mgm nvj maart

— vrijdag 8 april 2011, 10:00 | 0 reacties, praat mee

Rechts is ook in de media aan de macht

De termen ‘links’ en ‘rechts’ in combinatie met ‘politiek’ doen er in de media in toenemende mate weer toe. In 2009 staan er 1998 teksten met deze woorden in de krantenbank LexisNexis. Een jaar later zijn dat er meer dan 3000. In hoeverre hangt of hing in de media het negatieve of positieve sentiment rondom ‘links’ en ‘rechts’ in de lucht? Piet Kaashoek onderzocht of journalisten zich in taal en tekst anders zijn gaan gedragen. Laatste wijziging: 17 april 2014, 13:32

Tijdens verkiezingscampagnes is het belangrijk te weten wat kiezers van thema’s vinden en of zij zich erdoor laten leiden op een partij te stemmen. Bij linkse issues gaat het veelal om migratie, milieu, sociale voorzieningen, onderwijs en ontwikkelingshulp. Rechtse onderwerpen zijn (niet-Westerse) migranten, anti-islam, anti-Europa, verkeer (meer asfalt), veiligheid en belangen (meer vliegverkeer naar en van Schiphol of Eindhoven).

Om extra-aandacht voor (linkse of rechtse) onderwerpen te krijgen bedienen journalisten en politici zich van aandachttrekkende technieken. Een van de bekendste stijlmiddelen daartoe is de voorop plaatsing van informatie. Het is een bewust, sturend mechanisme in taal die journalisten inzetten om ‘hun werkelijkheid’, benadrukt voor het voetlicht te krijgen.

Sinds de publicaties van de Glasgow Media Group met titels als ‘Bad News’ en ‘Really Bad News’ (1976, 1982) is bekend dat journalisten vooral op zoek zijn naar negatief nieuws. Liever…. de fles is half leeg, dan half vol. Media berichten over de linkse hakkelaar Cohen, een onhandige kluns, die alternatief oogt, veranderingsgezind is, een echte loser kortom. Daartegenover de rechtse doeners Rutte of Verhagen, handige en succesvolle ritselaars die voor orde en netheid zijn, kortweg echte winnaars.

Aan de hand van mediateksten uit de verkiezingsmaand november 2006 en spiegelbeeldig van de maand juni 2010 is het sentiment van links en rechts over elkaars onderwerp te bepalen. Zoals bekend vinden kiezers het niet tof als partijen of personen ruzie maken. Een goedscorende partij krijgt te maken met het zwaan-kleef-aan effect.

Zowel in 2006 als in 2010 berichtten de media over een positief sentiment van rechtse partijen over linkse onderwerpen: geen verhoging eigen risico bij ziektekosten, leeftijd AOW op 65 jaar en minder majesteit. Ter illustratie een passage uit het verhaal van Herman Staal (kop: Knullig, maar ook uitgekiend en professioneel) in nrc.next (26.5.2010):

‘De positievere toon en de bredere profilering zet Wilders door in zijn verkiezingsprogramma, De agenda voor hoop en optimisme. De kiezer krijgt daarin duidelijke taal over wat de PVV wil. (...) Eerste Kamer dicht. Twintig procent minder voor het Koninklijk Huis. De hypotheekrenteaftrek blijft zoals die is. Geen verhoging van het eigen risico.’

Opvallend is dat het negatieve sentiment vooral van links komt. Links is niet bepaald positief over rechtse onderwerpen, zoals breken met de EU, strenger en langer straffen, stop op niet-Westerse vluchtelingen. Tijdens de verkiezingen van leden voor de Tweede Kamer in 2006 en 2010 blijft het beeld hangen van politiek linkse Prinzipienreiters. Links wil de hypotheekrenteaftrek op de helling zetten, de AOW-leeftijd wel of niet op 65 jaar houden en theedrinken met allochtonen, lees pamperen. De moordende concurrentie op links (PvdA, SP, GroenLinks, PvdD, D66) doet de rest. Links laat een versnipperd beeld zien, zoals Job van Amerongen in Het Parool (13.11.2006) stelt:

‘Ter linkerzijde is er naast de Partij van de Arbeid de moordende concurrentie van de SP. In die “wedstrijd” zijn de vooruitzichten structureel en incidenteel ongunstig. Structureel, omdat de SP programmatisch veel uitgesprokener en herkenbaarder is. En incidenteel omdat de intellectuele en tikkeltje zwaarmoedige Femke Halsema het op het persoonlijke vlak, steeds belangrijker in het televisietijdperk, moet afleggen tegen de volksere en olijke Marijnissen.’

De rechtse collega’s oordelen over (bepaalde) linkse onderwerpen opvallend positief (sociale voorzieningen, met name de AOW-leeftijd op 65 jaar; geen tweede missie naar Afghanistan). Er is een toename zichtbaar van ‘rechtse’ waardering voor linkse issues sinds 2006. Rechts oordeelt opvallend positief over van links gekaapte onderwerpen en ideeën.

Het succes van Annie M.G. Schmidts Jip en Janneke-serie heeft een pendant in de huidige journalistieke berichtgeving. De partij die standpunten met kettingzinnen voor het voetlicht brengt (in woord en beeld) brengt het beste de inhoud over. Hoe werkte Nederlands bekendste kinderboekenschrijver met informatievolgorde? Het verhaaltje ‘Jip en Janneke spelen samen’ gaat over de kennismaking:

‘Hoe heet je? vroeg Jip. Janneke, zei het meisje. Ik woon hier. Gisteren woonde je nog niet hier, zei 
Jip. Vandaag woon ik hier, zei Janneke.’

Voorop geplaatst in benadrukte positie staan de vetgedrukte woorden, waarbij opvallend is dat ze – op één uitzondering na – niet het grammaticale onderwerp van de zin zijn. Een tweede kenmerk is de herhaling van het woord ‘wonen’, vetcursief. In de context van het verhaal betreft het letterlijk wonen naast elkaar, want Jip en Janneke zien elkaar door een klein gaatje in de heg.

Een fragment uit Elsevier (3.3.2007) waarbij hetzelfde procédé zichtbaar is: voorplaatsing en herhaling met de bedoeling nadruk te creëren en beeldend te informeren. De casus: een medewerker heeft een zaak aanhangig gemaakt bij de Commissie Gelijke Behandeling over het al dan niet dragen in functie van de ‘hoofddoek’ bij haar werkgever, een openbare bibliotheek:

‘Kaarsrecht zit zij op haar stoel, handen in de schoot. Een glanzend bruine hoofddoek valt over haar schouders. “De hoofddoek die over borsten en schouders valt, noemen we een carsaf?”, vraagt commissievoorzitter Alex Geert Castermans haar plotseling.’

Bij het screenen van nieuws in de schrijvende pers één maand na het aantreden van Rutte-1 (14 oktober-14 november 2010) blijkt dat journalisten vaker voor voorop plaatsing met het begrip rechts kiezen. Vergeleken met één maand Balkenende-IV (2007) waarbij dezelfde checks zijn uitgevoerd een stijging van 42 procent. Het lijkt erop alsof ‘rechts’ er letterlijk de vingers bij aflikt en dat journalisten bij het aantreden van dit blauwgroene kabinet in hun woordkeuze het gelijk van de winnaars (uit)vergroten.

Onderzoek naar de effecten van woorden, beelden en concepten die in elkaars nabijheid staan, wordt framing genoemd. Entman & ­Rojecki (2000) vergeleken mediabeïnvloeding en rassentegenstellingen in de VS. In het boek ‘The Black Image in the White Mind’ gingen ze na hoe het beeld van de zwarte Amerikaan in het hoofd van de blanke landgenoot komt. Het antwoord: door media als gevolg van framing.

Tijdens de campagne voor verkiezing van leden van de Provinciale Staten afgelopen maart wordt PvdA-leider Job Cohen met een sneeuwschuiver vergeleken. Hij zou alle bezuinigingen voor zich uitschuiven. Dat beeld was eerder in de media gebracht door VVD-leider Rutte. Het negatieve beeld kantelde, toen Cohen meldde dat hij met zijn sneeuwschuiver paraat is, zodra het Kabinet met een lawine van slechte voorstellen komt. Op de dag van de verkiezingen, op 2 maart, komt De Telegraaf met: ‘Cohen dreigt met “sneeuwschuiver’’.’

Welke associaties hebben media in de campagne van 2006-2007 (Balkende-IV) en in 2010-2011 (Rutte-1) gelegd tussen woorden, beelden en concepten waarbij links en rechts betrokken waren? Op basis van de berichtgeving denkt het publiek bij links aan politiek (= afstandelijk), aan hobby’s (= eigen belang), aan kerk (= wereldvreemd). Bij rechts aan anti-Haags/anti-Europees (= dichtbij), aan anti-islam (= onbekend en onbemind), aan anti-criminaliteit (= veiligheid).

Rechts laat een positief sentiment ten aanzien van linkse onderwerpen zien (m.n. de sociale agenda) en scoort over de hele linie positief. Journalisten kiezen meer voor extra-aandacht dankzij voorop plaatsing van de term rechts sinds de verkiezingen van 2010 dan van het begrip links. Ten slotte denkt het publiek vaker (2,75 keer) bij links aan negatieve connotaties dan bij het rechtse gedachtegoed.

Kwam bij Fortuyn in 2002 de kogel van links, nu komt echt alle onheil van links. Een kop als ‘Ja hoor, links heeft het land kapot gemaakt’, is te vinden tijdens Rutte-1. Ook rechts is in de media aan de macht.


——-

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.