Hoe vrij moet onderdompeljournalistiek zijn?
Een ervaring waarin je zelf een rol hebt, nestelt zich beter in je geheugen dan een gebeurtenis die je alleen als toeschouwer beleeft. Binnen de journalistiek heeft dat idee het afgelopen anderhalve decennium geleid tot de stroming van immersive journalism. Een nieuwsconsument beleeft het verhaal daarbij vanuit een door de journalist gekozen perspectief (vaak met behulp van technieken als virtual reality, 360-gradenvideo of augmented reality) en voelt daardoor beter wat de hoofdpersoon voelt.
Dat soort ‘onderdompeljournalistiek’ is niet beperkt tot één vorm. Zo lieten journalisten hun publiek al virtueel rondkijken op locaties waar rampen hadden plaatsgevonden en lieten ze hen als vliegen op de muur meekijken met (vaak aangrijpende) gebeurtenissen. Interactiever zijn de producties waarbij kijkers zelf kiezen in welke volgorde ze een verhaal verkennen. Helemaal als ze ook nog eens zelf een actieve rol spelen in dat verhaal.
Die laatste twee categorieën geven nieuwsconsumenten veel vrijheid in de manier waarop ze het verhaal beleven. Maar hoe groot die vrijheid moet zijn, daarover verschillen makers van onderdompeljournalistiek van mening. Voor het onderzoek Impact vs Reach – dat eind mei werd gepresenteerd – interviewden onderzoekers van de Hogeschool Utrecht, de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit van Wenen vijftien immersive journalism-makers en -deskundigen. En vroegen onder andere tegen welke uitdagingen ze aanliepen.
Die interviews leverden drie uitdagingen op. Allereerst bleek immersive journalism niet altijd even goed te passen binnen de dagelijkse nieuwspraktijk, waarin alles snel gaat. Daarnaast is er een spanningsveld tussen bereik en impact. Moet een productie vooral voor iedereen toegankelijk zijn, met als risico dat de kijker het verhaal minder ervaart zoals de maker zou willen? Of heeft die ervaring voorrang boven alles, ook als dat betekent dat alleen een klein deel van de consumenten hem dan meekrijgt? Het zal per geval verschillen.
Wat de hoeveelheid vrijheid die kijkers krijgen betreft, kan die volgens Viktorija Mickute van Al Jazeera bijna niet groot genoeg zijn. Nonny de la Peña, een van de eerste journalisten die experimenteerde met immersive journalism, voelt er meer voor een verhaal te kaderen en nieuwsconsumenten alleen binnen dat kader keuzevrijheid te geven. Kijkers bepalen zo de manier waarop ze een verhaal beleven, maar ze krijgen allemaal wel dezelfde informatie mee.
De conclusie van een verhaal blijft op die manier voor alle kijkers hetzelfde. En dat past dan weer goed in de rol die we als journalist hebben: feiten verzamelen, deze structureren en als helder pakket aanbieden. Ook bij onderdompeljournalistiek blijft dat een van onze kerntaken. Hoe interessant en nuttig het overbrengen van (vaak emotionele) ervaringen ook kan zijn.
Praat mee