‘Het gevoel belangrijker dan de feiten’

Een grote open ruimte met enkel witte muren en veel ramen. Het kantoor van Posh Productions – het productiebedrijf van Jessica Villerius (31) – is opvallend licht. ‘Daar heb ik het echt op uitgekozen’, vertelt de blonde documentairemaker lachend. ‘We houden ons bezig met zoveel zware thema’s, dat ik in mijn werkomgeving graag het licht opzoek.’

Na een korte loopbaan als journalist (onder meer bij Goedemorgen Nederland en SBS Shownieuws) maakte ze documentaires over vrouwelijke moordenaars (‘Moordvrouwen’), anorexiapatiënten (‘Vel over Probleem’), Marc Dutroux (‘Wortels van het Kwaad’), Eerwraak (‘Code Rood: Eerwraak I en II’), mensenhandel (‘Code Rood: Meisjeshandel’) en psychische stoornissen (‘DIS is Patricia’). En dat is nog maar een greep uit het indrukwekkende oeuvre dat Villerius in minder dan tien jaar opbouwde.

Rond de eeuwwisseling zag jouw leven er totaal anders uit en werkte je op de sales-afdelingen van Microsoft en L’Oreal. Nogal een verandering…
‘Ja, in die periode was ik echt zo’n sales-meisje dat het heerlijk vond om te scoren. Tegelijk studeerde ik communicatie, waar ik alleen maar achten en negens haalde. Ik heb altijd de neiging om tot het uiterste voor iets te gaan, dat zal wel iets met mijn anorexiaverleden te maken hebben. Het is trouwens ook mijn manco, want ik weet geen maat te houden als ik ergens enthousiast voor ben. Zo werk ik zeven dagen per week. Anderen keuren dat af, maar ik word hier gelukkig van.’

Al tijdens je studie communicatie begon je aan ‘Wortels van het Kwaad’. Was je vast besloten om documentairemaker te worden?
‘Helemaal niet. Tijdens een college werd ons gevraagd om op te schrijven welk nieuwsfeit ooit de meeste indruk had gemaakt. Ik dacht meteen aan de zaak-Dutroux en tegelijk kwamen er allemaal vragen in me op. Natuurlijk kende ik zijn daden, maar ik vroeg me af wat voor persoon daar achter schuil ging. Word je zo geboren of vormt zo’n karakter zich onderweg in het leven? Die vraag interesseert me mateloos.’

Waarom wilde je dat in een film uitlichten?
‘In het begin had ik geen duidelijk doel. Ben vooral uit nieuwsgierigheid naar zijn geboorteplaats gegaan en gaan praten met zijn familie. Ik merkte dat ik dichtbij mensen kon komen. Zodat er al snel een beeld van de man ontstond. Dat verhaal was te groot voor een artikel. Helemaal toen Dutroux zelf ging reageren. Achteraf bezien was het misschien kinderlijk naïef, maar ik heb gewoon geld geleend en ben begonnen. De documentaire is verkocht aan veertien landen, dus blijkbaar heb ik het goed ingeschat.’

In jouw films kom je dichtbij de geïnterviewden. Zie jij jezelf nog als interviewer?
‘Niet echt, ik ben meer gesprekspartner dan journalist. Ik reageer heel primair op wat me verteld wordt. Als ik iets verschrikkelijk vind, dan zeg ik het ook. Die puurheid zorgt er volgens mij voor dat mensen me vertrouwen. Ik probeer naar ze te luisteren vanuit oprechte interesse, zonder een kritisch vragenlijstje achter de hand te hebben.’

Hoe journalistiek is het eindproduct dan nog volgens jou?
‘Ik presenteer mijn documentaires niet als ‘dit is de waarheid’, maar als een persoonlijk portret. Het gevoel is belangrijker dan de feiten. Tegelijk probeer ik zoveel mogelijk te checken. Je wilt natuurlijk geen “Maria Mosterd-verhalen”. Dat is mijn grootste angst. Voor de eerwraak-portretten heb ik daarom de verhalen van de meisjes op feiten gecheckt bij hulpverlening en politie. En bij ‘Moordvrouwen’ ligt er een veroordeling waar je veel uit kunt halen. Maar de rest van het verhaal is de visie van de geïnterviewde. Dat presenteer ik ook zo.’

Je bent geen maker die alleen registreert of portretteert, maar maakt zelf ook deel uit van de films door veelvuldig in beeld te zijn. Kies je daar bewust voor?
‘Dat is ooit ontstaan omdat de KRO –waar ik onder meer “Vel over Probleem” voor maakte – graag participerende journalistiek wilde. Ik stond niet bepaald te springen, want door mijn anorexiaverleden vind ik het lastig om mijn eigen lijf in beeld te zien. Daar heb ik me echt overheen moeten zetten. Nu zie ik wel de voordelen van deze vorm. Doordat ik in beeld ben, kan ik veel dichterbij de geïnterviewden komen.’

Die gesprekken zijn vaak nogal intiem. Loop je niet het risico dat je van filmmaker hulpverlener wordt?
‘Nee, die grens bewaak ik goed. Precies om die reden hebben we bij ons productiebedrijf een pool van psychologen en psychiaters. Die kunnen we inzetten als mensen over grenzen gaan of in de knoop met zichzelf raken.’

Ondanks die professionele keuze, laat jij geïnterviewden wel geregeld in je eigen leven toe…
‘Dat klopt. Met veel mensen uit mijn documentaires houd ik contact, al doe ik dat zeker niet met iedereen. De meisjes uit “Vel Over Probleem” waren kinderen toen ik ze voor het eerst ontmoette. We kregen een bijzondere band, ook omdat ik zelf weet hoe het is om anorexia te hebben. En ook met Patricia uit mijn nieuwste film ben ik bevriend geraakt.’

‘DIS is Patricia’ is een persoonlijk portret geworden over iemand met verschillende persoonlijkheden. Is het gemakkelijk om dichtbij zo iemand te komen?
‘Helemaal niet, dat heeft veel tijd gekost. Patricia vond ik via een internetforum over DIS. Ik had ooit eens eerder een meisje ontmoet met die aandoening en vond dat fascinerend. Zij wisselde steeds van dialect en uitstraling. Omdat het een rauwe ziekte is, waarbij zelfbeschadiging veel voorkomt, wilde lang niet iedereen meewerken. Meisjes met DIS zijn vaak misbruikt en vinden het moeilijk om mensen te vertrouwen. Met Patricia heb ik maandenlang opgetrokken zonder de camera aan te zetten. Wel vertel ik bij het eerste contact dat het mijn intentie is om een film te maken.’

Opvallend vaak draait het om het leed van vrouwen in je documentaires. Heb je het gevoel dat je voor hen moet opkomen?
‘Ik kies niet expres voor vrouwen, maar neem het wel graag op voor de zwakkeren in de samenleving. Nou zal ik nooit zeggen dat vrouwen het zwakke geslacht zijn, maar in de linie worden ze wel vaker klein gehouden. En omdat ik zelf een vrouw ben, kan ik me misschien wat beter inleven in vrouwenleed.’

Heb je bij alles wat je maakt een achterliggend doel?
‘Absoluut, ik wil de samenleving wakker schudden. Als ik op feestjes kom, schrik ik vaak. Veel mensen hebben snel een oordeel klaar. Over misdadigers bijvoorbeeld. Ik zie het als mijn taak om ook de andere kant van het verhaal te laten zien. Dat ze op basis van een compleet beeld pas een mening gaan vormen. Niemand is alleen maar slecht of alleen maar goed. Je kunt in twee handelingen veranderen van een engel in een boef. Zo sprak ik voor “Moordvrouwen” een vrouw die haar man had vermoord nadat hij haar veertig jaar geslagen en gekleineerd had. Haar daad is verkeerd, maar ik kan wel begrijpen dat het zo ver heeft kunnen komen.’

Ooit wilde je als sales-meisje graag scoren. Is die drang in jou als documentairemaker nog aanwezig?
‘Niet meer. Maar het is wel mijn droom om het goed te doen en mijn talenten zo optimaal mogelijk te benutten. Vooral omdat ik ooit door die anorexia bijna dood was en me keihard teruggevochten heb. Nu ben ik dankbaar voor het leven. Daarom wil ik het uiterste eruit halen en onderweg heel veel mensen inspireren.’