De privacy van Melissa Goede en Jack

Het televisieprogramma RTL Boulevard bracht als eerste het nieuws dat leidde tot de politieke ondergang van De Vries.
Hoewel, nieuws?
De innige verstandhouding tussen de staatssecretaris en zijn adjudant was bij Binnenhofwatchers niet onopgemerkt gebleven. Maar over het algemeen is de Nederlandse pers – God zij geloofd – terughoudend met het publiceren over amoureuze escapades van bewindslieden. Pas als er één schaap over de dam is, verkruimelt dat respect voor de privacy ook bij andere media.

In dezelfde week van het demasqué van De Vries, maakte demissionair minister André Rouvoet van Jeugd en Gezin zich ‘enorm boos’ over de ‘schaamteloze Telegraaf’ die een telefoongesprekje voerde met Ruben van Assouw, de enige overlevende van de Tripoli tragedie. ‘Hoe haal je het in je hersens?’ vroeg de voorman van de Christen Unie zich af.
Het is duidelijk dat aan Rouvoet geen journalist verloren is gegaan. Ik bedoel: je belt als verslaggever de arts van een jochie dat wereldwijd in het nieuws is en, verrassing, die man geeft zijn mobiele telefoon aan zijn patiëntje (althans: volgens De Telegraaf). Je moet wel zéér gewetensvol (en geen beste verslaggever) zijn als je dan de verbinding verbreekt.

Blijft natuurlijk de vraag of je vervolgens over zo’n gesprekje moet publiceren. De Telegraaf besloot dat te doen ‘omdat Ruben symbool van leven is in deze enorme tragedie’. Een eerbiedwaardig motief. En ongetwijfeld zijn er mensen die hun lijfblad willen geloven.

De hoofdredactie van De Telegraaf bracht, net als De Vries, na de gewraakte publicatie (talloze verontwaardigde reacties via Twitter en GeenStijl) een verklaring naar buiten. Met enige welwillendheid kan je die tekst als excuus aan de lezers (niet aan Ruben!) opvatten: ‘Het spijt ons dat er onder onze lezers het gevoel is ontstaan dat De Telegraaf onzorgvuldig heeft gehandeld’. Voor de gezond-verstand-krant is dat heel diep door het stof.

De verontwaardiging over de handelwijze van De Telegraaf werd breed uitgemeten in concurrerende media, die zelf zonder terughoudendheid foto’s en filmopnames van de bewusteloze Ruben in zijn ziekenhuisbed hadden gepubliceerd.

De privacy van Ruben moet beter beschermd worden, zei Ed Kronenberg, secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken, in het Radio 1 Journaal.
Maar is bescherming wel mogelijk?
De nieuwsgierigheid van de overheid wordt in ieder geval nog enigszins in toom gehouden door regels en wettelijke bepalingen. Maar wie beschermt ons tegen spittende verslaggevers?
Toegegeven: smaad, belediging en majesteitsschennis zijn verboden en staatsgeheimen mogen niet geschonden worden. Maar processen op basis van de betreffende wetsartikelen worden zelden gevoerd en sporadisch gewonnen. Moderne technische middelen maken het bovendien mogelijk steeds dieper in ieders persoonlijke leven door te dringen. En de mores als het gaat om de vraag wat wel of niet aan de openbaarheid kan worden prijs gegeven, zijn de afgelopen decennia ruimer geworden.
Daar komt bij dat de journalistieke ethiek met name op dit gebied afwijkt van normaal burgermansfatsoen. Een journalist die voor anderen bestemde brieven altijd ongelezen laat, is een sukkel. En wie schroomt een vertrouwelijk rapport per ongeluk in zijn tas te laten vallen, deugt al helemaal niet voor het vak van verslaggever.

Maar opnieuw: de vraag blijft of je wat je hoort en ziet altijd moet publiceren. Wat is het criterium? Fatsoen moet je doen? Helaas lopen de fatsoensopvattingen van media ver uiteen. Ik betwijfel of ik zelf over de liefdesperikelen van de staatssecretaris van Defensie gepubliceerd zou hebben. Dat de privacy van De Vries en Melissa Goede werd geofferd aan de vrijheid om te publiceren, zal ik niettemin in elk gezelschap verdedigen.

En Ruben?

De Raad voor de Journalistiek gaat ervan uit dat ‘de privacy van personen niet verder mag worden aangetast dan in het kader van een open berichtgeving redelijkerwijs nodig is’, concludeert Sanne ten Hove, die de uitspraken van de Raad tussen 1987 en 2003 analyseerde (‘Grenzen in de journalistiek’).
Dat geeft nogal wat ruimte aan journalisten.
‘Wie zich beroept op bescherming van de privacy moet daar argumenten voor aandragen, bijvoorbeeld door te bewijzen dat hij nadeel heeft ondervonden van een publicatie’, aldus Ten Hove.
Dat geeft nog meer ruimte – de bewijsvoering wordt overgelaten aan de slachtoffers.
Maar Ten Hove merkte in 2003 ook op dat er sprake was van een accentverschuiving: de Raad kreeg steeds meer oog voor de bescherming van de privacy van personen, ook als dat ten koste van de persvrijheid ging.

Nog niet zo lang geleden heeft de Raad voorzichtig de mogelijkheid geopend om ook als er geen klacht is ingediend uitspraken te doen.
Nu heeft vrijwel de hele Nederlandse pers (uitgezonderd de radio) een bewusteloos weesjongetje in beeld gebracht. Het zou goed zijn, ook voor het gezag van de Raad zelf, als over die aanstekelijke publicatiedrift een degelijk gemotiveerde uitspraak komt.

Kees Schaepman is freelance journalist