‘Voor jou tien andere freelancers’

‘Ik kreeg nú een opdracht: acht cent per woord. ACHT CENT! I’m rich!’ Stond een paar maanden terug op de Face­book­pagina van een ervaren collega. ‘Ik heb gezegd dat ik het me niet kon permitteren’, vertelde ze toen ik vroeg hoe ze dat had afgewimpeld. ‘Begreep de opdrachtgever. Niet mijn naam noemen hoor, in dat stuk. In deze tijd liever niet. Ik ben als de dood dat ik geen werk meer krijg.’ Voorbeeldje geval ‘afknijper’, zeg ik.

Angst alom in freelancersland. Want dit is niet de enige collega die deze dingen niet hardop durft te zeggen. Was het vroeger leuk, avontuurlijk en zelfs lucratief om te freelancen: die tijd is voorgoed voorbij. De crisis kweekt hufterige chefs. Onder te verdelen in 1. de bullies, 2. de wanbetalers en 3. de afknijpers. Gelukkig heb ik nog een ander goed lopend bedrijf en daarom durf ik zo nu en dan wat terug te zeggen. Zoals tegen uitgever en JFK-hoofdredacteur Willem Baars. De beruchtste wanbetaler én bullie in cheffenland, blijkt na rondvraag. Een paar jaar geleden schreef ik een stuk voor JFK. Een link verhaal. In Asuncion, Paraguay, bezocht ik met twee Nederlanders de sloppenwijk La Chacarita. De beruchtste vierkante kilometers van Zuid Amerika waar drugs, wapens en vrouwen worden verkocht zoals patatjes oorlog bij de FEBO. Kogels vlogen ons letterlijk om de oren. Toen de kladversie bij Baars was, zei hij: ‘nee, hoor, te Pano. En er zitten ook nog spel­fouten in.’ Richt­lijnen? De betalingen die we hadden afgesproken? Op verdere mails niks, nada, nul antwoord.

‘Die vent betaalt gewoon helemaal niet als je er niet zelf om vraagt’, zegt een collega. ‘Dat is zijn policy.’ Ik zette ‘La Chacarita’ uiteindelijk vier keer weg via een internationaal persbureau en voor Baars ging ik never meer wat doen, beloofde ik mezelf. Totdat ik voor Jackie schreef, van dezelfde uitgeverij, het blad verdween en ik voor de betaling ineens bij Futureproof Media terecht kwam. Bij Baars dus, godverdomme. Dat was begin maart. Uitbetaling bleef tot vandaag de dag uit. Future proof? How about my future?
Pas na mijn derde mail (‘hallo, contact, contact! Waar blijft mijn geld voor verhaal X?!’) stuurt Baars een mail dat het ‘heus wel komt’ en dat het ‘me zou sieren als ik mijn toon aanpaste’. Hij had zelf namelijk ook vaak zat op zijn geld moeten wachten en had het vaak zelfs nooit gekregen. Maar hij had zelfs dan nóóit zo heftig gereageerd als ik.

Gelul. Baars was altijd in vaste dienst, een eeuw lang bij Playboy en daarna als hoofdredacteur bij JFK. Vastigheid. Oh, een freelancer die niet wordt betaald? ‘Hadden ze maar geen freelancer moeten worden’, schijnt het adagium daar te zijn.

Baars is helaas niet de enige wanbetaler in cheffenland. De deurwaarder is de afgelopen drie jaar meermalen aan het werk geweest voor de eenmansfirma Marbus. De advocaat ook. Dat kostte net zoveel als het opleverde maar gaf wel voldoening.

Onderhandelen over honoraria? Krijg je dit: ‘Te weinig?! Voor jou tien anderen!’ ‘Als jij het er niet voor doet, geef ik het nú aan Marleen. Nou?!’ Ik probeer het dan zo: ‘Kom, het is mijn idee, je wilt het graag hebben en dan kun je toch een nette prijs betalen?’ Waar het vroeger een erecode was dat je een freelancer zijn ideeën niet afpakt, kreeg ik laatst dit te horen: ‘Jouw idee?! Je mag blij zijn dat ik het jou laat doen en niet een vast redactielid.’

Bovenstaande uitspraken komen uit monden van verschillende gevestigde chefs van de grote mediaconcerns. Ik weet dat ze het ook moeilijk hebben. Maar moet dit dan zo? Met zo weinig waardering voor het werk van de freelancer? Haal je zo het beste uit je mensen? Echt, ik hou van mijn werk, van het schrijven van verhalen. Van uitzoekklussen. Daarom doe ik het al ruim 25 jaar. Maar dat machtsmisbruik, daar kots ik van.

Een andere baas, een 26-jarige knul, ene Robin van Kampen, die het blad ‘Life After Footbal’ in mijn woonplaats Dubai uitbaatte, vatte het nadat ik hem zei dat ik er klaar mee was (ik kreeg 750 euro voor een interview van 2200 woorden en het redigeren van talloze stukjes van mensen zonder enige schrijfervaring) zo samen: ‘…verder wil heel de wereld voor LAF werken dus hebben we genoeg aanbod, de markt van freelancers is verzadigd dus jullie hebben jezelf uitgeknepen…’ Er stond nog net geen ‘ha, ha’ achter.

Marie Claire flikte een paar jaar geleden het volgende. Eerst mailen: ‘eh, een hier begeleidend stuk bij drie kleine interviewtjes is niet goed, moet overnieuw, wil jij het doen?’ Ik bel. Oké. Wanneer moet het af zijn? ‘Eh… vanmiddag…?!’ Wanhoop aan de andere kant van de lijn. Drie uur later lag er een nieuw artikel. Een goed artikel. ‘Jee, wat goed! Wat zou je ervan zeggen als we je 100 euro per uur uitbetalen?’ Fuck you, zeg ik ervan. Wat betaal je normaal voor zo’n verhaal, 1000 woorden? 500? Ja? Nou, doe er dan nog 100 bovenop vanwege de spoedklus. Uiteindelijk dus 600 gekregen. Maar het probéren, dat gesuck! Sodemieter op, bezuinig maar op je redactie-uitjes Marie Claire.

Er zijn gelukkig ook nog steeds mensen die zich niet laten verleiden tot bovenstaande lelijkheid. Die wel op tijd en een normaal tarief betalen. NRC-Handelsblad, waarvoor ik vorig jaar wat verhalen maakte, schreef me eind van de publicatiemaand een mail: ‘…Margriet, we hebben je declaratie nog niet ontvangen, kun je die vandaag sturen? Dan betalen we volgende week uit…’ Het was voor een paar stukken over een Antilliaanse politicus die daags na een interview met mij werd doodgeschoten.

Een man als Arno Kantelberg van Esquire, die elke maand weer zijn stinkende best doet zijn blad zo mooi mogelijk te vullen, is ook zo iemand. Die heeft het echt niet makkelijk en toch blijft-ie netjes. Toen ik bijvoorbeeld aanbood om voor een opdracht voor hem in New York, in Queens te logeren in plaats van op Manhattan, omdat de prijzen daar de pan uitschoten, reageerde hij met: ‘Née vrouwke. Jij gaat gewoon in een knap hotel op Manhattan zitten’, en kreeg ik ter plekke de sleutel van een kamer in het Hilton.

Nette uitbetaling en een heel klein extraatje zijn uitingen van waardering. Dan doe ik er toch een schepje bovenop, merk ik, bij het schrijven van de verhalen voor zo iemand. Want afgezeken worden en ‘afgeknepen’, zoals de LAF-meneer (what’s in the name) fijntjes opmerkte, motiveert niemand extra. En dat zie, of nee, voel ik wel aan de verhalen af. Slecht karma, waar ik wel eens een beetje zure dingen van denk. Zoals: misschien ligt het wel niet alleen aan de crisis dat het met de bladen zo slecht gaat.

Maar ook aan de wat futloze stukken die door wanhopige freelancers worden ingeleverd. Ik zeg tegenwoordig gewoon ‘nee’ tegen afknijpers. Mijn investeringsbedrijfje in onroerend goed loopt goed, dus ik kan het me permitteren. Zorg voor een back up, collega’s. Kijk om je heen. Verhuur een kamer via airbnb. Ga workshops geven. Doe wat. Want op korte termijn zie ik de situatie helaas niet verbeteren.