De ideale correspondent

Het is een met enige regelmatig terugkerende noodoproep: de Nederlandse buitenlandjournalistiek staat onder druk: afnemende budgetten zouden aantonen dat de aandacht voor het buitenland afneemt. En terwijl de noodklok wordt geluid, spreekt het buitenland minnend deel van onze samenleving er schande van en ziet dit als uiting van de bekrompenheid van onze samenleving. De conclusies in het rapport Buitenlandjournalistiek in de Nederlandse media van DBR, Nederlandse Nieuwsmonitor en Lokaalmondiaal, tonen echter aan dat dit beeld bijgesteld moeten worden: er is reden tot zorg, maar de aandacht voor buitenlandjournalistiek en de waardering van de Nederlandse nieuwsconsument voor verhalen uit het verre buitenland, lijken grote dan gedacht.

De buitenlandjournalist wordt jonger en is minder ervaren
Toch is er wel degelijk reden tot zorg: het onderzoek laat zien dat er zich de afgelopen jaren ingrijpende veranderingen hebben plaatsgevonden in het werkveld van de buitenlandjournalist: was de buitenlandjournalistiek vroeger nog voorbehouden aan ervaren journalisten, nu is het journalistieke buitenland vooral het werkgebied van onervaren en jonge journalisten, die als freelancer de wereld intrekken. Het staat in schil contrast met het verleden: toen was het krijgen van een begeerde buitenlandpost bijna een eer, een proeve van journalistieke bekwaamheid en een kroon op een lange journalistieke carrière.

Deze ontwikkelingen beïnvloeden de positie van de buitenlandjournalist en terwijl de buitenlandjournalistiek nog steeds een grote aantrekkingskracht heeft op de avontuurlijk journalist (want zeg nou zelf: wie droomt er niet te berichten over ontwikkelingen in de wijde wereld) lijkt de noodzaak voor het trainen van journalisten om als buitenlandjournalist aan de slag te gaan pregnanter dan ooit: jonge onervaren journalisten moeten voorbereid worden op de moeilijke omstandigheden, waaronder buitenlandjournalisten vaak moeten werken; voor hun eigen veiligheid, maar vooral ook om de hoogstaande kwaliteit die de Nederlandse berichtgeving over het buitenland al jarenlang kenmerkt, in stand te houden.

De 5 kernkwaliteiten van de buitenlandjournalist
1. De alleskunner: het vakgebied van de buitenlandjournalistiek is in eerste instantie natuurlijk het vakgebied van de journalistiek en kent daarmee dezelfde uitdagingen en behoeft dezelfde journalistieke kennis en kunde. Maar (vaak) helemaal alleen in het verre buitenland wordt de buitenlandjournalist nog meer dan zijn journalistieke collega’s in Nederland op zichzelf teruggeworpen en moet hij/zij beschikken over een brede vakkennis en vooral uitblinken in verschillende journalistieke disciplines: filmen voor het Achtuurjournaal, een kort gesprekje op de radio en een artikel in de krant (met daar bij voorkeur nog een mooie foto bij): kortom, de buitenlandjournalist is nog veel meer dan voorheen een journalist universalis.

2. Taalkennis en interculturaliteit: In het verlengde daarvan liggen een aantal journalistieke vaardigheden, die noodzakelijk zijn om te functioneren in het buitenland. Voor de hand ligt de kennis van de regio en de taal, en net als andere journalisten zijn onderzoekvaardigheden en interviewtechnieken van groot belang. Maar in het buitenland komt daar nog eens een flinke dosis culturele sensitiviteit bij kijken: hoe werk ik in een interculturele context en hoe werk ik internationaal samen: met een tolk of fixer en hoe slecht ik taal- en culturele barrières,.

3. Inhoudelijke diepgang: de buitenlandjournalist kent de verhoudingen in de wereld: beschikt over een grote dossierkennis als het gaat om internationale relaties en is daarbovenop in staat het verhaal achter het nieuws te begrijpen en te vertellen.

4. Veiligheid: hij/zij is een avonturier in de goede zin van het woord: is zich bewust van de risico’s in de gebieden waar hij/zij werkzaam is en weet hoe je daar afspraken met je opdrachtgevers over maakt.

5. Ondernemend: De buitenlandjournalist is bovenal een ondernemer: hij/zij runt de eigen onderneming. Alhoewel dat natuurlijk geldt voor alle journalistieke freelancers, is het freelancebestaan van de buitenlandjournalist er een met grote uitdagingen: ver van de redactie, vaak in andere tijdszones en afhankelijk van de journalistieke actualiteit, moet de buitenlandjournalist verhalen blijven pitchen (creativiteit) en zichzelf op de radar houden (public relations) van de redacties, om ondertussen nog andersoortige opdrachtgevers te zoeken of andere manieren te zoeken om inkomen te genereren. En dat dat soms lastig is binnen de journalistiek, wordt wel bewezen door de journalistieke realiteit van veel buitenlandjournalisten. Zo zijn er legio voorbeelden van correspondenten die naast de journalistieke werkzaamheden allerlei andere werkzaamheden verrichten: dat gaat verder dan communicatieklussen of het maken van vertalingen: sommigen vinden werk in de toeristenindustrie als gids of touroperator, anderen runnen een bed & breakfast en weer andere werken voor maatschappelijke organisaties of zetten culturele projecten op.