ANP en Novum vangen elkaars vliegen af

Erik van Gruijthuijsen laat een artikel zien waar een journalist van het ANP dagen mee bezig was: ‘Sabir K. werkte samen met Al Quada’. De inkt is nog niet droog of concurrent Novum meldt het nieuws ook. ‘We hebben in dat bericht veel energie gestoken. Novum belt even na en zet het bericht verder zonder bronvermelding online.

Nog gekker: NRC Handelsblad volgt. Voert Novum als bron op en zet boven het bericht de naam van een eigen journalist. Je moet maar durven.’ De dood in de pot, waarschuwt de algemeen directeur van het ANP. Hij citeert uit het vorige week verschenen rapport over de positie van de persbureaus in Nederland. ‘De wereld van het digitale nieuws is vergeven van de free riders. Daarmee ziet de originele nieuwsproducent zijn dienst in vele gedaanten terug, terwijl er slechts door een of enkele gebruikers voor is betaald. Auteursrechtwetgeving biedt hier maar in beperkte mate soelaas, omdat media die het nieuws publiceren de berichten tekstueel aanpassen.’

‘En nu komt het’, zegt Van Gruijthuijsen: ‘Het gevaar is reëel dat wanneer nieuws steeds meer wordt gekopieerd zonder ervoor te betalen, de economische basis voor het origineel zo smal wordt, dat het niet meer geproduceerd wordt.’ ‘Dat is ons grote probleem. Kranten als NRC en het Nederlands Dagblad doen al niet meer aan nieuws. Nieuws is iets voor de digitale platforms, dat zeggen zij letterlijk. Daar hebben wij zwaar onder te lijden.

Hoeveel voorbeelden wil je hebben? Op internet legt een medewerker van Nieuws.nl uit hoe je een lokale website kunt opzetten. Door artikelen van het ANP te plaatsen. Let wel; Nieuws.nl is geen klant van ons!’

‘Wij hebben inderdaad de advocaat van Sabir K. gebeld om het nieuws te checken’, reageert directeur Bram Bloemberg van Novum Nieuws. ‘NRC noemde Novum als bron. Had ik niet gedaan. Ach, over en weer zijn voorbeelden te noemen. Daarom vind ik het een beetje flauw van Erik om hiermee te komen. Wij hadden de primeur dat directeur Albayrak van het COA een kort geding ging aanspannen tegen haar ontslag. Dat bericht is ook massaal overgenomen. Nieuws moet je niet willen monopoliseren. Vorig jaar zijn entertainmentberichten van Novum tienduizend keer ongevraagd overgenomen. Hebben we laten onderzoeken. Mediabedrijven hollen elkaar uit, dat deel ik wel met Erik. Maar ik ga daar geen ruzie over maken. Het zijn potentiële klanten van ons.’

Het gekissebis tussen de twee heeft zijn reden. De een, nieuwkomer Novum, groeit, de ander, oudgediende ANP, verkeert in zwaar weer. Ze vissen in dezelfde vijver, harder dan ooit. De markt krimpt, het geld raakt steeds meer op als gevolg van de eurocrisis. Adverteerders besteden minder. Klanten bedingen forse kortingen, of stappen over naar de concurrent. Zo begroette Novum in relatief korte tijd drie ANP-klanten: NRC Handelsblad, Metro en het Nederlands Dagblad.

Volgens Van Gruijthuijsen alleen vanwege de prijs. Als Bloemberg wijst op de problemen bij het ANP, dan zegt Van Gruijthuijsen dat Novum na tien jaar nog steeds geen zwarte cijfers schrijft. Als Van Gruijthuijsen roept dat Novum werkt met minder dan veertig journalisten, dan corrigeert Bloemberg dat aantal: tachtig, inclusief de journalisten van Zoomin, onderdeel van Novum.

Als Van Gruijthuijsen roept dat zijn collega doet aan prijsdumping dan zegt Bloemberg dat Novum een ander product aanbiedt dan de voormalige monopolist. En als Van Gruijthuijsen beweert leidend te zijn op het gebied van videonieuws, dan merkt Bloemberg droogjes op: ‘Omdat het ANP online videonieuws in feite gratis weggeeft, als onderdeel van aangepaste, veel goedkopere contracten.’

Fotoredacteuren
Hoe dan ook, het ANP betaalt het gelag, in de vorm van de grootste bezuinigingsoperatie ooit. Een kwart van alle journalisten, inclusief alle fotoredacteuren, moet vertrekken. De omzet schommelde de afgelopen jaren rond de 35 miljoen euro. Daar gaan volgend jaar miljoenen euro’s af, zegt Van Gruijthuijsen. ‘Het bizarre is dat we dramatisch moeten saneren terwijl onze klanten nog altijd heel tevreden zijn met wat wij maken. En dat wat wij maken, wordt veel meer gebruikt dan ooit in de geschiedenis van het ANP. Het massaal kopiëren van het nieuws, prijsdumping door Novum en het ontbreken van een prijsmodel voor internet dwingt ons tot een ongekende ingreep in onze bezetting.’

Bloemberg geeft een andere beschouwing. ‘Wat Erik merkt is dat ANP jarenlang veel te hoge prijzen heeft berekend. Een bedrijf dat tachtig jaar alleen de markt bedient; je kunt ervan uitgaan dat daar niet al te efficiënt wordt gewerkt. Dat is bijna een wetmatigheid. De buitenwereld heeft het kunnen zien tijdens onze proef met de GPD. “De mythe dat het ANP zo duur moet zijn, is lek geprikt”, zei een hoofdredacteur letterlijk. Toen is de markt gaan kantelen. De Pers kwam, Dag en daarna Metro, NRC Handelsblad en het Nederlands Dagblad.’

Van Gruijthuijsen: ‘Die proef was vijf jaar geleden. Dag bestaat niet meer. De Pers is tegenwoordig een klant van het ANP. Die is weggelopen bij Novum.’ Bloemberg vervolgt: ‘De markt is veranderd en daar spelen wij op in. Het is een beetje het verhaal van nieuwkomer Easyjet en reus KLM. Easyjet rapporteert al jaren een mooie groei en winst. Minder franje, degelijk en een andere prijs. De KLM moet telkens saneren en probeert te voorkomen dat Easyjet goede locaties op Schiphol krijgt. Erik spant nu de vakbond achter zijn karretje. Een achterhoedegevecht. Uiteindelijk gaat het om het product dat je hebt en het tarief waarvoor je het aanbiedt. Vernieuwen en concurreren op de prijs blijkt een goed werkende strategie te zijn.’

CAO
Waar Bloemberg op doelt met zijn uitspraak over de vakbond, is dat het ANP, de GPD en de NVJ de minister gaan vragen om de CAO Dagblad algemeen verbindend te verklaren voor persbureaus. Dan moet Novum Nieuws zich ook aan de CAO Dagblad houden. Een procedure die in de loop van 2012 zijn beslag kan krijgen. Novum kan nu nog veel goedkoper werken vanwege slechtere arbeidsvoorwaarden. Manager collectief Marc Visch van de NVJ: ‘Wij dringen hier al jaren op aan. Concurrentie moet niet plaatsvinden op arbeidsvoorwaarden, maar op creativiteit en inventiviteit. Novum Nieuws hoeft zich nu alleen te houden aan de minimumlonen en hoeft het personeel geen pensioen aan te bieden. Dat scheelt 30 tot 40 procent in salariskosten.’

‘Die berekening kan Visch niet staven’, reageert Bloemberg. ‘Wij betalen normale salarissen, anders zouden journalisten niet bij ons willen werken. Het is de NVJ en ANP niet te doen om de mensen die bij onze werken maar om de mensen van het ANP.’ Visch: ‘Even op de achterkant van een sigarendoosje. De pensioenpremie is 18 procent van de loonsom. Novum betaalt lage salarissen en is krap in de vakantiedagen en secundaire arbeidsvoorwaarden. Scheelt samen zeker 15 procent. Zo kom ik aan 30 tot 40 procent’.

Bloemberg plaatst de kritiek in het rijtje probeersels in een poging om Novum klein te houden. Hij kaatst de bal terug. Het ANP krijgt verkapte subsidie van de overheid. Tal van overheidsdiensten hebben een abonnement op het ANP, terwijl politiek Den Haag eigenlijk één bedrijf is. Tweede punt: Novum kan gewoon goedkoper werken. ‘Wij houden ons bezig met het agenderen en signaleren van nieuws. Het uitwerken van verhalen laten we over aan onze klanten. Omdat kranten een eigen signatuur hebben. De Volkskrant werkt nieuws over de vakbonden anders uit dan bijvoorbeeld NRC Handelsblad. Het duiden van het nieuws proberen we dan ook niet al te veel te doen. Blijkbaar worden we met ons concept te sterk; te succesvol. Als je wilt concurreren, grijp dan naar het product waar je zelf invloed op hebt. Maar visie is iets dat ik heel erg mis bij het ANP.’

Buzz
Van Gruijthuijsen bedient zijn collega op zijn wenken door het beleidsplan voor 2012 toe te lichten. Er komt een eind aan de overkill aan artikelen. De redactie gaat efficiënter werken. Het ANP start met enkele nieuwe diensten, op verzoek van de klanten. Er komt een aparte entertainmentpoot, Buzz genaamd.

Verder gaat hoofdredacteur Marcel van Lingen onder de noemer ANP Features achtergrondverhalen op bestelling leveren. En dan is er nog ANP in Opdracht, dat onafhankelijk opereert van de nieuwsdienst, en in opdracht van niet-mediaklanten, ofwel bedrijven en (overheids)instellingen, journalistieke producties in foto, video en tekst kan leveren. Van Gruijthuijsen: ‘Productvernieuwing is de manier om het ANP nog sterker en aantrekkelijker te maken. Niet alleen in de mediasector, maar ook op de zakelijke markt.’ Bloemberg: ‘Dit is geen visie, maar Novum kopiëren. Wij hebben vijf jaar geleden al een speerpunt gemaakt van entertainment.’

Kemphanen
2012 kan wel eens het jaar van de waarheid worden voor beide kemphanen. Dat kranten zonder persbureaus verder willen, lijkt onwaarschijnlijk. De Telegraaf heeft uitputtend onderzocht of het een variant kan opzetten van het ANP en Novum.

Conclusie: Nee. Het ANP kan blijven. Van Gruijthuijsen schermt met meer grote klanten. ‘Wegener heeft getekend tot eind 2012. Sanoma en SBS6 gaan meerjarige contracten tekenen, denk ik. Hetzelfde geldt voor RTL. De Persgroep heeft getekend tot 2014. Met de NOS starten we eind volgend jaar gesprekken.’

Het meest ideale scenario voor Bloemberg is dat beide persbureaus naast elkaar blijven bestaan. ‘Twee nationale persbureaus is uniek in de wereld. Dat komt de pluriformiteit van de pers alleen maar ten goede.’ Over zijn ambities: ‘We weten allebei welke partijen volgend jaar vrijkomen. Ook bij De Telegraaf start over een jaar de discussie opnieuw. De toekomst zal uitwijzen wie het gelijk aan zijn zijde krijgt. Wij groeien al jaren op rij, dus ja, ik zie onze positie positief in. Ik zou niet graag in schoenen van Erik willen staan, omdat ik denk dat hij veel te verliezen heef.’

‘Met pluriformiteit heeft de productie van Novum niks van doen. Het is vooral herverpakking van andermans nieuws’, stelt Van Gruijthuijsen. ‘We zitten op een keerpunt. Het ANP zal over vijf jaar een totaal ander bedrijf zijn, veel meer dan alleen een persbureau. In de kern verandert er niets: de betrouwbaarheid blijft voorop staan.