mgm nvj maart

— vrijdag 24 september 2010, 10:00 | 0 reacties, praat mee

Het rode pennetje van de overheidsvoorlichter

Het leek afgesproken werk. In één week tijd werden vier media openlijk op de vingers getikt door persvoorlichters van de overheid. Toeval of nieuw overheidbeleid? Laatste wijziging: 17 april 2014, 15:01

Het begon met de Volkskrant. Die krant schreef dat de Oranjes kapitale villa’s op landgoed de Horsten gaan bouwen. De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) stuurde dat stuk prompt vol rode strepen naar andere nieuwsredacties. Twee dagen daarna volgden nog twee correctiezaken. RTL Nieuws had kritiek op het communicatiesysteem C2000. Het ministerie van Binnenlandse Zaken rea­geerde op dat nieuws met een brief aan de Tweede Kamer waarin stond dat er niets mis is met C2000. Een ander ministerie, dat van Justitie, maakte zich dezelfde dag boos over NCRV’s Altijd Wat, waarin werknemers van de Rotterdamse Stadsgevangenis klaagden over hun werksituatie. ‘Onjuiste en ongefundeerde berichtgeving’, liet Justitie kort daarop in een persbericht weten. Ook NRC Handelsblad kreeg enkele dagen later te maken met Justitie. De krant had geschreven dat verkeersboetes werden verhoogd ten bate van het in geldnood verkerende Openbaar Ministerie (OM). Wat een ‘onjuist’ verband wordt hier gelegd, was de reactie van het OM op de eigen website.

Is dit toeval, of nieuw beleid, ministeries die steeds vaker (snel) in de tegenaanval gaan bij nieuws dat hen onwelgevallig is? Is de overheid in het geheim Operatie Tegengas gestart? ‘Nee’, zegt Jeroen Sprenger, projectdirecteur Overheidscommunicatie Nieuwe Stijl. ‘Of ja, of, wacht even. Bedenk eerst dat we als overheid weinig mogelijkheden hebben om ons te verweren tegen de media. Daarom hebben een aantal jaren terug afgesproken om in het geweer te komen als nieuws extreem beschadigend is, alleen dan. Dan kan een ministerie een persbericht op de eigen website zetten, en rondsturen via de “newsfeeds” van de redacties. Ik hoop dat journalisten dan nog eens kritisch naar hun stuk kijken.’ Ook de betrokken journalisten zullen later bevestigen dat het zelden voorkomt dat ministeries met eigen persberichten tegengas geven. Sprenger denkt dat het toeval is dat zo’n corrigerend persbericht nu een paar keer kort achter elkaar is verstuurd.

Toeval of niet, het was een opmerkelijke week waarin de rituele dans tussen journalisten en persvoorlichters zich nu eens half in de openbaarheid afspeelde. De Volkskrant kreeg met de stevigste en ongewoonste correctie van doen. De krant onthulde dat de Oranjes op landgoed De Horsten monumentale boerderijen willen laten slopen, om de grond te gebruiken om kapitale villa’s op te bouwen. De RVD reageerde zoals ze nog had nooit gereageerd had, ongetwijfeld wijzer geworden door de vastgoedaffaire in Mozambique. Het hele artikel werd voorzien van correcties en commentaar naar de nieuwsredacties en naar de leden van de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis gestuurd. Het zou bijvoorbeeld niet om drie, maar om twee sloophuizen gaan, en van concrete bouwplannen van de Oranjes was geen sprake. De RVD plaatste ook een filmpje op haar website waarin wordt uitgelegd hoe behoedzaam met het nu nog verliesgevende landgoed wordt omgegaan. De RVD zelf vindt er niets ongewoons aan. ‘We reageren wel vaker op feitelijke onjuistheden.’

Merijn Rengers, een van de Volkskrant-auteurs, was niet blij. Hij vertelt dat het stuk dat is rondgestuurd door de RVD een conceptartikel was, dat nog door alle betrokkenen gelezen moest worden. De RVD wist dat, maar laat weten: ‘We wilden snel iedereen de gelegenheid geven zelf een oordeel te vormen over de wijze van verslaggeving door de Volkskrant.’ Rengers reageerde met een nieuw artikel (samen met collega John Schoorl) over de bouwplannen van de Oranjes. Toen lag de bal weer bij de RVD.

NRC Handelsblad kreeg enkele dagen later te maken met het ministerie van Justitie. De krant was te weten gekomen dat het ministerie, en dus ook het OM in geldnood verkeerde, en schreef: ‘Om dat miljoenentekort te compenseren, worden bij het OM meer geldboetes opgelegd dan taakstraffen.’ Het OM meldde een paar uur later al in een persbericht dat het artikel niet klopte, vertelt Jos Verlaan, een van de schrijvers van het stuk. Het geld van verkeersboetes komt helemaal niet bij het OM terecht, beweerde het OM, maar gaat naar de algemene begroting. Toen moest Verlaan er toch op wijzen dat dat ‘onjuist’ is. Verkeersboetes komen wél terecht bij het ministerie, waar het OM onder valt. Het OM veranderde – misschien tandenknarsend – het persbericht. Maar nu staat er op de OM website: ‘De inkomsten uit geldboetes komen ten goede aan de begroting van het ministerie van Justitie, en niet aan de OM-begroting.’ ‘Een vreemd en onduidelijk bericht is het nu,’ zegt Verlaan, ‘en weer onjuist, want de begroting van het OM wordt voor een belangrijk deel gefinancierd uit de kas van Justitie.’

Een corrigerend persbericht brengt journalisten en persvoorlichters niet dichter bij elkaar, lijkt het. Integendeel. In het geval van Altijd Wat bijvoorbeeld ging het hard tegen hard. De opvolger van Netwerk bracht een item over de Rotterdamse stadsgevangenis. Cipiers klaagden over een groot personeelstekort, en over de directie en het onveilige werk. Justitie reageerde direct met een persbericht als tegenoffensief. Daarin stond: ‘De uitlatingen in Altijd Wat zijn onjuiste en ongefundeerde aantijgingen, afkomstig van een aantal voormalige medewerkers die zijn ontslagen wegens integriteitschendingen.’ ‘Niet waar’, zegt Bram de Waal, verslaggever van Altijd Wat. ‘We zijn al een jaar bezig met dit onderwerp, en het gaat zeker niet alleen om rancuneuze ex-medewerkers.’ De Waal vindt het persbericht van Justitie ‘opvallend stellig en ontkennend.’ Hij vraagt zich af waarom het ministerie niet bereid is om de zaak te onderzoeken. Daar wil Job van de Sande, persvoorlichter van het ministerie van Justitie, wel wat op zeggen. ‘Dit was het enige wat we konden en moesten doen want we kregen nauwelijks gelegenheid tot reageren in de uitzending. Er zijn geen misstanden in die gevangenis. Punt.’ Het is het woord van het ministerie tegen het woord van Altijd Wat. Wie nu te geloven? Justitie heeft zelf een soort van oplossing onderaan het persbericht gezet: ‘De dienst Justitiële Inrichtingen nodigt iedereen uit om zelf te komen kijken op de Nationale Open Dag op 6 november.’

Van de Sande zegt verder dat Justitie weinig baat heeft gehad bij het verspreiden van het persbericht, omdat het niet door andere media is opgepikt, wat hij een ‘ernstige zaak’ vindt. En De Waal is op zijn beurt helemaal niet van gedachten veranderd door de tegenaanval van het ministerie: ‘Ik krijg door de wel erg krachtige ontkenning van Justitie alleen maar het idee dat er een kern van waarheid in ons verhaal zit.’

De enige ‘zaak’ waarin wederzijds nog een beetje begrip is ontstaan, is die van RTL. RTL Nieuws meldde dat C2000, het communicatienetwerk voor politie en brandweer, nog steeds slecht werkt in gebouwen en dat het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZ) voor dat probleem op zoek is naar een aanvullend communicatiesysteem. Er had die week ook al ‘Brandweer is C2000 beu’ in De Telegraaf gestaan. Het ministerie reageerde met een uitgebreide brief aan de Tweede Kamer. C2000 werkt prima, stond er in, de problemen in gebouwen zijn nagenoeg opgelost en er komt geen aanvullend systeem.

Pieter Klein, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws staat nog vol achter ‘zijn’ nieuws. ‘C2000 werkt nog steeds niet optimaal en er komt dus wel een aanvullend systeem! We hebben er achteraf in de redactievergadering wel over gepraat of we niet teveel de suggestie wekten dat C2000 helemaal door een nieuw systeem vervangen zou moeten worden, in plaats van één onderdeel. Ik begrijp de reactie van BZ wel. Er is al zoveel gedoe geweest rond C2000. Maar ik vind wel dat ministeries zeer terughoudend moeten zijn met het rondsturen van dit soort perscorrecties. Je moet oppassen het bestuurlijke en politieke niet te vermengen.’

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.