Is dit een opinie, scheldpartij of journalistiek?

Voorbeelden op internet in Nederland van de door mij betitelde ‘egotripperij’ zijn de opstooksite Geen Stijl en op televisie af en toe soms de publieke omroep PowNed die PowNews brengt.

Van mij mogen ze, als de consument maar goed door heeft wat het verschil is tussen professionele journalistiek van officiële media (papier, internet, radio en tv) en het dikwijls amateurisme van ‘burgerjournalisten’ in gratis blogs en in zelfs als tijdschrift voordoende sites. En daarover heb ik vaak mijn twijfels. Door de enorme verbreding dankzij de digitale media worden té veel en té breed professionele journalisten over één kam geschoren met anderen die een uiting doen in een gratis toegankelijk blog of ik-stuk.

Voorop gesteld, journalisten hebben geen beschermd beroep en terecht. Voor het internettijdperk was het heel overzichtelijk. Officiële media hadden journalistieke vertegenwoordigers. Freelancers die daarvoor serieus werkten konden een perskaart krijgen of werden op hun blauwe ogen geloofd. Het is zeker niet de bedoeling terug te gaan naar dit tijdperk waarin reacties van burgers werden afgewogen, streng geselecteerd en ‘gemodereerd’.

Een grote verbetering is wel op komst als consumenten zich niet meer hoeven te abonneren op veel te veel media als kranten en tijdschriften waardoor hele pakketten – deels ongelezen – in de brievenbus vallen. De nieuwe (toekomstige) trends zijn professionele journalistieke platforms – zoals Blendle, eLinea en Myjour - achter een betaalmuur op internet waar men voor een luttel bedrag (waarschijnlijk tussen de 20 en 80 eurocent) een artikel, achtergrond, column. opinie of zelfs nieuws van vele traditionele media kan lezen dat men zelf kan uitkiezen. Die zijn vrijwel altijd van professionele schrijvers met hun normen en waarden.

De in augustus begonnen De Correspondent van initiatiefnemer Rob Wijnberg is daarin al voorgegaan, zij het dat men op deze site achter de betaalmuur voor een vast bedrag van 60 euro per jaar alles kan lezen wat een groep journalisten en columnisten opschrijft. ‘De Correspondent is een dagelijks, advertentievrij medium met als belangrijkste doelstelling om de wereld van meer context te voorzien’, schrijft zij wervend.

Onderling wordt ongetwijfeld tussen de diverse digitale media op internet nu een concurrentieslag uitgevochten. Ook dat is niet anders dan in het tijdperk dat er nog meer dan zeventig zelfstandig gemaakte kranten – nationaal en regionaal – in Nederland waren. De consument is ‘the winner’. Men kan makkelijk kiezen en is veelal goedkoper uit.

Ik zal zeker niet beweren dat alles wat gratis is op het internet ‘rotzooi’ is. Maar daar kan zeker met een andere bril op tegenaan gekeken worden. Wat bijvoorbeeld te denken van tweets – we noemen er maar één, die van Geert Wilders – als die niet eerst in een context door een professionele journalist zijn geplaatst?

Ikzelf heb altijd als journalist gewerkt in Rotterdam (kende eind jaren ’60 zelfs nog zeven zelfstandig gemaakte dagbladen) en merk in deze stad al het verschil tussen de betaalde en onbetaalde professionele periodieke media (zoals AD Rotterdams Dagblad, RTV Rijnmond, vakbladen en deels ook huis-aan-huiskranten) en het aanbod dat op internet gratis in te zien is. Elders in het land zal die ontwikkeling wel hetzelfde zijn.

Er zijn sowieso al vier specifieke internetsites (Rotterdam Vandaag & Morgen, Stadslog, Vers Beton en Bogue) die zich in wisselende kwaliteiten met Rotterdamse zaken bezig houden. Let wel, ze zijn allen gratis toegankelijk omdat zij worden bemand door vrijwilligers. Mijn bezwaar er tegen is dat te pas en te onpas in blogs de ik-vorm wordt gebruikt die vaak riekt naar zelfophemeling van mensen die zich voordoen als journalist of pretenderen daarvoor opgeleid te worden. De verantwoordelijke leider van blogsite Bogue meldt mij. ‘Wij zijn stadsproducenten! Dat is een nieuw woord. Nieuwe invulling dus.’

In dagbladen wordt de ik-vorm met name gebruikt in columns. Als zij goed zijn opgeschreven – bijvoorbeeld Youp van ’t Hek van NRC Handelsblad is de keizer van de professionele columnisten in Nederland – is daar geen enkel bezwaar tegen. Het wordt echter voor mij anders als men overal de eigen mening op internet plettert. Die neem ik niet serieus meer. In nogal ouderwetse commentaren in kranten komt het woord ‘ik’ of ‘mij’ – hooguit ‘wij’ als aanduiding voor de hele redactie – helemaal niet voor. 

Het wordt weer eens tijd om te benadrukken (niet alleen aan journalisten, maar ook aan vele onschuldige lezers) dat er een duidelijk verschil bestaat tussen opinies, achtergronden, columns en blogs. Als een soort schoolmeester verschuilen we ons daarvoor achter dé taalbijbel van Van Dale.

Opinie: mening, gevoelen.
Achtergrond: toneel dat van de beschouwer het verst afligt.

Column: regelmatige (min of meer kritische en op een vaste plaats verschijnende) bijdrage aan een krant of een weekblad, meestal ondertekend, een maatschappelijk leven becommentariërend of afwisselend de meest gevarieerde onderwerpen behandelend.

Blog: In Van Dale komt het woord ‘blog’ nog niet voor, wél web-log. Betekenis: actuele website waarop regelmatig korte stukjes, foto’s, filmpjes enz. verschijnen, al dan niet uit de persoonlijke sfeer. Elders wordt de betekenis van ‘blog’ omschreven als ‘een soort dagboek dat iemand bijhoudt op een website’.

Proef de verschillen. Alle termen en woordgebruiken lopen door elkaar heen op het internet maar er zijn wel degelijk verschillen. Het zou al een hele verbetering zijn als ‘burgerjournalisten’ er gewoon eerlijk vooruit komen dat hun verhaal niet meer is dan hun eigen ‘blog’. Beroepsjournalisten en goede verstaanders kennen het onderscheid tussen een oprisping en een opinie of achtergrond. Voor degenen die het verschil niet proeven: dit verhaal is dus een opinie. Géén achtergrond, géén column en zeker geen blog.