Ga erop uit en wees zichtbaar

Op deze plaats is het een open deur, maar het kan niet vaak genoeg gezegd: goede journalistiek vraagt vakmanschap. In de eerste jaren van het journalistieke onderwijs, uiteraard, maar ook in de kolommen gevuld door gevierde deskundigen is zichtbaar hoe lastig het is ongeoefend een nieuwtje te brengen. Met overtuiging verstopt de scoop zich in de laatste zin, worden bijzaken hoofdzaken of zaaien feit en mening vrolijk verwarring. Geen opleiding hoog genoeg om dat te voorkomen.

Een ramp is dat niet; een publicatie krijgt de toeschouwer die het verdient. Anders is dat voor ambitieuze nieuwskanalen, zou je zeggen. Daarvoor is het wezenlijk een zo groot mogelijk publiek snel en functioneel te informeren over belangrijke nieuwsfeiten en de mogelijke gevolgen daarvan. Bij voorkeur gepaard met wat eerste reacties van betrokkenen. Zo simpel kan nieuwsjournalistiek zijn.

Nou ja, simpel. Dus toch niet. Één ding lijkt de ‘grassroot’ journalistieke beweging maar niet te lukken: het toepassen van basale journalistieke routines en het conformeren aan de beroepscodes. Terwijl de journalistieke basisvaardigheden, die zich vertalen in geloofwaardigheid, betrouwbaarheid en transparantie, juist zo bepalend zijn voor journalistieke kwaliteit.

Hyperlocal Academy
Uit onderzoek lijkt zichtbaar te worden dat journalistieke kwaliteit inderdaad een voorwaarde is om langdurig een plek te kunnen houden in een lokale gemeenschap. Je kunt vooral toegevoegde waarde creëren met nieuws waarvoor mensen terugkomen, is het idee.

Dat is ook de overtuiging waarmee het lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek van Hogeschool Utrecht workshops aanbiedt aan startende lokale journalisten. Met hulp van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en het Center of Expertise van Hogeschool Utrecht is daarvoor de Hyperlocal Academy opgericht. Het programma met vier workshops (zie kader) richt zich op mensen die een lokale nieuwssite exploiteren en die een kwaliteitsslag willen maken. De serie workshops is tot nu toe tweemaal aangeboden. In totaal hebben zich ruim veertig eigenaren van hyperlocals aangemeld.

Met name naar het onderwerp hoe de journalistieke content is te verbeteren, blijkt vraag te zijn. Thema’s die in de workshop over content strategieën aan bod komen hebben betrekking op vragen als: welke redactionele en journalistieke keuzes bepalen het profiel van je site? Welke journalistieke inhoud scoort en hoe produceer je betere verhalen met dezelfde kosten? Welke bijdragen kun je verwachten van vrijwilligers, mee schrijvers en boze burgers? En hoe zwaar leun je op aggregatie of partnercontent?

Ook het belang van een redactieplan wordt besproken. Dat helpt te focussen op onderwerpen en op te gebruiken media - alleen tekst of ook beeld en geluid - waardoor een site een herkenbaar gezicht krijgt. Het al of niet inzetten van advertorials, een ander heikel punt. Als je gekochte content onherkenbaar mengt met redactionele inhoud, dan dreigt een verlies aan geloofwaardigheid. En vertrouwen is toch de basis van kwaliteitsjournalistiek.
Ten slotte wordt het belang van diversiteit, originaliteit en omvang en frequentie van producties besproken. De focus in de workshops is met name gericht op de productie van eigen nieuws. Het uitgangspunt is dat daar een toegevoegde waarde ligt van een hyperlokale nieuwssite. Geregeld eigen nieuw brengen is een vorm van kwaliteit.

Natuurlijk, de productie van een scoop, gebaseerd op eigen nieuws, een interview en hoor en wederhoor, is een relatief zware investering voor de minimale redacties en de beperkte middelen die er lokaal vaak zijn. Maar hier, hoop je, gaan de kosten voor de baten uit. Een lokale nieuwssite met een kwart betaalde redacteuren en vijf vrijwilligers kan zich best eens vastbijten in een onderwerp. Met behulp van sociale media en een paar telefoontjes is al snel een gerucht te ontzenuwen of juist te bevestigen. Een lokale nieuwssite kan zo een positie opbouwen als de plek waar de politiek en andere dominante lokale groepen - het bedrijfsleven, de culturele instellingen, sportverenigingen – kritisch worden gevolgd. Dat genereert bezoekers, die weer adverteerders trekken - de basis van het verdienmodel.

Praktische tips
De workshop over contentstrategie wil kritisch kijken naar de meerwaarde van een journalistieke aanpak en van eigen nieuws. De deelnemers krijgen praktische journalistieke tips, maar belangrijk zijn ook de vragen en ideeën van de deelnemers zelf die worden uitgewisseld.

Nieuwigheidjes als drone-journalistiek kunnen je site op de kaart zetten. In Alphen aan den Rijn werden er spectaculaire beelden mee gemaakt van de binnenstad in goede tijden, toen na tien jaar malversaties aan de Rijnoever eindelijk de sloophamers klonken. En in slechte tijden, toen omgevallen bouwkranen wereldnieuws waren. Het trok duizenden extra bezoekers naar de site Alphens.nl.

Maar hypes leiden ook af van het degelijke handwerk. Doe dan ook niet alles, bouw aan enkele levendige dossiers. Rondweg open, zwembad dicht, het zijn de usual suspects. Maar over de plaatselijke supermarkt die probeert een prijsvechter buiten de gemeentegrenzen te houden, heeft echt iedereen een mening. Ook over de sluitingstijden van de horeca kunnen de emoties hoog oplopen. Zeker als een van de gemeenteraadsleden zelf cafébaas is. Megastallen, fusies en gemeentenamen, massaontslagen, die stokoude sigarenboer die dood in zijn winkel is gevonden, gepruts met de OZB, zinloos geweld op scholen - er is lokaal nieuws genoeg. Vaak raakt het burgers harder dan beslissingen die in Den Haag worden genomen.

Het moet wel even worden gemaakt. Hou de berichten daarom kort, dan heb je ook snel content. Hoor en wederhoor is tijdrovend maar het voorkomt blunders en is een investering in betrouwbaarheid. Maak er een sport van de eerste te zijn. Ga dus nooit van huis zonder smartphone.

Andere tip uit het boekje: investeer in het opbouwen van een netwerk van contacten en bronnen die je altijd kunt bellen. De oppositie is loslippiger dan de coalitiefracties. Helemaal geluk heb je met een dissidente eenmansfractie die toch geen vrienden heeft. Ook vakbonden lekken graag. Blader eens een rapport van de Rekenkamer door, er is altijd wel ergens geld zoek. 

En waarom zou je alle nieuwtjes zelf moeten vinden? Een abonnement op een regionale krant kan helpen. Al is het maar om te zien aankomen wat er in de provincie speelt.

Ten slotte, ga erop uit en wees zichtbaar. Blijf plakken na een raadsvergadering, ze zijn echt niet zo vaak. Je hoort nog eens wat en je komt weer eens in de kroeg.

Ruim vijftien jaar werkte Marco van Kerkhoven als journalist, onder meer vanuit Brussel. Nu is hij docent media innovatie en onderzoek aan de School voor Journalistiek in Utrecht. Hij doet zelf onderzoek naar lokale en regionale media.