Opvallende verhalen over alledaagse thema’s: kip

Metropolis is vijf jaar geleden begonnen als het buitenlandprogramma van de VPRO op Nederland 3. De redactie werkt niet met Nederlandse redacteuren die de wereld over vliegen, maar met lokale videojournalisten die vanuit Hilversum worden aangestuurd. De correspondenten zitten in ruim zeventig landen, van Afghanistan tot Mexico en Zuid-Korea. Elke uitzending wordt gevuld met vijf opvallende verhalen rond een – over het algemeen alledaags – thema. Zo leverde het onderwerp menstruatie, twee jaar geleden, onder andere een reportage op over ‘menstruatiekunstenares’ May Ling uit San Francisco. En het thema Downsyndroom, vorig seizoen, een verhaal over de geestelijk gehandicapte Babu die in Pakistan wordt gezien als een heilige.

‘Als we brainstormen fantaseren we altijd wat voor soort verhalen er rond een thema mogelijk zouden zijn’, vertelt eindredacteur Arnout Arens (30), ‘maar we zijn uiteindelijk afhankelijk van de ideeën die correspondenten pitchen. De eerste aflevering van het nieuwe seizoen gaat over kippen. Dan denken wij aan het feit dat steeds meer mensen kip eten, maar ook aan hanengevechten. Maar het is niet zo dat wij dan aan correspondenten vragen of ze daar iets over willen maken.’ ‘We schrijven wel een enthousiasmerende tekst waarmee we de correspondenten hopen te inspireren’, vult Stef Biemans (33) aan. Dat leverde onder andere een reportage over een kippenziekenhuis waar ‘chicken witch doctor’ werkt op en een verhaal over een enorme kippenvriend. ‘In het begin waren we bang dat de thema’s op den duur op zouden raken, maar dit soort verhalen raken nooit op.’

‘Elke uitzending hebben we vijf buitenlandse verhalen nodig’, vervolgt Arens. ‘We laten echter rond de acht reportages maken, omdat er weleens wat mislukt. Je loopt toch een risico door te werken met mensen op afstand.’ Een voorbeeld daarvan is een verhaal voor komend seizoen over een man die zijn zus vergokt zou hebben. De redactie zou er in de promo’s dolgraag verwijzen, maar de kans dat het item sneuvelt is nog aanwezig. Dat komt door de montage van de correspondent – de aanloop naar het verhaal is te lang – en het feit dat de redactie het verhaal wil checken. Is de zus de zus wel?

Voor een deel van de betrokken videojournalisten is Metropolis een belangrijke inkomstenbron omdat ze in het land van herkomst amper geld kunnen verdienen met de journalistiek. ‘Het is mooi om journalisten te voorzien van werk’, vertelt Biemans. ‘Daarbij vinden correspondenten het vaak ook leuk om voor ons te werken, want voor welk medium in Kenia kun je nou iets maken over een kip? Je mag voor ons reportages maken die je anders nooit zou maken.

Het voordeel voor ons van werken met lokale journalisten, is dat je verhalen krijgt die westerse journalisten niet kunnen maken; verhalen uit de buurt en van de buurman.’ Van journalisten die bij een lokaal televisiestation werken, tot onervaren twintigers en de Israëlische documentairemaker Yoav Shamir. Ze maken allemaal onderdeel uit van het Metropolis-netwerk. ‘Het is een bijzonder netwerk dat we de afgelopen vijf jaar zorgvuldig hebben opgebouwd’, vertelt Biemans. ‘We zijn aan het kijken wat we daar nog meer mee kunnen doen. We maken nu Metropolis met deze mensen, maar we zouden misschien ook een ander programma kunnen maken.’ ‘Maar er zijn nog geen concrete plannen’, aldus Arens.

Het is vier weken voor de eerste uitzending van het nieuwe seizoen. Biemans is een week in Nederland om onder andere de promofilmpjes voor de afleveringen op te nemen. Vandaag gaat hij samen met cameraman en regisseur Teus van Sintmaartensdijk (44) voor opnames naar Bussum. In die stad is vandaag markt, wat betekent dat er veel mensen samenkomen en er dus voldoende ‘slachtoffers’ voor de promofilmpjes te vinden zijn. Biemans staat namelijk – als hij zijn presentatieteksten uitspreekt – altijd naast iemand. Zoals Piet Paulusma ook altijd omringd wordt door mensen. Het werkt licht vervreemdend omdat mensen niet altijd weten of ze in de camera moeten kijken, of juist naar Biemans. ‘Het heeft iets geks, maar dat is het hele programma’, vertelt de wat verlegen presentator, die ook daarom liever niet alleen op straat staat.

Op de vraag of het niet inefficiënt is om te werken met een presentator die in het buitenland woont, reageert Arens meteen ontkennend. ‘Stef drukt een waardevol stempel op het programma. Daarbij vind ik het ook wel fijn dat hij maar kort in Nederland is. De draaiperiode wordt daardoor compact. We worden gedwongen alles af te hebben als Stef hier is, terwijl je anders misschien zou blijven door monteren.’ Metropolis ontstaat voornamelijk in de montage. ‘We krijgen gemonteerde reportages van onze correspondenten binnen’, vertelt Arens. ‘Die plaatsen wij op onze website als een soort director’s cuts. Vervolgens slaan wij zelf aan het monteren. Van vijf buitenlandse en één Nederlandse reportage maken wij één verhaal. Wij zien namelijk leuke overeenkomsten die we dicht bij elkaar willen plaatsen of grappige contrasten die we willen versterken.’

Voordat Biemans en Van Sintmaartensdijk in de auto stappen om de promo’s voor de afleveringen over kippen, wapens, roken, gokken en bekeren op te nemen, worden de presentatieteksten nog een laatste keer bekeken. Elk woord wordt heroverwogen. Waarbij steeds meer redactieleden hun gedachten laten gaan over de teasers. Er wordt rigoureus geschrapt, gezocht naar alliteratie en eventuele open deuren worden vermeden. Tot er uiteindelijk elf teksten op papier staan die de televisiekijker moet verleiden deze week of na de Ster Metropolis aan te zetten. ‘Pijprokende indianen, stomende omaatjes en sexy sigarettenmeisjes. Meer dan één miljard wereldburgers steekt graag een sigaretje op. Deze week in Metropolis: roken.’

‘We maken een programma over roken, mag hij tussen u instaan terwijl we de intro opnemen?’,vraagt van Sintmaartensdijk aan een stel oude mannen die zich op het pleintje achter de notenkar in Bussum hebben verzameld. Zojuist keken ze – net zoals de rest van het winkelend publiek – nog nieuwsgierig naar het duo dat met een camera door de straat liep, maar nu lijken ze te schrikken van de vraag. Zoals wel meer rokers die worden aangesproken. Een man met een kind op zijn schouders gooit zijn sjekkie spontaan op de grond, de dames van de parfumerie hebben last van cameravrees en een derde wil best voor de camera maar niet over dit onderwerp. Uiteindelijk belandtfotograaf Alexander naast Stef als hij betrapt wordt met een sigaret. Theatraal blaast hij – opeigen initiatief – de rook bijna in het gezicht van Biemans. Er wordt niet verder gezocht naar een andere kandidaat.

‘We zijn op zoek naar opvallende personen. Zoals die mevrouw met de wc-rollen’, zegt Van Sintmaartensdijk terwijl hij wijst naar een vrouw die op een bankje zit. Naast haar staat een boodschappenkarretje met een stapel rollen wc-papier. Van Sintmaartensdijk raakt zichtbaar opgetogen van mooie shots. Als hij een man in een lange leren jas ziet lopen dan rent hij er op af met de woorden ‘dat is een wapenjas’. Als hij bij de plaatselijke slager een promo door een kippengril heen schiet, slaat hij zo nu en dan een kreet van vreugde. En als hij twee pubers een hamburger ziet eten dan vindt hij dat ‘heel ontwapenend’ voor de aflevering over wapens. Het levert inderdaad een beeld op dat in contrast staat met het onderwerp van de uitzending – Biemans die onverstoorbaar zijn introtekst over donderbussen, shotguns en machinegeweren opleest terwijl de twee ongegeneerd hun hamburger wegkauwen.

Als Van Sintmaartensdijk op een muurtje het zojuist opgenomen beeldmateriaal bekijkt krijgt Biemans een telefoontje. ‘Wie was dat?’, vraagt zijn cameraman als hij ophangt. ‘Pauw & Witteman. Of ik in de uitzending van maandag wil’, zegt hij ingetogen. Gevolgd door een koele: ‘Ik mag er nog even over nadenken.’ Op de vraag waarom hij zo terughoudend reageert, volgt een stilte waarin Biemans zoekt naar woorden die hij maar moeizaam lijkt te kunnen vinden. ‘Het is niet dat ik me te goed voel. Of dat ik mijn privéleven wil afschermen, dat doe ik in mijn programma’s tenslotte ook niet, maar het draait om de programma’s en niet om mij. Daarbij vind ik het makkelijker om vragen te stellen dan ze te beantwoorden.’

De eerste uitzending van Metropolis is 6 december om 20.55 te zien op Nederland 3.

Foto’s: Alexander Schippers