Henk Hofland, meester van de nieuwsanalyse

Als ik hem in de jaren daarna belde met een voorstel voor een nieuwe aflevering, reageerde hij steeds gretig. De ideeën tuimelden over elkaar heen en na tien minuten was er stof genoeg voor wel drie artikelen.

Het mooiste artikel dat in deze reeks verscheen, was Hoflands ‘Nieuwsanalyse als magneet’. Ik had hem gevraagd het artikel te schrijven als een soort handleiding voor aankomende journalisten. Wat was het geheim van de goede nieuwsanalyse?
Toen het artikel – tegen Hoflands gewoonte – enkele uren voor het verstrijken van de deadline nog niet binnen was, belde ik hem op in het Chelsea-hotel, zijn periodieke observatiepost in New York. ‘Vreselijk! Helemaal vergeten. Hoe laat moet je het hebben? Over twee uur? Prima, dan is het er.’

Twee uur later was het stuk er. De nieuwsanalyse in tien punten, beginnend met de vaststelling dat een goede analyse niet alles vanaf het begin hoeft uit te leggen. Dat doet de lezer onrecht en maakt de analyse lang en vervelend. Regel 10 luidde dat de krachten der continuïteit meestal sterker zijn dan de krachten van de verandering. Een prima stuk maar helaas te kort. Het vaste formaat vereiste 1500 woorden en dit waren er maar 1000.

Weer belde ik het Chelsea-hotel. ‘Ja, nu je het zegt, weet ik het weer. Ik kan je zo nog een aanvulling sturen van 500 woorden. Hoe lang heb ik nog? Een uur? Dan heb je het.’ En na een uur was het er.

Wie de tien punten had gelezen zou denken dat daarmee de fijne kneepjes van de nieuwsanalyse uitputtend waren weergegeven. Wie zich aan deze regels hield zou een perfecte nieuwsanalyse schrijven. De verrassing was dan ook dat de de vier overwegingen die Hofland bij wijze van naschrift uit zijn mouw schudde nog minstens even essentieel leken. Hier was een journalist aan het woord die even snel kon analyseren als formuleren.

Ik citeer alleen het slot: ‘Wie van het schrijven van nieuwsanalyses zijn/haar beroep maakt, doet er goed aan al die stukjes te bewaren - niet uit overwegingen van ijdelheid maar tot stimulering van de zelfkritiek. Dat men soms de plank misslaat en dan weer raak, hoort tot de risico’s en vreugden van het vak. Maar er is nog iets anders: in jaren van nieuwsanalyse ligt een zeer verhulde autobiografie. De schrijver heeft de toestanden zonniger beoordeeld naarmate het hem persoonlijk beter ging, en zag de wereld dichter tot de afgrond naderen als het haar minder voor de wind ging. In de analyse verschijnt de toestand in stad, land en wereld als het licht, ontbonden in de kleuren van de regenboog, weerkaatst door de spiegel van de eigen persoonlijkheid.’

Ter gelegenheid van de laatste eeuwwiselling organiseerde de redactie van De Journalist een verkiezing door geselecteerde experts van de ‘Journalist van de eeuw’. Het werd – vanzelfsprekend zou ik zeggen – Hofland, een van de langst dienende en meest veelzijdige journalisten van zijn tijd. Nu hij op 21 juni 2016 is overleden, kunnen we vaststellen dat zijn oeuvre inderdaad een tijdperk beschrijft, weerspiegeld door zijn persoonlijkheid.

Piet Hagen is oud-hoofdredacteur van De Journalist en schreef in zijn boek Journalisten in Nederland, een persgeschiedenis in portretten (2002) een profiel van Hofland onder de titel ‘De wereld der wetmatigheden’.

Lees ook: Journalistiek icoon Henk Hofland (88) overleden