Uitspraak Wob-leges geeft recht-op-informatie inhoud
De Hoge Raad heeft bestuurders een gevoelig middel om transparantie te frustreren afhandig gemaakt: er mag geen geld worden gevraagd voor de beantwoording van Wob-verzoek. Daarmee komt een voorlopig einde aan een langlopende discussie waar journalisten echt van last hebben gehad en vormt het een startpunt voor een nieuwe reeks juridische gevechten, stelt Brenno de Winter. ‘Zelf werd ik voor bijna 30.000 euro bedreigd. Een effectieve druk op een freelance journalist om vooral maar geen informatie meer bij de overheid op te vragen.’
Toen RTL Nieuws en ik in verschillende procedures in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) breed informatie bij gemeenten opvroegen, werden we geconfronteerd met een naargeestig middel om openbaarmaking van overheidsfalen te voorkomen: informatieverzoeken werden onderworpen aan legesheffingen. Zelf werd ik voor bijna 30.000 euro bedreigd. Een effectieve druk op een freelance journalist om vooral maar geen informatie meer bij de overheid op te vragen.
Sommige gemeenten schrokken er niet voor terug om me op te bellen en mij de optie te bieden af te zien van mijn Wob-verzoek. Zo zou ik mooi onder de leges uitkomen. Die chantagepoging betekende concreet dat ik geen nieuwsgaring zou kunnen doen. Omdat het recht op overheidsinformatie voortvloeit uit artikel 10 EVRM was dit een principiële zaak voor mij. Ik heb geweigerd aan de kant te stappen.
Vervolgens volgden er tientallen juridische procedures om van de legesheffingen af te komen, vrienden organiseerden een benefiet bijeenkomst om de procedures te kunnen betalen en ben ik gaan – met hulp – gaan studeren op het thema. Een zaak tegen de Gemeente Kaag en Braassem kwam als eerste voor de rechter en de gemeente ging af als een gieter.
De overweging is simpel. Om leges te kunnen vragen moet er sprake zijn van een dienst. Dat is een handeling special voor iemand die daar een eigen belang bij heeft en dan mag het niet overwegend verband houden met openbaar bestuur. Bij de Wob gaat het altijd om het algemeen belang en juist om het functioneren van het openbaar bestuur. Je mag dus geen legesvragen. Kaag en Braassem wierp de handdoek in de ring en is inmiddels gestopt met het verbergen van overheidsinformatie achter leges.
Ook andere gemeenten gingen bij de rechter of hun eigen bezwaarcommissie al onderuit. Maar dat mocht allemaal niet baten. Diverse gemeenten bleven echter doorgaan met het heffen van leges en het opbellen van journalisten dat hun vraag om informatie financiële consequenties zou hebben. Recentelijk meldde zich nog een freelance journalist die misstanden bij een gemeente onderzocht en waar de documenten zo slecht georganiseerd waren dat zij voor ruim 2500 euro moesten zoeken. Nou ja … dat stellen ze.
Maar waar ik iedere keer na het winnen van de zaak rust kreeg, moest RTL doorprocederen. Zij kregen te maken met hoger beroep op hoger beroep. In twee zaken, die van de Gemeente Landgraaf en Leerdam, besloot de Hoge Raad nu dat het echt niet mogelijk is om leges te heffen voor informatieverzoeken. Daarmee komt er ook een einde aan de willekeur tussen gemeenten die allemaal andere prijskaartjes hangen aan de toegang tot feitelijke overheidsinformatie. Eindelijk krijgt het recht op het ontvangen van informatie ‘zonder inmenging van enig openbaar gezag’ weer inhoud.
Maar nu is het mijn beurt. Ik heb honderden uren moeten spenderen om van de leges af te komen en al die uren zijn niet betaald. Dat hakt er bij een freelance journalist financieel in. Ik ga betaalde leges die nog open staat terug vorderen en ga gemeenten aansprakelijk stellen voor de verloren arbeidstijd. Natuurlijk eerst een proefproces om uiteindelijk alles terug te halen. Ook ben ik met een advocaat aan het uitzoeken of vier ambtenaren strafrechtelijk te vervolgen zijn, omdat zij dreigden mij economisch hard te treffen als ik toch informatie zou willen.
Praat mee