Het nieuwe aggregeren: graaien en delen

Hij wil weten welke vergaarmodellen commercieel haalbaar en journalistiek aanvaardbaar zijn. Aanleiding was de felle discussie over het aggregeren van content ofwel het bijeen harken van artikelen van derden zonder tegenprestatie.

Die betrof de bonje tussen Dichtbij.nl die op grote schaal aggregeerde bij Weespernieuws.nl. Toen dat naar de rechter dreigde te stappen bond Bart Brouwers met Dichtbij.nl in. ‘Knip-en-plak-journalistiek’ en ‘diefstal’ waren termen die onder meer Marnix Kreyns, directiesecretaris van BDU hanteerde.

Het is in feite de zoveelste episode in een oude discussie over digitaal citaatrecht die met commercieel internet in 1994 begon. Twaalf jaar terug oordeelde de rechter dat Kranten.com krantenkoppen mag overnemen van alle PCM-titels zolang links maar naar de sites zelf gingen. Internet ‘won’ van uitgevers en dat was de jurisprudentie.

Met Google News liepen uitgevers wederom te hoop tegen aggregatie, met internetkenners onder wie Laurens Verhagen (Nu.nl) die dat ‘zot’ vonden. Via RSS-feeds proberen vele uitgaven hun distributie te verbreden, sommige doen dat echter bewust niet.

Kreyns: “Aggregeren is gebruikmaken van het werk van een ander zonder dat die ander daar toestemming voor heeft gegeven en zonder dat hem daar een vergoeding voor wordt geboden.” Bart Brouwers: “Aggregatie leidt tot meer verkeer naar de site waarvan het nieuws wordt overgenomen en gelinkt.”

Wie verrijkt wat?
Dat was het startpunt voor het debat in Haarlem. De kern lijkt eenvoudig: wordt behalve de partij die aggregeert ook de partij die de content maakte er (financieel) beter van? Is verrijking eenzijdig? En kan de maker zich vrijwaren van aggregatie, technisch en juridisch?

Aggregeerders zeggen, zoals Google News in de rechtszaak aangespannen door Belgische uitgevers, dat ze met linkjes onder de koppen en eerste alinea’s de websites verkeer bezorgen en dus inkomsten uit reclame. De uitgevers zelf bestreden dat, en de kregen de rechter aan hun zijde.

Google zegt: wil je niet in Google News, is dat eenvoudig te regelen. Kolb van Feeder, dat 30.000 bronnen scant, hanteert dat principe ook: als een uitgever bezwaar maakt, halen we die eruit.
Kolb overlegt ook steeds vaker met uitgevers en probeert hen soms in ruil voor nieuws dat ze brengen een andere aanvullende nieuwsstroom aan te bieden.

Dat is één goede manier om het op te lossen, vinden media-onderzoeker Piet Bakker en Jan-Jaap Heij van De (Nieuwe) Pers. De laatste liet het een advocaat uitzoeken en concludeert: “Het aggregeren gebeurt meestal met RSS. Dat kun je uitzetten en dan wordt je uitgave niet geaggregeerd. Maar het beste kun je afspraken maken over verdeling van inkomsten.”

Flutmeneren en beurskoersen
Bakker domineerde de discussie gezien intensief onderzoek dat hij verricht naar het fenomeen, en als ervaringsdeskundige die the Guardian en in het voetspoor tientallen Britse sites artikelen zag ‘overnemen’.

Bakker trof in Nederland zo’n twintig sites met als kernactiviteit het graaien van websites van derden zonder dat daar iets tegenover staat. De ergste is volgens Bakker Drimble die voornamelijk door robots gevoed wordt en ook vaak nog hoog in zoekresultaten weet te komen door toepassing van zoekmachine optimalisatie (SEO).

Dat gaat ten koste van originele bronnen die het nieuws produceren. “Was er met traditionele media nog sprake van wederkerigheid, met dit soort sites is die ver te zoeken. Ze nemen veel meer dan ze geven. Met minimale inspanning zo veel mogelijk verdienen.” Waarmee Bakker wil zeggen dat als het aan hem ligt deze sites juridisch worden aangepakt door uitgevers.

Ze kunnen zich beroepen op het citaatrecht dat beperkte overname per artikel toestaat, bijvoorbeeld een kop met een eerste alinea. Het databankrecht komt in het geding als overnemende partijen zich aan deze regel houden, maar hun waarde voornamelijk gebaseerd is op plundering van anderen.

Bakker meent net als Heij dat er een economische oplossing is. Dat begint al met linken naar de originele bron: “Journalisten zijn vaak veel te hufterig met linken naar derden van wie ze nieuws betrekken.”

Maar levert een link wel extra bezoek? Niet zelden is het echte nieuws in een paar zinnen verteld, zo wisten Wouter Bax, hoofdredacteur van Nu.nl en zijn (verre) voorganger Rogier Swagerman, nu chef van HPdesite.

Komt dat verkeer dan nog wel? Heij: ““In Silicon Valley is 15 jaar lang door flutmeneren van 23 jaar het model gepropageerd dat je mag stelen als je linkt. Dat zou meer bezoekers opleveren voor originele maker, want die linkjes leverden verkeer op en we trapten erin door stijgende beurskoersen.”

Nu: meer eigen content
Nu.nl ziet volgens Bax lang niet altijd reden om een bron te linken. Volgens Heij zal het aggregeren de komende jaren verminderen met de verdwijning van journalistiek achter tolpoorten. Boeiend is de inzet van Nu.nl die zich principieel met reclame blijft financieren, en meer investeert in eigen content.

Dat maakt Nu.nl minder afhankelijk van het ANP en de betaalde concurrentie krijgt het moeilijker. Nu wordt aldoor sterker. Zo komt volgens Bax nog maar 20 procent van het verkeer van Google.

Vraag is of Nu.nl de wassende redactie met zo’n 25 vaste mensen en vijftig freelancers kan blijven betalen temeer daar mobiele reclame veel te weinig oplevert. Sanoma kan echter binnen het concern meerwaarde halen met combinatie van titels en bronnen en heeft aggregatie minder nodig.

Volgens Bakker wordt die strijd tussen ‘gratis’ en betaald nog spannend omdat een derde factor meer en meer een rol zal spelen: Dataverzameling van bezoekers en daarmee reclameprofilering. Waarden daarvan stijgen.