, dat er in de regio en lokaal geen journalistiek meer wordt bedreven. Daar zijn vooral de LOI-cursisten ook afdoende. De hbo-opleiding leidt dus ook nog eens op voor een niet bestaande arbeidsmarkt.
Martin Cusiel, 9 juni 2011, 16:47
‘De stap van havo naar hbo is te groot. Doe vwo en waag dan de stap.’ Dit advies kreeg ik in havo 5 mee, toen ik aangaf naar Zwolle te willen voor de opleiding Journalistiek aan Windesheim. De grote stap bleek echter een klein stapje. Colleges waren niet bedoeld als toelichting/vragenuur, maar deze uren werden gebruikt om de collegestof, die iedereen thuis behoorde te bestuderen, te herkauwen.
Ik wandelde door de opleiding heen en gedurende de jaren begon ik mij kritisch op te stellen richting mijn studie. Er deugde in mijn ogen weinig van en die signalen gaven wij als studenten destijds al af naar de leiding. Ik concludeerde aan het einde van de studie echter nog vrij positief dat de opleiding mij kritisch had leren kijken. Maar stiekem wist en weet ik wel beter.
Pieter-Jan van Rossen, 10 juni 2011, 14:04
Goed, het punt van de auteur is duidelijk en tot op zekere hoogte kan ik het beamen. Ook nu (want een actueel beeld van de opleiding heeft de schrijver niet), is het niveau te laag en de aansluiting met de beroepspraktijk laat te wensen over. Maar, zoals zo vaak, ligt het volgens mij iets genuanceerder.
Om te beginnen is het gebrek aan aansluiting met de beroepspraktijk een kenmerk van onderwijs. Het vak, welk vak dan ook, leer je nou eenmaal pas echt ín die beroepspraktijk. Een rij-instructeur vertelde me eens dat het behalen van je rijbewijs niets anders zegt dan dat het vanaf dat moment veilig en verantwoord is voor jou om de weg op te gaan en te leren autorijden. Zo is het met elke opleiding. Hoezeer er ook sprake is van een hoop ruimte bij de opleidingen journalistiek om hier verbetering aan te brengen, het is een ‘probleem’ dat altijd tot de realiteit zal behoren. Ik denk dat vooral de veronderstelling dat een student na zijn opleiding zijn vak volwaardig moet kunnen beoefenen een onjuiste is. Kijk naar de studie medicijnen. Hier is, om begrijpelijke redenen, minder foutmarge mogelijk om het vak van arts eigen te maken. Precies om die reden lopen artsen jaren stage in de vorm van co-schappen. Het voornaamste is dat een opleiding je de basis bezorgt waarmee je in de beroepspraktijk je het vak (van journalist) eigen kan maken.
Die verantwoording ligt toch vooral bij de student zelf. Ja, in dit geval is het fundament wat je aangeboden krijgt tijdens de opleiding te dun, maar als er twee eigenschappen kenmerkend moeten zijn voor een journalist is het interesse en zelfontplooiing. Kort: de student moet zijn eigen opleiding maken. Je kan het zo moeilijk of gemakkelijk maken als je zelf wilt. Ja, die praktijk zal door sommigen ervaren worden als een devaluatie van het behaalde diploma, maar uiteindelijk is het wel hét middel om het kaf van het koren te scheiden. Selectie aan de poort werkt niet, omdat elke journalist zal beamen dat er welliswaar enige aanleg aanwezig moet zijn, maar dat het vak journalistiek vooral iets is waar je in moet kruipen, wat je als een kledingstuk aantrekt. Daar heb je tijd voor nodig en die tijd moet je mensen ook gunnen. Zoals de in bovenstaand artikel aangehaalde Jan Leeferink gisteren nog in ‘De Stentor’ werd gequoted: „Schilderen op nummer kan iedereen.” En als je aan de poort gaat selecteren, hou je precies díe mensen over.
Dus ja, de auteur heeft in zekere zin gelijk, maar streept de eigen verantwoordelijkheid van de student onterecht weg en hoopt tegen beter weten in dat een opleiding een journalist kan maken. De journalist maakt de journalist, de opleiding geeft slechts het opstapje.
Pieter-Jan van Rossen, 10 juni 2011, 14:15
Overigens is de veronderstelling in het artikel (en een aantal reacties) dat de journalistiek-docenten geen of weinig (relevante) werkervaring in de journalistiek onjuist. Wellicht was het toen de auteur zijn opleiding deed (wat alweer wat jaartjes geleden is) anders. Het overgrote deel van de praktijkdocenten werkzaam op de ‘school of media’ Windesheim, zoals het tegenwoordig heet, heeft ruime ervaring in de journalistiek en is voor een flink deel, naast docent, nog steeds parttime werkzaam als journalist. Ja, de aansluiting kan beter, maar zo slecht als het artikel suggereert is het echt niet.
Martin Cusiel, 11 juni 2011, 12:14
Overigens =herinner ik mij nog een quote van Leeferink, toen ik hem vertelde dat ik sportjournalist wilde worden. ‘Als je niks kunt, word je journalist. Kun je helemaal niks, dan word je sportjournalist.’ De gedachte ‘En al dat niet lukt, word je docent’ kreeg ik nog net niet over mijn lippen.
Roelof de Vries, 11 juni 2011, 16:01
Jammer dat Pieter-Jan van Rossen in zijn reactie een paar onjuiste aannames doet. Zo ben ik zelf inderdaad al jarenlang geen student van Windesheim meer, maar ik ken genoeg mensen die de opleiding volgen of dat kort geleden deden. Zeggen dat ik geen actueel beeld zou hebben is dus bezijden de waarheid.
“De auteur heeft in zekere zin gelijk, maar streept de eigen verantwoordelijkheid van de student onterecht weg.” Schrijft Van Rossen verder. Nergens in mijn artikel ontken ik echter dat studenten eigen verantwoordelijkheid hebben. Dat geldt voor elke opleiding en is daarmee een vanzelfsprekendheid die niet apart benoemd hoeft te worden.
Wat mij zeer verbaast, is dat Van Rossen het volgende schrijft: “als er twee eigenschappen kenmerkend moeten zijn voor een journalist is het interesse en zelfontplooiing. Kort: de student moet zijn eigen opleiding maken.” Hij zegt hier eigenlijk het volgende: omdat van een journalist mag worden verwacht dat ie een beetje kan improviseren, is het niet erg dat het onderwijs dat ie krijgt van ondeugdelijke kwaliteit is.
Persoonlijk zou ik er moeite mee hebben om daarvoor duizenden euro’s neer te leggen.
Wat het selecteren aan de poort betreft: dat dient niet op basis van cijfers te gebeuren, maar op talent. Want - en daar zijn we het simpelweg oneens - ik ben ervan overtuigd dat dat wel degelijk een belangrijke factor is.
Voorts: van beweringen als ‘journalistiek is vooral iets waar je in moet kruipen, wat je als een kledingstuk aantrekt’, moet ik altijd een beetje overgeven, maar dat is dan weer persoonlijke smaak.
Deborah, 13 juni 2011, 19:15
Ik ben vorig jaar juni afgestudeerd aan de opleiding in Zwolle. Wat mij na het behalen van mijn diploma het meest op viel was dat a. er nauwelijks werk te vinden is en b. dat ik van alles een beetje geleerd heb. Ik heb zodoende een béétje kennis van vrij veel zaken, kan een béétje monteren etc.
Als HBO-er studeer je echt af als junior en helaas zijn er zeer weinig junior functies te vinden. Met als gevolg dat menig oud-studiegenoot van mij (inclusief ik zelf) zijn carriére alsnog start achter de kassa, in een bouwmarkt of in een zonnestudio.
Ik ben een groot voorstander van een strenger selectiebeleid. Laat ons er vóór de opleiding achter komen of het vak iets voor ons is. En niet achteraf tot de conclusie komen dat het diploma weinig zegt omdat niet alleen de toppers uit de klas het behaald hebben, maar ook die studenten die met moeite en met hun hakken over de sloot exact hetzelfde papiertje krijgen.
Wat betreft het artikel: het niveau van de opleiding kan en moet zeker omhoog. Al is het maar om de studenten beter klaar te stomen voor hun werkende leven.
Itam van Teeseling, 9 september 2011, 03:39
Je moet het natuurlijk ook relativeren.
Volgens mij studeren er per jaar veel minder universitair geschoolde journalisten af dan Hbo-journalisten. Daarnaast kan je mij niet vertellen dat elke universitair opgeleide journalist bij voorbaat meer capabel is dan een Hbo-journalist. Uiteraard is ook niet elke Hbo-journalist even goed.
Is het misschien een verantwoorde aanname dat er per jaar ongeveer even veel goede universitaire- als Hbo-journalisten afstuderen (ieder met hun eigen kwaliteiten uiteraard), aangezien het aantal Hbo’ers aanzienlijk groter is?
Uit persoonlijke ervaring weet ik dat er hele ijverige Hbo-studenten bestaan die naast hun studie veel bijlezen, bijbanen hebben bij hoogstaande media en ook het besef hebben dat hun Hbo-opleiding niet voldoende is om een goede journalist te worden. Ze moeten het echt zelf doen. Sommigen zijn intellectuelen in wording.
Daarentegen ken ik ook universitair opgeleide journalisten waar ik geen hoge pet van op heb. Ze hebben vaak vele praatjes, maar tot goede producties en journalistiek inzicht leidt het niet.
Kortom, het kan zeker geen kwaad om het niveau van de Hbo-opleidingen op te schroeven, en ook een strengere selectie zou niet verkeerd zijn. (want er zijn al zo veel journalisten, toch?)
Maar de vooroordelen ten aanzien van Hbo’ers zijn volgens mij niet altijd te rechtvaardigen. Het is daarom jammer om te zien dat Universitair opgeleiden meer kansen krijgen dan Hbo’ers, zowel voor deze laatstgenoemde groep als voor het werkveld, want het talent (dat er wel degelijk is) wordt zo veel te weinig benut.
Maar goed…ik ben ook maar een Hbo-studentje journalistiek, dus wie ben ik om dit te zeggen ;)