Liwwadders is Andries Veldman en Andries Veldman is Liwwadders

Het is eigenlijk gekkenwerk, erkent Andries Veldman van Liwwadders. Hij zet dagelijks nieuwe artikelen online, schrijft iedere maand het leeuwendeel van een twintig pagina’s tellende krant vol, en wanneer de nieuwe editie van de drukpers rolt, fietst hij hoogstpersoonlijk door de stad om een deel van de oplage langs supermarkten te brengen. Tot voor kort deed hij ook nog zelf de advertentieverkoop.

‘Hoe ik het volhoud? Je moet af en toe tussen alle interviews door even helemaal niks doen. Dan ga ik bijvoorbeeld met mijn vrouw even fietsen. En soms schuif ik een verhaal door naar het volgende nummer. Ik heb geen chef die zegt: het moet erin.’

Veldman richtte de onafhankelijke krant en bijbehorende website in 1998 op, toen nog niemand van het woord hyperlocal (online lokaal nieuwsmedium) had gehoord. ‘Het internet kwam net op. Je wist bij God niet wat het was, niemand had in de gaten dat het hét nieuwe systeem zou worden.’ 

Anno 2019 trekt de site volgens Veldman ruim 38.000 pageviews en 10.500 unieke bezoekers per maand. De papieren editie komt tien keer per jaar uit in een oplage die schommelt tussen de 10.000 en 15.000 en ligt op 170 locaties in en rond Leeuwarden. Tussen de traditionele Friese media – Leeuwarder Courant, Friesch Dagblad, Omrop Fryslân – valt Liwwadders op door zijn felle toon (een CDA-Statenlid heet een ‘roeptoeter’) en enkele stevige onderzoeksverhalen die tussen de ratjetoe aan artikelen te vinden zijn.

Zo reconstrueerde Veldman de besluitvorming rond het plan voor een nieuw stadion van voetbalclub Cambuur Leeuwarden. Zulke verhalen ontstaan doordat hij ‘erover struikelt’. ‘Dan valt me bijvoorbeeld op dat de bezoekersaantallen in de berichtgeving in de kranten helemaal buiten beschouwing worden gelaten. Er gaan vijfduizend mensen naar een wedstrijd van Cambuur, maar er wordt een stadion met vijftienduizend stoelen gebouwd. Dat is dus wensdenken.’

Nieuws ontstaat ook in zijn stamkroeg. ‘Daar zitten vaak ondernemers die veel met zulke projecten te maken hebben. Dan gooi ik aan tafel een balletje op, en luister naar wat er gezegd wordt. Zo hoor je een beetje hoe de hazen lopen, vang je geruchten op. Vervolgens ga ik onderzoeken en bellen of het klopt.’

Tegels lichten
De 64-jarige Veldman, prototype onverstoorbare Fries, zit in het werkgedeelte van zijn woning in Leeuwarden (123.000 inwoners), dat het midden houdt tussen een redactie en een rommelschuur. Boekenplanken buigen zwaar door onder het gewicht van stapels journalistieke klassiekers: van Henk Hoflands ‘Tegels lichten’ tot ‘Het zijn net mensen’ van Joris Luyendijk. Op tafel staan een doos appelflappen en een pot koffie.

Wij volgen onderwerpen langdurig. Soms tot ik er zelf een beetje vervelend van word

Geregeld kloppen Leeuwarders met hoofdpijn hier aan. Ze weten dat ze bij Veldman hun verhaal kwijt kunnen. ‘Vaak hebben ze bij andere instanties of media dan al de neus gestoten. Een voorbeeld? In een bepaalde wijk hebben bewoners zonnepanelen gekregen die niet functioneren. Zij voelen zich gebruikt als een soort proefkonijn. Toevallig heeft de Leeuwarder Courant daar later wel aandacht aan besteed, maar wij volgen zulke onderwerpen langdurig en blijven langsgaan om te vragen: is het al gerepareerd? Soms tot ik er zelf een beetje vervelend van word.’

Het geld komt voor 90 procent binnen door advertentie­verkoop, ondanks dat die markt al talloze malen is doodverklaard. Veldman: ‘Als je aansprekende artikelen maakt, willen adverteerders bij je horen, daar ben ik nog steeds van overtuigd.’

Hij biedt bedrijven ook sponsored content aan, zoals een reportage over Tafeltje-dek-je. Een blik in de krant leert dat het er niet altijd netjes bijstaat wanneer voor een artikel betaald is. ‘Ze hebben geen invloed op de tekst’, werpt Veldman tegen. Maar toch: het kan transparanter. ‘Dat is zo, maar het hoort ook een beetje bij een huis-aan-huisblad. Ik geef het gratis weg, daar staat tegenover dat er een aantal betaalde verhalen in staan.’

Veldman wil Liwwadders graag vrij toegankelijk houden. Wel heeft hij sinds vorig jaar een donatieknop. ‘Steun Liwwadders.nl, omdat u vindt dat de macht beter gecontroleerd moet worden’, klinkt zijn oproep. Inmiddels hebben vijftig lezers gedoneerd. ‘Sommigen geven regelmatig tien of vijfentwintig euro. Maar ik heb ook een keer duizend euro gekregen. Lezers waarderen het dat we eigengereid zijn.’

Bekend gezicht
De journalist is een bekend gezicht in Leeuwarden. ‘Als ik door de stad rijd zie ik Andries geregeld op zijn fiets voorbij schuiven’, zegt Jantien de Boer, verslaggever en columnist van de Leeuwarder Courant. ‘Hij is altijd aan het werk. Als hij me vraagt: hoe is het met je, dan ben ik gelijk op mijn hoede.’

Hoofdredacteur van het Friesch Dagblad, Ria Kraa, kent Veldman sinds eind jaren 80, toen beiden voor de stadsredactie van die krant werkten. ‘Ik vond hem toen al creatief en innovatief. Hij was altijd plannetjes aan het bedenken.’ Ze typeert hem als luis in de pels. ‘Hij houdt ervan om een beetje tegen dingen aan te schoppen.’
Schoppen doet Veldman soms ook tegen wat hij de ‘mainstream media’ van Friesland noemt. ‘De Leeuwarder Courant wordt zo langzamerhand de (Lodewijk) Asscherbode’, schreef hij bijvoorbeeld over de veronderstelde PvdA-sympathieën van de krant.

De Boer noemt Veldman ‘klierig’ en ‘zuigerig’, maar bedoelt dat niet per se negatief. ‘Leeuwarden is maar klein, dus als iedereen altijd lief en beleefd blijft is er weinig aan. Het is wel gezond als mensen af en toe op hun tenen worden gestampt.’ Veldman krijgt politici en collega-journalisten geregeld op de kast, zegt De Boer. ‘Maar je vergeeft het hem snel weer. Want hij is ook heel charmant.’

Ambitieus
Begin dit jaar begon Veldman aan zijn meest ambitieuze project tot nu toe: het binnenstebuiten keren van de gemeentelijke jaarbegroting. Terwijl hij een appelflap wegwerkt, legt hij een stapel uitgeprinte tabellen op tafel. Op het bovenste blad is te zien dat het eigen vermogen van de gemeente Leeuwarden al jaren slinkt.

Hoe dat precies komt, is volgens Veldman door de ‘ondoorzichtige presentatie’ van eerdere jaar­rekeningen onduidelijk. Bij het analyseren van de cijfers krijgt hij hulp van een registeraccountant, een data-analist, een voormalig provincieambtenaar en twee studenten accountancy. Dit clubje hielp hem ook bij het opstellen van een wob-verzoek voor aanvullende informatie. Het project wordt door het Stimuleringsfonds met 43.560 euro gesteund. Behalve bovengenoemde specialisten betaalt Veldman daar ook twee externe krachten van die een deel van de advertentieacquisitie over hebben genomen, zodat hij zichzelf op de inhoud kan richten.

De controlerende rol die Liwwadders met het project op zich neemt, kan de gemeenteraad onvoldoende oppakken, zegt Veldman. ‘De raadsleden worden overvoerd met informatie.’ En ook de grote kranten, vooral de Leeuwarder Courant, laten het zijns inziens liggen. Die zijn volgens hem te braaf jegens de macht en schrijven te veel over sport en entertainment. ‘Festivals en zo. Wij pakken liever de wat minder sexy onderwerpen.’ 

De Boer zegt dat op haar redactie over zulke inhoudelijke keuzes natuurlijk ook gediscussieerd wordt, maar dat er simpelweg minder tijd is voor stevige onderzoeksverhalen dan vroeger. ‘De hele journalistiek zit in zwaar weer, dus wij ook.’

Overheid als partner
Het Friese medialandschap lijkt, met maar liefst twee regionale dagbladen en een goed bekeken regionale omroep, relatief rijk. ‘Men is hier zeer goed geïnformeerd. Het verbaast me nog iedere keer dat de publieke tribune van de raadszaal hier behoorlijk vol zit’, zegt Veldman. Met haar eigen taal en historie is Friesland een zelfbewuste provincie, verklaart hij.

Toch gaat de landelijke discussie over de zorgwekkende staat van de lokale journalistiek niet aan Friesland voorbij. De oplages van het Friesch Dagblad en de Leeuwarder Courant dalen gestaag. Uitgever NDC ontsloeg in 2013 250 werknemers en in 2015 nog eens ruim 100. 

De pers is nu echt veel te braaf

Ook Omrop Fryslân heeft meermaals moeten bezuinigen en reorganiseren. Commissaris van de Koning Arno Brok riep vorig jaar op tot meer rijksgeld voor onderzoeksjournalistiek voor de Omrop – waarop Veldman op Liwwadders.nl fijntjes opmerkte dat het juist Broks VVD was die in 2015 de budgetten van de regionale omroepen kort en klein sloeg.

Tussen 2013 en 2015 had de provincie Friesland een mediafonds voor overheidssubsidie, maar daar ging de stekker uit omdat er onvoldoende kwalitatief hoogwaardige aanvragen binnenkwamen. Ook Veldman deed destijds enkele aanvragen, maar die werden niet gehonoreerd. Met de subsidie van het Stimuleringsfonds hoopt hij Liwwadders nu zodanig inhoudelijk te verstevigen dat hij nieuwe commerciële partners kan trekken die na de subsidietermijn voor inkomsten blijven zorgen.

Als het de overheid menens is dat ze de lokale journalistiek wil ondersteunen, zegt Veldman, zou zij eigenlijk ook zo’n commerciële partner moeten worden. ‘Als bijvoorbeeld de provincie wat te melden heeft, zouden ze dat betaald moeten publiceren, in advertentievorm (de provincie doet dit nu al deels maar overweegt ermee te stoppen, red.). Dat is een meer structurele vorm van steun dan subsidie.’

Bijkomend voordeel zou kunnen zijn dat Friese media niet meer ‘klakkeloos’ opschrijven wat bestuurders te melden hebben, zegt Veldman: ‘De pers is nu echt veel te braaf.’