Ergernis over ‘knieval’ PEN Nederland

PEN Nederland besloot zich eind maart terug te trekken van verdere deelname aan het Festival, dat in De Balie in Amsterdam werd gehouden onder buitengewone veiligheidsmaatregelen. Dat was deels vanwege de onderwerpen als Charlie Hebdo en het recht om in een vrije samenleving te mogen beledigen. Lang geheim gehouden spreker was cartoonist Kurt Westergaard, die al jaren op een dodenlijst staat vanwege een cartoon van de islamitische profeet Mohammed.

Manon Uphoff, voorzitter van PEN Nederland, stelde begin deze maand in NRC Handelsblad dat de komst van Westergaard ook gevolgen had voor andere deelnemers. “We wilden betrokken worden bij de beveiliging. Je kan niet een auteur uit Bahrein zomaar koppelen aan een programma waarin Westergaard ook optreedt. En doe je dat wel, dan moet je kunnen garanderen dat die auteur in zijn thuisland geen last krijgt”, aldus Uphoff.

Toen de organisatie niet bij de beveiligingsgesprekken tussen De Balie en burgemeester Van der Laan aanwezig mocht zijn, volgde het besluit totaal terug te trekken. De opgestapte schrijvers, waaronder Nelleke Noordervliet en dichteres Elly de Waard, menen dat PEN Nederland een volstrekt verkeerd signaal heeft afgegeven.

“PEN Nederland, als vertegenwoordigd door haar bestuur, is door zich terug te trekken uit dit festival gezwicht voor de terreur”, schrijven de ruim twintig ondertekenaars. Het bestuur was al sinds december op de hoogte van de komst van Westergaard - van een verrassing was daarom geen sprake, menen zij. Er is een petitie opgestart om het bestuur tot opstappen te bewegen.

De opstellers hebben begrip voor de vrees voor een aanslag - maar wijzen op het PEN-handvest, dat leden verplicht de strijden voor elke vorm van onderdrukking van de vrijheid van meninsguiting. Voormalig PEN-bestuurlid Maartje Duin stapte eveneens op uit onvrede over de gang van zaken. In de Volkskrant (€ via Blendle) schreef ze een reconstructie.

PEN Nederland stelt in een verklaring dat die opsomming de nuance weer terugbrengt, maar dat de organisatie de risico’s voor schrijvers uit risicogebieden onaanvaardbaar hoog vond, omdat Westergaards naam tot vlak voor het Festival geheim moest blijven. “Dat gaf de doorslag bij de beslissing”, aldus het bestuur.