Tentoonstelling Cartooning for #PressFreedom toont worsteling tekenaars
Meer dan achthonderd cartoons vanuit de hele wereld deden mee aan de World Press Freedom Cartoon Competition. Dit ter ere van de World Press Freedom Conference 2020, op 9 en 10 december in Den Haag. Een flink aantal van de tekeningen is tot maart volgend jaar te zien in de tentoonstelling ‘Cartooning for #PressFreedom’ in de Haagse vestiging van Beeld en Geluid, aangevuld met materiaal uit het eigen mediamuseum.
‘Ook in de vorige eeuw werden cartoonisten gecensureerd en bedreigd’, vertelt samensteller Tjeerd de Boer bij de opening van Cartooning for #PressFreedom, terwijl hij wijst naar de litho’s van Albert Hahn sr. en Leendert Jordaan. Zij publiceerden hun kritische prenten – over met name de monarchie en het kapitalisme - in de Notenkraker, een politiek-satirisch weekblad dat in de eerste decennia van de vorige eeuw het zondagse supplement vormde van het socialistische dagblad Het Volk.
En ook zij voelden zich – net als veel cartoonisten nu – gekneveld en beknot in hun persvrijheid, zo blijkt uit enkele van hun tekeningen. Een andere overeenkomst is dat het toen en nu allemaal vakmensen waren, vervolgt De Boer. ‘Ze zijn in staat met één pennenstreek of een pakkend beeld een fenomeen te duiden in de maatschappij. Of je nu naar Hahn kijkt of naar Tom Janssen en Jos Collignon (van wie ook werken hangen op de tentoonstelling Cartooning for #PressFreedom); allen bezaten datzelfde talent.’
Dat cartoonisten zo massaal gehoor gaven aan de vraag te tonen hoe professionele tekenaars wereldwijd met persvrijheid en censuur omgaan, toont hoe zij in deze tijd worstelen met hun vak. Bijna stuk voor stuk zijn het krachtige uitingen tegen het muilkorven van de vrije mening in al zijn hoedanigheden. De winnaar van de competitie, de Iraanse Keyvan Varesi, laat in zijn cartoon getiteld ‘Rock, Paper, Scissors’ zien hoe hij de steen verving door sociale media, omdat die de krachtigste van de drie is. De schaar staat uiteraard voor censuur.
De bij de opening aanwezige Italiaanse cartoonist Emannuele Del Rosso – die sinds enige tijd in Amsterdam woont en tweede werd bij de Inktspotprijs 2019 – zet zich met het internationale platform voor de politieke cartoon ‘Cartoon Movement’ in voor de distributie van cartoons uit landen als Syrië. ‘We houden ons ook bezig met de bescherming van cartoonisten in dit soort landen waar geen enkele persvrijheid bestaat.’
Zelf publiceert hij cartoons in onder meer het kritische Franse tijdschrift Alternatives économiques, maar ook op Joop.nl. Totale persvrijheid bestaat nergens, stelt hij. ‘In Europa werkt censuur subtieler, maar het bestaat wel degelijk. In het katholieke Italië krijg je bijvoorbeeld geen expliciete spotprenten gepubliceerd die gaan over het seksueel misbruik van kinderen door priesters. Dat ligt te gevoelig.’
De tentoonstelling Cartooning for #PressFreedom geeft een indringend beeld van hoe cartoonisten op dit moment aankijken tegen persvrijheid en hoe zij zelf omgaan met onderdrukking en censuur. Daarnaast is er een historisch perspectief door de aanvulling met werk uit de eigen collectie.
Omdat Beeld en Geluid in 2017 fuseerde met het Persmuseum in Amsterdam heeft het nu ook de beschikking over een belangrijke verzameling journalistieke archieven. Die omvat onder meer ruim 40.000 politieke tekeningen en persillustraties. De oudste pamfletten komen uit 1610.
Lees ook: Cartoonisten over hun vak. Niets veranderd na Charlie Hebdo. Tjeerd Royaards, Ruben L. Oppenheimer en Joep Bertrams reageren op uitspraken over hun vak.
De tentoonstelling ‘Cartooning for #PressFreedom’ is tot en met 28 februari te zien bij Beeld en Geluid in de Zeestraat in Den Haag.
Praat mee