Het beeld krijgt altijd de schuld
Gastcolumnist Ad van Liempt is hoofdredacteur geschiedenis NPS
Het symposium heet ‘Het beeld als bron: misleiding en bedrog’, en ik had al een jaar geleden toegezegd dat ik een bijdrage zou leveren. Vandaar dat ik een lijstje met pregnante voorbeelden had opgesteld, gevallen van schrijnende propaganda en visuele oplichterij, uit het buitenland, maar ook van binnenlandse makelij. In een montageset zaten we er een mooi DVD’tje van te maken, zodat er een gelikte presentatie zou kunnen volgen.
Maar intussen begon ik toch een beetje de pest in te krijgen. Daar zouden we dan met meer dan honderd man in een statige zaal in het Rotterdamse stadhuis een volle dag zitten af te geven op dat schandelijke beeld. Dat beeld dat misleidt, dat bedriegt, dat manipuleert. Het ene voorbeeld nog schokkender dan het andere. Daar klopt toch iets niet?
Want waar zouden we zijn zonder beeld? Het is toch het beeld waar een groot deel van de nieuwsvoorziening om draait, waar de informatierevolutie door is versneld. Het is toch het archiefbeeld waardoor de snel gestegen belangstelling voor geschiedenis is opgejaagd? Dankzij het beeld kunnen we de geschiedenis dichterbij halen. Die zeven seconden dat we Anne Frank zien, op een balkon op het Merwedeplein waar ze staat te kijken naar een bruidspaar dat naar het stadhuis gaat – die vergeet je toch nooit meer? En de solo van Maradona tegen Engeland – elke voetballiefhebber kan die toch dromen? De aanslag op Reagan, Balkenende bij Bush, de foto van Van Agt en Wiegel, de Beatles in Blokker, de bommen op Bagdad – vul maar in.
Het volgende symposium moet dus een ode aan het beeld worden.
Maar nu eerst snel verder met de manipulatie door de ITN-filmploeg in Bosnië in 1992; met het verhaal van ‘Sprung in den Feind’ (de Duitse documentaire over de aanval op de Moerdijkbruggen in mei 1940 – totaal in scène gezet) en met de Ajam-affaire. Die moeten alle journalisten trouwens echt eens nazoeken: het gaat om een Nederlandse propagandafilm met dramatische gevolgen in Nieuw Guinea, in 1956.
Er vielen tientallen doden, door een film. Maar het was niet de schuld van de film, maar van de mensen die ’m wilden maken.
Het symposium ‘Het beeld als bron: misleiding en bedrog?’ vindt plaats op 6 november in het stadhuis van Rotterdam en wordt gehouden ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Vereniging de Topografisch-historische atlas (VTHA), de beroepsorganisatie voor beheerders van beelddocumenten.
Praat mee