Friese rijkdom

Hoofd-­redacteur Lútsen Kooistra van het Friesch Dagblad twijfelde wel een paar dagen toen hij vernam dat grote broer Leeuwarder Courant (LC) naar de ochtend ging. Moest hij mee? ‘Aan de kostenkant was de rekensom helder’, zegt hij. ‘Door onze druk en distributie met de LC samen te voegen, zouden we als ochtendkrant veel geld besparen. In deze tijd een aanlokkelijk perspectief.’

Bleef zijn Friesch Dagblad na 2 april als enige een middagkrant, dan moesten daar dus extra inkomsten tegenover staan. Kooistra: ‘Hoeveel middaglezers van de Leeuwarder zouden naar ons willen overstappen? Dat blijft ongewis.’
Het is in Friesland dan ook geen kwestie van een ander gironummer invullen maar een principieel besluit: overstappen van de ‘Ljouwerter’ naar ‘it deiblêd’.

De Leeuwarder Courant (sinds 1752, en daarmee de oudste van Nederland) is met zijn huidige 83.000 abonnees in de provincie nog steeds veruit het grootst. De krant komt voort uit de hervormde zuil en heeft een licht progressieve signatuur. Het in 1903 opgerichte Friesch Dagblad (FD) stamt uit de gereformeerde beweging. De van oorsprong conservatievere krant telt 12.000 abonnees. 


Het verschil tussen beide kranten gaat verder dan de twee pagina’s kerkdiensten die het FD nog elke donderdag afdrukt. Het zit ’m ook in tone of voice, ambitie.

‘De Leeuwarder Courant’, zegt hoofdredacteur Hans Snijder, ‘is het leidende platform in de provincie. Van de tien dagen moet mijn krant er minstens acht het spraakmakende verhaal van die dag hebben. Op dagen dat het niet lukt, ben ik chagrijnig.’ Zijn collega Kooistra zoekt behalve naar nieuws ook naar verantwoording. ‘Een journalist is geen boodschapper’, vindt hij. ‘Dat is zo’n laf uitgangspunt. Een christenjournalist moet deugen, geen mensen misbruiken voor een lekker sappig verhaal. Hij moet zoeken naar het goede.’
De uiteenlopende missie van beide kranten komt tot uiting in de voorbeelden die Kooistra en Snijder desgevraagd uit hun krant aandragen.

Kooistra gaat prat op de sobere verslaggeving rond de arrestatie van Jasper S., verdachte van de moord op Marianne Vaatstra. ‘We staan niet klaar met telelenzen en proberen ons ook te verplaatsen in de positie van zijn gezin.’ Snijder noemt het eigen nieuwsverhaal van zijn economieredactie over de verhuizing en inkrimping van de befaamde aardewerkfabriek Tichelaar in Makkum. Kwaliteit, vindt hij, die de Friese lezer van zijn drie keer zo grote redactie met haar contacten, netwerken en kennis mag verwachten. 


En toch. Hoewel de strekking van het hoofdredactioneel commentaar beide kranten nog dagelijks onderscheidt, is er inmiddels ook veel hetzelfde. Het modieuze tabloidformaat bijvoorbeeld, het tweede katern dat bij beide dagbladen ‘Fryslân’ heet en, ja, ook de toon van de twee kranten groeit naar elkaar toe. ‘Wij krijgen de laatste anderhalf jaar steeds meer lezers die niet tot onze traditionele doelgroep behoren’, zegt Kooistra. ‘Ze vinden het gewoon een goede krant, en die verhalen over God, ach, die slaan ze gewoon over.’ 
‘Toen ik in 2009 bij de Leeuwarder begon’, zegt Snijder, ‘was de grondtoon in de artikelen behalve kritisch soms ook wat zurig. Daar hebben we toen op de redactie gesprekken over gevoerd. Natuurlijk, je moet scherp zijn, tegels lichten, zeker als het om een zaak gaat als die onzinnige snelweg die hier wordt aangelegd. Tegelijk vind ik dat je als regionale krant ook met mededogen over mensen moet schrijven.’

Mededogen. Je vraagt je dan toch af hoe ver de Leeuwarder Courant eigenlijk nog is verwijderd van de positief-christelijke insteek van de collega-krant.

Met als knellender vervolgvraag: zouden de 12.000 abonnees van het Friesch Dagblad de al jaren gestaag dalende oplage van de Leeuwarder niet prachtig compenseren? Snijder, beslist: ‘Een fusie? Nooit. De twee kranten en de regionale omroep, dat is een journalistieke rijkdom die ik koester. Daar ontlenen we alle drie hier in Friesland ons bestaansrecht aan. En dat houdt ons ook voortdurend scherp.’
Met haar twee regionale dagbladen blijft de provincie dus voorlopig uniek. De verbondenheid tussen lezer en krant is door de uitzonderingspositie van de Friese cultuur groter dan elders. ‘We functioneren niet alleen als nieuwsbrenger’, vat Kooistra samen, ‘maar ook als sfeermaker’.

Die verbondenheid spreekt ook uit de ondernemingsconstructie van de kranten. Het Friesch Dagblad is eigendom van een vereniging van lezers. De Leeuwarder Courant behoorde tot de noodlijdende NDC/VBK, maar ging jongstleden januari samen met het Dagblad van het Noorden over naar de stichting Fryslân Boppe (later FB Oranjewoud), die zich inzet voor taal en cultuur in Noord-Nederland. Winstgevendheid is gewenst, maar met rendementseisen wordt soepeler omgegaan dan bij geld gedreven dagbladuitgevers als Wegener of De Telegraaf. 
‘Onze nieuwe eigenaar is voor de continuïteit van de krant het best denkbare scenario’, zegt Snijder. ‘De leiding kent de Leeuwarder Courant, weet hoe het hier in de provincie reilt en zeilt. Aan de andere kant staan ook wij aan de vooravond van een ingrijpende reorganisatie. Aan het eind van het jaar zullen hier heel veel minder mensen werken dan nu.’


De nieuwe ochtendkrant moet het abonneeverlies van de laatste jaren temperen. Snijder: ‘Een middagkrant lees je ruwweg tussen vier en zes. Dan is je ambitie dat je het nieuws brengt dat zich ’s avonds aandient op televisie. Bij een ochtendkrant kun je mede bepalen wat er zich die dag gaat afspelen. Van nieuws volgen verschuift de nadruk naar nieuws maken. Tussen onze deadline en het moment van verspreiden heb je straks minder concurrentie van andere media. ’s Ochtends kunnen we als eerste het regionale nieuws uitserveren.’
‘In een ochtendkrant is het nieuws jonger’, beaamt Kooistra. ‘Al moet je dat wel relativeren. Mensen vinden het ook fijn om nog eens te lezen wat ze eerder hebben gehoord. Ik sprak laatst een abonnee die met de vut was en zijn Friesch Dagblad steevast bewaarde tot de volgende ochtend. Dan las hij er een uur tot anderhalf uur in. Elke lezer heeft z’n eigen ritme.’ 


Voor de Leeuwarder Courant is dat ritme behalve print inmiddels ook digitaal. Met steun van het Bedrijfsfonds voor de Pers ontwikkelde de krant als eerste in Nederland een iPad-app, die gedurende de dag wordt ververst. Inmiddels is de krant voor elke tablet als html5-bestand beschikbaar. Snijder: ‘10 procent van onze abonnees leest de krant ook digitaal. En dat worden er elke week meer.’ 
Kan Kooistra die ontwikkeling met zijn kleine redactie wel bijbenen? ‘Waarom moet ik het verlies van de Leeuwarder Courant bijbenen?’, reageert hij lachend. ‘Wij plaatsen de leads van onze krantenartikelen op onze site en verdienen die terug met wat bannertjes. Ik heb nooit gesnapt waarom een uitgever zijn duurbetaalde nieuws gratis moet aanbieden. Wij hebben daar uit volle overtuiging nooit aan meegedaan. Natuurlijk gaat op termijn de digitale editie het van de papieren winnen, maar voorlopig ben ik vrijwel de enige krantenuitgever die met internet geen geld heeft verloren.’ 


En dus kan zijn Friesch Dagblad vanaf 2 april nog steeds op eigen benen als ochtendkrant verder. Is Kooistra niet bang dat de Leeuwarder drukkers bij calamiteiten hun eigen krant op de gezamenlijke drukpers voorrang geven? Nee, schudt hij, juist niet. Lachend: ‘Ik ben daar klant. Dus ík ga altijd voor.’