De klas van Marten Blankesteijn

We liepen over een vuilnisbelt net buiten Jakarta. Onze dure schoenen zakten weg in de modder (tenminste, we hoopten dat het modder was), het stonk zo verschrikkelijk dat we om de paar minuten weer wat opkomend braaksel in moesten slikken, we werden zo belaagd door vliegen dat we op een gegeven moment maar stopten met ze wegslaan – en we vonden het fantastisch. Met z’n twintigen waren we, studenten journalistiek uit Utrecht, bijna allemaal voor het eerst in het buitenland om verhalen te maken. Drie weken lang stuiterden we begin 2009 door Indonesië: de een ging nachtenlang naar de meest dubieuze plekken om kinderprostituees en hun pooiers te interviewen, de ander ontdekte dat een Nederlandse studente tijdens haar vakantie in Indonesië was opgepikt door een talentscout en nu door het leven ging als beroemde Indonesische zangeres.

Na drie weken lag er een stapel artikelen en items die ze bij Lokaalmondiaal, de stichting die elk jaar meer dan honderd Nederlandse studenten journalistiek kennis laat maken met werken in een derde wereldland, nog nooit hadden gezien. De ‘beste klas ooit’, noemde directeur Stefan Verwer ons. Ruim 2,5 jaar later (en honderden nieuwe studenten verder) staat hij daar nog achter. ‘Ik weet nog wel dat ik aan het regelen was dat de klas op bezoek kon bij de buitenlandredactie van Trouw. De coördinator van die redactie zei: ‘Die studenten mogen best langs komen, als ze maar niet denken dat ze een artikel voor ons kunnen schrijven.’ Uiteindelijk zijn er drie artikelen in Trouw verschenen, en andere verhalen in Nieuwe Revu, De Pers en heel veel in regionale kranten. Bij andere klassen zijn we al blij als er één verhaal door een groot medium wordt opgepikt.’

De meesten van ons begonnen met onze studie in 2005. We moesten een selectietoets maken om toegelaten te worden, want er waren ruim 900 aanmeldingen voor 385 plekken. Van die 385 was ongeveer de helft binnen een jaar alweer van de opleiding geknikkerd, want te dom of te lui of allebei. Alleen de besten bleven over, en van die overblijvers waren de twintig in onze klas volgens een ervaringsdeskundige dus bovengemiddeld goed. En dan komt nu de huiskamervraag: hoeveel van deze twintig studenten hebben nu, één à twee jaar na het halen van hun diploma, een betaalde baan in de journalistiek?

Vijf (waaronder één Plasterk-baan die over een paar maanden misschien wordt opgeheven, dus als u vier had ingevuld maakt u ook nog kans op de wasmachine). Vijf.

Danny Ghosen is verslaggever van PowNews, Maaike Timmerman doet hetzelfde maar dan bij het nieuwe ochtendprogramma van WNL, Chantal Blommers is redacteur bij AD/Dordtenaar, een klasgenote wier naam ik beter niet kan noemen werkt voor Undercover in Nederland en zelf zit ik al een eeuwigheid (ook tijdens mijn studie) bij De Pers, inmiddels als eindredacteur. En de rest? Die werkt bij een klantenservice. Of bij ING. Of bij een makelaar. Of in de supermarkt – een van mijn klasgenoten werd zelfs daar wegbezuinigd. Of ze zijn maar een studie gaan doen die hopelijk wél werk oplevert.

Ook dit jaar zijn weer honderden studenten begonnen aan een studie journalistiek. Op de website van de Hogeschool Utrecht lazen zij: ‘Afgestudeerden hebben over het algemeen weinig moeite met het vinden van een baan. (…) Misschien word je parlementair verslaggever voor Den Haag Vandaag of nieuwsjager van het Utrechts Nieuwsblad, radioverslaggever bij Radio 1, eindredacteur van het blad LINDA., verslaggever bij Voetbal International of contentproducer bij NOS Online.’

‘Ik ben daar ook in getrapt’, zegt ex-klasgenote Katinka – het meisje dat met een HBO-diploma op zak in de supermarkt belandde. ‘Weet je, voordat ik journalistiek ging doen heb ik toerisme gestudeerd. Toen ik daarmee klaar was stortte de reisbranche in. Ik heb dus bewust een opleiding gekozen waarbij me werd gegarandeerd dat ik een heel grote kans op een baan had. Natuurlijk vind ik journalistiek ook leuk, maar ik heb echt een paar keer specifiek gevraagd naar de werkgelegenheid.’

Inmiddels werkt ze als examenorganisator bij een opleidingscentrum en schrijft ze af en toe voor de lokale krant in haar woonplaats. ‘Ik heb heel veel sollicitaties verstuurd, maar het kwam er steeds op neer dat ik te weinig ervaring heb. Vanaf de eerste dag op de opleiding heb ik journalistiek werk gedaan, bij de plaatselijke krant en de omroep, maar dat is blijkbaar niet genoeg. Ik vind het jammer dat ik tijdens mijn studie niet meer voor mezelf op ben gekomen. Ik wilde een stage voor mezelf regelen, maar dat werd me verboden, want tegen de regels. Toen ik echt op stage mocht werd mijn droomstage geblokkeerd door een docent die een van zijn favoriete leerlingen op die plek wilde hebben – ik mocht niet eens solliciteren! Ik heb me bij al die tegenwerkingen neergelegd. Heel stom, weet ik nu. Hetzelfde geldt voor mooie stukken die je schrijft voor journalistieke vakken: die mag je van de meeste docenten niet verkopen aan kranten en tijdschriften, omdat dat volgens de regels niet mag. Daardoor heb ik heel weinig ervaring met het verkopen van artikelen. Er was wel een vak freelance, maar daar leerde je vooral businessplannen schrijven. Een uitleg over hoe je een redactie moet benaderen zat er niet bij.’

Floortje nam niet eens de moeite om redacties te benaderen of te solliciteren. ‘Ik dacht: ik kan wel een baan gaan zoeken, maar er is veel te veel concurrentie, dus dat gaat niet lukken. Ik had na mijn ‘specialisatie’ in televisie niet zoiets van: zo, en en nu kan ik televisie maken. Ik had het gevoel dat ik van alles een beetje wist, maar van alles ook net niet genoeg. Ooit had ik de droom om correspondent te worden in China. Die droom heb ik nu maar een beetje laten varen.’

En Yvette had het idee dat ze na haar diploma-uitreiking aan haar lot over werd gelaten. ‘Ik had graag meer informatie gekregen over hoe ik het beste kon solliciteren, ik had graag meer gehoord over wat goede plekken zijn om stage te lopen of te freelancen, met zicht op een baan. Ik heb twee hele goede stages gelopen, hoge cijfers gekregen, maar had gewoon de pech dat ik er niet kon blijven hangen. Dat het zo lastig is om een baan te krijgen, dat weet je niet aan het begin van je studie. Ik ga binnenkort beginnen aan de pabo. Dat was vroegen niet mijn ideaal, nee. Maar ik heb er nu wel zin in.’

Vijftien jongeren, die vier of vijf jaar lang droomden van een carrière als journalist, die na al die jaren nauwelijks iets zijn opgeschoten en ergens anders opnieuw moeten beginnen. Door valse beloftes op de website van de opleiding, door regeltjes die de kans op een baan eerder verkleinen dan vergroten – maar zeker ook door henzelf. Want degenen uit mijn klas die wél het heilige vuur hebben, die bluften zich overal naar binnen.

Zelf ben ik daar ongetwijfeld het irritantste voorbeeld van. Op mijn vijftiende solliciteerde ik bij het AD Curaçao. Leek me een mooie vakantiebaan – ik was heel verbaasd dat ik niet werd aangenomen. In de vijfde klas kreeg ik elke maandag vrij (tot woede van mijn lerares Frans) zodat ik stage kon lopen bij Novum en later BNR Nieuwsradio. Een paar maanden voor mijn VWO-examen mailde ik de redactie van NRC Handelsblad dat ze mij eens zouden moeten vragen voor het schrijven van stukjes over die eindexamens. ‘Dat ligt niet voor de hand’, mailde de redacteur terug. Waarop ik reageerde met: ‘Klopt, en daarom is het dus een goed idee.’ Ik kon meteen langskomen om de afspraken op papier te zetten. In de zomer na mijn eerste jaar op de School voor Journalistiek liep ik illegaal stage bij Elsevier – ik had het de school wel kunnen vertellen, maar ik wist dat het me dan, net als bij Katinka, verboden zou worden. En mede dankzij die stage kreeg ik op mijn negentiende een baan als verslaggever bij De Pers.

PowNews-verslaggever Danny Ghosen mist die drive bij het grootste deel van de studenten. ‘Ik ben gevlucht uit Libanon, op mijn negentiende sprak ik geen woord Nederlands en ik was al 28 toen ik aan de School voor Journalistiek begon. Dat ik ingeloot werd was echt een zegen. Dit was mijn kans om er bovenop te komen en die heb ik met beide handen aan willen grijpen. Ik heb heel erg mijn best gedaan, ik ben altijd en overal journalist, ondernemend. Ik had al snel door dat schrijven niet mijn sterkste punt was, dus toen dacht ik: dan moet ik maar gewoon goed worden in televisie. Dat ik nu bij PowNed werk maakt me trots, maar ik wil me nog steeds elke dag bewijzen. Wat mij opviel aan veel andere studenten: ze zijn verwend. Er waren er veel die zoiets hadden van: ach, het komt wel goed, en als het niet goedkomt, dan ga ik wel iets anders doen. Voor mij was dat onbegrijpelijk.’

En dat is het grote probleem van de studenten journalistiek én de opleiding, vindt Chantal Blommers, die bij AD/Dordtenaar aan de slag ging. ‘Als je heel lui en gemakzuchtig bent, dan haal je je diploma ook. Je kunt op de School voor Journalistiek veel leren, maar je kunt er ook heel weinig doen en toch slagen. Daardoor is alleen het diploma weinig waard – het gaat om wat je er buiten school om bij hebt gedaan.’

Dus, nieuwe studenten, doe niet als de ‘beste klas ooit’. Maak er zelf wat van.

——-