Journalistiek in 2035

De scenario’s zijn ontstaan door uit te gaan van verschillende antwoorden op twee bepalende vragen: worden techbedrijven en data wel of niet effectief gereguleerd? En vertrouwen burgers elkaar binnen de samenleving of is er sprake van onderling wantrouwen?

De vier scenario’s die daar uit voort zijn gevloeid zijn Extremes, Bubbles, Money en Careful. Extremes is veruit het meest negatief. Het is gebaseerd op een wereld waarin burgers elkaar wantrouwen en er geen effectieve regulering zal plaatsvinden van big tech en data. En een wereld waarin de samenleving verregaand gepolariseerd is. Extreme stemmen bepalen het publieke debat en er vindt geen constructieve maatschappelijke dialoog plaats. Het politieke landschap is instabiel en dit leidt tot een zigzagbeleid bij de overheid, met schadelijke gevolgen voor de publieke voorzieningen. Ongehinderd door regulering maken de techbedrijven gebruik van clickbait, micro-targeting, attention hacking en meer. Klassieke journalistieke waarden als onafhankelijkheid en waarheidsgetrouwe berichtgeving verliezen hun waarde in een gefragmenteerd medialandschap met kanalen voor iedere subgroep.

Bubbles is gebaseerd op een wereld waarin burgers elkaar wantrouwen, maar er wel effectieve regulering zal plaatsvinden van big tech en data. Een wereld waarin we het over weinig eens zijn, behalve dan dat iedereen het recht heeft om zijn eigen mening in een digitale omgeving te uiten, zonder dat dit je openbare leven aantast. Door de overheid is ingegrepen om de privacy van burgers en hun zeggenschap over hun data effectief te waarborgen.

Het toekomstscenario Money is gebaseerd op een wereld waarin burgers elkaar vertrouwen en er geen effectieve regulering zal plaatsvinden van big tech en data. Grote datalekken hebben geleid tot brede verontwaardiging en in antwoord daarop is big tech overgegaan tot zelfregulering. Dit is echter vooral windowdressing en ondertussen loopt het volledige digitale leven via hun platforms. De techbedrijven bepalen door wel of niet te modereren en door hun verspreidingsalgoritmes grotendeels het maatschappelijke debat en hebben de volledige advertentiemarkt in hun greep. Er is een veelstemmig en veelkleurig medialandschap met zowel mainstream media als kleine kanalen. Dit landschap is echter wel bijna volledig in handen van een paar commerciële mediabedrijven.

Het meest positieve scenario Careful gaat uit van een wereld waarin burgers elkaar vertrouwen en er effectieve regulering zal plaatsvinden van big tech en data. Een wereld waarin het succesvol aanpakken van een aantal grote onderwerpen (klimaat, het realiseren van meer inclusie) leidt tot een veerkrachtige samenleving waarin verschillen constructief gehanteerd worden. Burgers zijn zelfbewust en kritisch ten aanzien van hun rechten, zeker ten aanzien van data. Dit heeft de overheid mandaat gegeven om big tech ingrijpend te reguleren en een basis van platforms en digitale voorzieningen als nutsbedrijven te reguleren. Mis- en desinformatie zijn een reëel maar hanteerbaar probleem, burgers vertrouwen erop dat journalisten hen helpen om het kaf van het koren te scheiden. En de overheid is overtuigd van het belang van kwaliteitsjournalistiek en subsidieert lokale en landelijke onderzoeksjournalistiek.