mgm nvj maart

— vrijdag 11 november 2022, 16:34 | 0 reacties, praat mee

De week van Jonah Falke; waarin zijn Mercur wordt verzilverd

De week van Jonah Falke; waarin zijn Mercur wordt verzilverd
Jonah Falke - © Jan-Willem Kaldenbach

Vorige week won hij de Mercur voor de Reportage van het Jaar met Ongedocumenteerd in Nederland – hoop is gevaarlijk (Vrij Nederland, 2021). Vandaag is hij onderweg naar een tv-regisseur, die onder de indruk is van zijn werk. ‘Ik kreeg afgelopen week nogal wat voorstellen in professionele zin; ik heb geen idee wat er uitkomt.’ Laatste wijziging: 12 november 2022, 08:43

Zeker is dat dat Jonah Falke (31) doorgaat met zijn reeks verhalen in Vrij Nederland, waarvoor hij de afgelopen jaren lange, meeslepende reportages schreef over de armoede in ons land door zich onder de allerarmsten te begeven. De verhalen werden bewerkt en gebundeld in het boek Van Armoede (uitgeverij Vrij Nederland).
De jury van de Mercurs was ‘diep’ onder de indruk: ‘Een klassieke reportage, met intensieve research als grondslag.’ En: ‘Het verschuift je wereldbeeld, wij maken dit hopelijk niet mee.’

Was het makkelijk om contact te krijgen met deze mensen?
‘Nee, absoluut niet. Ongedocumenteerde mensen zijn voornamelijk uitgeprocedeerde asielzoekers. Maar er zitten ook mensen bij die nooit asiel hebben gevraagd en als een soort schim hier onder ons leven. Dat was de moeilijkste groep van allemaal. Zij willen absoluut geen aandacht. Maar er zijn wel organisaties die zich over deze mensen ontfermen, zoals Vluchtelingen in de Knel in Eindhoven. Zo kwam ik met ze in contact. En ook via het daklozenspreekuur – waar ze zich melden - en via een jurist van Amnesty International die zich voor hen inzet.

Bij de andere groepen mensen waaronder ook armoede heerste ontwikkelde ik een werkwijze waarbij ik me vooral richtte op de hulpverlener. Want deze mensen zitten allemaal in een kwetsbare positie, dus die ga je niet aan een vragenvuur onderwerpen. Hulpverleners kunnen wel met hen praten. Dus ik ging niet altijd als journalist mee - soms als stagiair - want als je zegt dat je journalist bent dan vinden ze dat te spannend.

Er zitten ook mensen bij die nooit asiel hebben gevraagd en als een soort schim hier onder ons leven

Soms vroegen mensen wat ik precies deed, en als ik dan uitlegde dat ik een reportage aan het schrijven was, vonden ze het wel oké. Dat ging altijd in samenspraak met de hulpverlener. Mijn insteek was: ik wil het werk van de hulpverlener laten zien en als het nodig is om het geslacht of de naam van iemand die hij helpt te veranderen, dan doen we dat.’

Je ging ook met minister Carola Schouten (Armoedebeleid) op pad
‘Ja, dat was een groot contrast. Na twee jaar op straat had ik ineens een afspraak met Carola, ze kwam met haar privéchauffeur. Ze was net begonnen als minister en was eigenlijk net als ik bezig zich te verdiepen in deze wereld. Ze legde werkbezoeken af en ging in gesprek met mensen, en daar heb ik vooral bij gezeten. Bij elkaar zo’n tien keer.’

Kon je haar wat leren, na twee jaar op straat?
‘Dat vroeg ze me wel: “Hé, mis ik wat?”. Ze had dingen snel door maar ik heb haar wel verteld over het gigantische wantrouwen van mensen aan de onderkant jegens de overheid en het besef dat als de overheid bij je aanklopt je dan al met 10-0 achterstaat. Mensen raken verstrikt in het web van instanties. Ik heb haar voorgehouden dat je als overheid de hulpverlening voor je moeten laten werken, want die heeft wel het vertrouwen.’

Er zijn critici die vinden dat je je niet in armoede moet verdiepen als je die niet hebt gekend. Wat vind je daarvan?
‘Tja, Cruijff wilde ook dat ex-voetballers trainer werden, maar in de praktijk werkte dat maar zelden. Je kunt ook zeggen dat mensen die zelf armoede hebben meegemaakt, te dicht bij staan om voldoende distantie te houden. En dat heb je wel nodig als je schrijft. Ik wil juist iets laten zien dat ik en anderen niet zo goed kennen. Dat wakkert interesse aan. Ik noem het wel omgekeerd snobisme, omdat mijn interesse eerder uitgaat naar de onderkant van de samenleving.’

Word je niet somber van die onderkant?
‘Nee. De reportages zijn ook niet somber. De hulpverleners lachen veel, er wordt goed gerelativeerd. Als je ver uitzoomt kan je wel sip worden; hoe gaan we dit ooit oplossen? Maar ik laat zien wat hulpverleners in een één-op-één aanpak kunnen doen voor iemand. Als zij zich over mensen ontfermen voorkomt dit dat iemand bij zeventien loketten hetzelfde verhaal moet vertellen. Het probleem is dat alles er wel is om mensen te helpen, maar het systeem is ontoegankelijk, ingewikkeld en bureaucratisch. Er mist vaak een casemanager, die per individu de juiste hulp inzet.’

Cruijff wilde ook dat ex-voetballers trainer werden, maar in de praktijk werkte dat maar zelden

Je blijft armoede volgen voor VN; nu duik je in de armoede van de lagere middenklasse waar bij sommige mensen het water aan de lippen staat. Komt er ook weer een boek?
‘Ik denk dat er nu andere verhalen te vertellen zijn omdat de armoede groeit en de toestand in de wereld snel verandert. Dus ik vermoed dat er over een paar jaar weer een boek zal zijn. Nu over een nieuwe groep armen - die wel een woning hebben en meubels en eten – en daarom heel lastig te benaderen zijn. De schaamte is veel groter. Er is geen berusting in de situatie. Soms zijn ze nog niet in beeld bij hulpverleners, en het is nogal wat om daarmee naar buiten te treden. Het is een soort bevestiging van hun situatie: ik ben nu echt arm.

Het eerste verhaal dat ik voor deze serie maak gaat over het feit dat in coronatijd de thuisprostitutie - en de prostitutie überhaupt - sterk toenam. Waarschijnlijk omdat dit ook een vorm van armoedebestrijding is, zal ik maar zeggen. En ik duik in de energiearmoede; Ik ga mee met een brigade die bij mensen thuis komt om de boel te isoleren. Dan kom je ook weer bij andere mensen terecht; zij zakken door het ijs zakken omdat de energie te hoog wordt.’

 

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.