Mensen in Congo verdienen respect en zorgvuldige berichtgeving
In de afgelopen weken wordt er veelvuldig negatief geschreven en gesproken over hulpverlening. Goede doelen worden over één kam geschoren en afgeschilderd als geldverslindende machines die de media manipuleren, uit zijn op eigen gewin en meer kwaad dan goed doen. Artsen zonder Grenzen werpt deze aantijgingen verre van zich. Te vaak moeten wij horen, lezen of zien dat onze medische hulp, oprechtheid en bijbehorende zorgvuldigheid in twijfel wordt getrokken. Dit kan komen doordat het karakter van ons werk, medische noodhulp in oorlog- en rampgebieden, onvoldoende wordt begrepen.
Als medische noodhulporganisatie zijn wij daar actief waar reguliere gezondheidsverstrekkers dat niet meer kunnen of willen. Onze interventies zijn vaak van korte duur en worden beëindigd als een conflict of ramp dat ook zijn. Structurele oplossingen voor gebrekkige gezondheidszorg bieden wij niet. Dat pretenderen wij ook niet.
Artsen zonder Grenzen heeft geen oplossing voor voortdurende conflicten en oorlogen, voor de vluchtelingenstromen, voor verkrachtingen en ondervoeding, voor armoede en uitbuiting. Wij reageren en signaleren. Onze reactie bestaat uit het sturen van medische teams. Meestal in oorlogs- en conflictgebieden zoals Somalië, Tsjaad en Congo. Soms als er een natuurramp heeft plaatsgevonden, zoals in Pakistan en Myanmar. Wij signaleren om verslag te doen van de situatie waarin de slachtoffers zich bevinden. Het is een stem geven aan mensen die zelf geen stem hebben. Het is een schreeuw om aandacht van overheden, nationaal of internationaal, van media en van de rest van de wereld om de noodsituatie niet te negeren, maar om hier een einde aan te maken.
In Episode 3, de openingsfilm van het IDFA, laat filmmaker R. Martens op een zeer pijnlijke wijze zien hoe de bevolking van Congo wordt misbruikt. Ook voor een organisatie als Artsen zonder Grenzen die al meer dan 20 jaar werkzaam is in dit land en daarmee al jaren getuige is van het lijden en misbruik van zijn bewoners, is en blijft deze boodschap schokkend.
Tijdens de documentaire wordt Artsen zonder Grenzen terloops beschuldigd van onzorgvuldigheid. De eerste beschuldiging is dat Artsen zonder Grenzen hongerenden in Basankusu, een plaats in Midden-Congo, heeft verlaten toen er zich elders een nieuwe humanitaire crisis aandiende, omdat daar de pers was. De suggestie dat wij de pers achterna hollen is simpelweg onjuist. Wij zijn vaak als eerste ter plaatse en helaas soms als enige. De lijst met landen waar geen media aandacht voor is, maar waar wij vaak al jaren werken, is lang. Deze waarheid was ook voor R. Martens eenvoudig te achterhalen geweest.
In 2005 stopten wij onze activiteiten in Basankusu, na een aanwezigheid van 18 jaar. Het conflict in dit deel van Congo was voorbij. Gedurende 18 jaar namen wij onze verantwoordelijkheid als medische noodhulporganisatie; wij namen de rol van een tekortschietende overheid op ons en brachten medische zorg naar dit vergeten gebied. Twee jaar na het uitbreken van de vrede was onze rol uitgespeeld en is Artsen zonder Grenzen vertrokken. Met pijn in het hart, want zoals zo vaak, betekende dat helaas niet dat de gezondheidssituatie van de bevolking niet meer werd bedreigd of dat de overheid en anderen dezelfde zorg konden bieden als wij hadden gedaan. Een structurele oplossing voor het ontbreken van gezondheidszorg hebben wij dus niet gebracht. Wij hebben ook niet voorkomen dat na ons vertrek patiënten zijn overleden aan ziektes die eenvoudig te genezen zijn. De verantwoordelijkheid om “overal” medische zorg te verlenen is simpelweg te groot voor ons. Wel hebben wij lokaal medisch personeel getraind en alles in het werk gesteld om een overdrachtspartner te vinden.
Episode 3 suggereert ook dat wij via de media het leed van onze patiënten uitbuiten voor ons eigen gewin. Deze bewering is absurd, maar raakt ons diep in ons hart. Het belang van onze patiënten staat namelijk altijd voorop. Slechts indien wij overtuigd zijn van de integriteit van een fotograaf wordt deze toegelaten in onze ziekenhuizen of klinieken. Slechts als patiënten, of ingeval van kinderen hun ouders, toestemming geven voor het maken van een foto, mag deze worden gemaakt. Er gelden geen andere ethische normen dan die in Nederlandse ziekenhuizen gelden. Ethische normen die in Episode 3 echter op pijnlijke en mensonterende wijze overschreden worden. Een zwaar ondervoed patiëntje wordt misbruikt als foto-object. Martens is dan ook volkomen terecht de toegang tot onze klinieken ontzegd. Mensen in Congo verdienen respect en zorgvuldige berichtgeving.
Laat er geen misverstand over bestaan: Artsen zonder Grenzen zal niet klagen als media aandacht besteden aan mensen in nood, zolang dit zorgvuldig gebeurt. Aandacht biedt namelijk kans op verandering. Mensen worden gemobiliseerd en de druk voor politieke oplossingen daarmee vergroot.
Ten slotte; nooit zullen wij ons neerleggen bij de conclusie van Episode 3 dat er geen verbetering voor de onderdrukte bevolking van Congo mogelijk is. Nooit zullen wij ons neerleggen bij het lijden van onschuldige slachtoffers. Nooit zijn wij uit op eigen gewin. Onze winst bestaat uit het genezen van patiënten, uit het bieden van minimale leefomstandigheden, aan het bieden van – soms alleen maar – hoop door aanwezig te zijn waar verder niemand is. Gelukkig met de steun van het Nederlandse publiek dat ons de gelegenheid biedt om ons medische werk te doen en vele mensenlevens te redden die anders verloren waren gegaan.
Hans van de Weerd,
algemeen directeur Artsen zonder Grenzen
In de eerste 10 maanden van dit jaar hebben wij alleen in Oost-Congo meer dan 4.600 operaties uitgevoerd, 172.000 consulten gedaan, 27.500 patiënten opgenomen in een ziekenhuis, aan 5.700 slachtoffers van seksueel geweld zorg verleend, 7.000 cholerapatiënten genezen, 850 oorlogsgewonden geopereerd, 3.200 kinderen behandeld tegen ondervoeding en 19.900 kinderen tegen mazelen gevaccineerd.
Lees ook:
Hulpverleners in Afrika helpen ook journalisten
Hulpverleners bepalen ‘zielig’ beeld Afrika
Praat mee
3 reacties
Neeltje, 3 december 2008, 11:49
Mooi stuk! Uit het hart geschreven en ook terecht!
Niek van der Heijden, 4 december 2008, 15:19
In 1994, tijdens de vorige crisis, streken anderhalf miljoen vluchtelingen als een sprinkhanenplaag neer op Goma, en dat was ook al niet de eerste keer. Meteen daar achteraan volgde een stroom do-gooders, variërend van serieus opererende clubs als Artsen zonder Grenzen en Defensie tot opgeroepen vrijwilligers uit Duitsland die om ‘spritt’ bedelden omdat ze dat vergeten waren. En jonge, zich freelance noemende journalisten die op het vliegveld de weg vroegen naar het crisisgebied, en daar vervolgens te voet op af gingen. De Pullitzer leek zo dichtbij… Het zou me niets verbazen als die Martens bij deze rebels op zoek naar een cause hoorde, en daar hoort hij kennelijk nog steeds bij. Als je journalist echt helemaal niets meer weet, nou dan ga je toch je collega’s of in dit geval de hulpverleners voor lul zetten…
Ik ben destijds in verband met mijn verslaggeving voor de Defensiebladen veel met Artsen zonder Grenzen in aanraking geweest, onder meer met Jacques de Milliano. Natuurlijk vond je in die club mensen die op zoek waren naar zichzelf, maar hun focus lag onverdund bij het verlenen van noodhulp. Vaak ten koste van de eigen gemoedsrust en gezondheid. En ze brachten struktuur aan in die chaos. De vluchtelingen wisten dat, en stond elke dag weer in lange rijen te wachten tot ze zichzelf of hun familieleden aan de zorg van Artsen zonder Grenzen, Nederlandse militairen of Memisa konden overlaten. De inspanning van deze instellingen was vele malen indrukwekkender dan die van een would-be documentairemaker, die wat onrecht bedenkt terwijl om hem heen de mensen liggen te kreperen. Als je de hulpverleners wilt portretteren - wat natuurlijk een hartstikke valide invalshoek vormt - doe het dan alsjeblieft met respect.
Loren, 18 december 2008, 16:59
Geweldige reactie en ook zo beleefd. Petje af voor het duidelijk maken van de werkelijke situatie in het veld en het optrekken van het rookgordijn dat arrogante Martens had opgetrokken. Wie was er met deze film nu uit op eigen gewin? Juist de maker.