Nieuws Wat het kabinet met de ene hand neemt (btw-verhoging op abonnementen en bezuiniging op de publieke omroep) geeft het met de andere hand voor een klein deel terug. Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (2,9 miljoen) en het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (1 miljoen) mogen de (regionale) onderzoeksjournalistiek een ruggensteun geven van 4 miljoen euro. Dat betekent voor nu vooral op zoek naar projecten en journalisten die aanvragen willen indienen.

In de meerjarenbegroting van het rijk valt op dat het bedrag er na 2019 niet meer in staat. Dat komt omdat 2019 een pilotjaar is. De resultaten van de subsidie worden geëvalueerd en de pilot wordt dan mogelijk omgezet naar een structurele regeling. Om dit te bereiken, moet de regeling komend jaar wel effect hebben. Hoe zorgen de fondsen ervoor dat het geld goed besteed wordt? En hoe verloopt de regeling tot nu toe?

Villamedia sprak hierover met Steffan Konings, projectmanager van de Regeling Onderzoeksjournalistiek van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, en Jessica Swinkels en Henk Bas, directeur en projectleider van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

Steffan Konings van Stimuleringsfonds voor de Journalistiek: “Wij helpen bij het creëren van een goede redactie-structuur.”

Bijdragen aan de infrastructuur binnen de onderzoeksjournalistiek door redacties of organisaties te ondersteunen of helpen op te richten, dat is het doel van de regeling onderzoeksjournalistiek bij het Stimuleringsfonds. Om deze regeling in goede banen te leiden, zijn Bart Brouwers en Steffan Konings aangesteld als projectleider en projectmanager.

“We willen journalisten de ruimte en tijd geven om langer met onderwerpen bezig te zijn die van publiek belang zijn”, aldus Konings. Hierbij richt het fonds zich voornamelijk op de financiering van redacties. De onderwerpen waar de redacties mee aan de slag gaan, is helemaal aan henzelf. “Het Stimuleringsfonds helpt bij het creëren van een goede redactiestructuur. Die basis moet in orde zijn om goede onderzoeksjournalistiek te kunnen uitvoeren”, benadrukt Konings.

Met het geld draagt het fonds bij aan het salaris van leden van de redacties. Per voltijds arbeidsplaats is dit €3300,- per maand. Wanneer een journalist al in dienst is bij een mediapartij en een plaats inneemt in een nieuwe (deel)redactie, is dit bedrag €1650,- per maand. Het maximumbedrag dat door redacties en organisaties aangevraagd kan worden is €200.000,-.

Het fonds toetst aanvragen aan twee randvoorwaarden. Ten eerste moet het onderzoeksjournalistiek zijn en structurele verbetering aanbrengen in deze journalistieke tak. “Daarbinnen is veel ruimte voor creativiteit. We houden de definitie van onderzoeksjournalistiek breed.”

Ten tweede moet het project een geschikte projectleider hebben. Groepen die hier problemen in ondervinden, kunnen aanspraak maken op een poule van mogelijke leiders die zich bij het fonds hebben gemeld. “Stel dat een team een geweldig idee heeft, maar geen leidinggevende, dan kunnen wij helpen ze bij elkaar te brengen. Zij zijn onafhankelijk van ons, het is meer een suggestie. We willen vooral de voorwaarden scheppen waarin mensen hun eigen creativiteit kwijt kunnen.” Naast de randvoorwaarden, kijkt het fonds naar een aantal selectiecriteria, zoals haalbaarheid, duurzaamheid, samenwerking, teamsamenstelling en vernieuwing.

Of de journalisten ook na dit pilotjaar geld kunnen verkrijgen voor hun ideeën, is nog onzeker. Toch maakt Konings zich geen zorgen over een eventueel restbedrag dat achter kan blijven wanneer het pilotjaar ten einde is gekomen. “Het doel is niet om het geld op te maken. We hebben er niks aan als we maar gewoon geld steken in tien willekeurige projecten, die na een half jaar al helemaal instorten. We moeten projecten helpen die echt iets toevoegen en kunnen betekenen voor de onderzoeksjournalistiek en voor het publiek.”

De hulp die het fonds biedt in de aanvraagprocedure, richt zich vooral op voorlichten en begeleiden. In de huidige fase waarin aanvragen worden ingediend, lijkt het animo voor advies wel goed te zitten volgens Konings. “Straks als de projecten gehonoreerd zijn, bieden we veel meer begeleiding en coaching op maat en dergelijken.”

Nu is het doel om de regeling zo goed mogelijk op de kaart te zetten. “We willen dat nog meer mensen weten van de regeling en dat ze hiermee ideeën die ze wellicht al langer hadden liggen, uit kunnen voeren. Ook juist de kleinere teams en freelancers. Daarvoor gaan wij het land in, ik ga in bijvoorbeeld Amsterdam met geïnteresseerden in gesprek en Bart in Zwolle.” Naast deze twee steden, staan ook Utrecht en Eindhoven op de planning.

Deze keuze om ook buiten de randstad voor te lichten, komt voort uit een van de speerpunten van de regeling: het stimuleren van de regionale en lokale onderzoeksjournalistiek. “Het grootste deel is daarvan wegbezuinigd. Dat is in een democratie onwenselijk, want het is van groot publiek belang dat er journalistieke controle is op de besluitvorming en het handelen van gemeenten en of bedrijven. Zo kunnen mensen goed geïnformeerd beslissingen nemen.”

Het Stimuleringsfonds zal daarom driekwart van het budget besteden aan regionale en lokale redacties. “Daar liggen volgens mij veel mogelijkheden; in plaats van grote misstanden aan de kaak stellen, je vanuit een journalistieke missie inzetten voor bepaalde gemeenschappen en uitzoeken wat er bij hen speelt en van belang is. Dat is ook mijn tip aan aanvragers: stel een geweldig team samen, en ga vanuit een publieke missie aan de slag. Voel je geïnspireerd om onderzoek te doen.”

Tot 14 oktober kunnen aanvragen ingediend worden. Klik hier voor meer informatie over de regeling en om een aanvraag in te dienen.

Henk Bas van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten: “We hopen wat riskantere aanvragen te krijgen.”

Het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten focust zich op het ondersteunen van, zoals de naam al zegt, bijzondere projecten. De regeling onderzoeksjournalistiek, waarmee diepgravende projecten mogelijk gemaakt worden, ligt daarmee in het verlengde van wat het fonds al deed.

Toch zijn er verschillen. Bas: “Deze regeling is, in tegenstelling tot onze reguliere subsidies, platform onafhankelijk. Er kan zowel geld worden aangevraagd voor bijvoorbeeld artikelen, als innovatieve vormen zoals podcasts.” Daarnaast is de subsidieregeling opgedeeld in twee fases: een researchfase en een uitvoeringsfase. “Hiermee hopen we wat riskantere aanvragen te krijgen. Heel veel onderzoeksjournalistiek concentreert zich op dingen waarvan we al weten dat er iets uit gaat komen. Nu hoop ik dat mensen ook meer onzekere dingen aandurven”, aldus Henk Bas.

Typerend voor de regeling is de hoge frequentie van de aanvraagrondes: elke twee maanden. Volgens directeur Jessica Swinkels is dit belangrijk voor een journalistiek fonds. “Je wilt altijd in kunnen spelen op de actualiteit. Als je met een goed plan zit of iets op het spoor bent, wil je daar meteen wat mee kunnen.”

Daarnaast is de toegankelijkheid en laagdrempeligheid van het relatief kleine fonds een voordeel volgens Swinkels. “Mensen kunnen een project in conceptvorm voorleggen of contact opnemen om advies te krijgen over onderwerpen die zij in gedachte hebben. We zijn er echt voor de journalist, zij krijgen ook het geld direct uitgekeerd, niet via een redactie of iets dergelijks.”

Het fonds begeleidt de journalisten verder niet in de uitvoering. “We monitoren enkel. Journalisten moeten ons op de hoogte houden van hun voortgang en als bijvoorbeeld de vorm verandert.” Om de kwaliteit te bewaken is een van de voorwaarden voor subsidie dat er een intentieverklaring van een publicerend medium wordt meegestuurd. Hierdoor is er zekerheid over uiteindelijke publicatie.

Journalisten krijgen via het fonds €1750,- per fulltime maand uitgekeerd. Dit bedrag moet door middel van matching aangevuld worden door het publicerend medium. Het is belangrijk dat zij ook investeren, benadrukt Bas. “Goede journalistiek kost nu eenmaal geld.”

Voor de researchfase stelt het fonds €3500,- beschikbaar. Hiermee kan twee maanden vooronderzoek verricht worden. Journalisten kunnen bovendien aanspraak maken op een onkostenvergoeding voor bijvoorbeeld reizen en Wob-procedures. De uitvoeringsfase is vooralsnog niet aan een maximum gebonden.

Net als bij het Stimuleringsfonds, wordt er gehoopt op veel regionale en lokale aanvragen. Bas: “We hebben die verdeling niet net zo strak vastgelegd maar selecteren er wel op. Tot nu toe loopt dat goed. Maar je merkt dat er nog wel veel te winnen is. Er is wel veel kaalslag geweest in de regio. Dus het zal wel even duren voordat dat weer een beetje tot wasdom is gekomen.”

Tijd is daarbij erg belangrijk volgens Swinkels. “Een pilot op zich zal niet enorm veel teweegbrengen. Het is belangrijk dat er structureel geïnvesteerd wordt in deze sector.” Of de nu toegewezen gelden op komen, is eigenlijk geen zorg voor het fonds. Ongeacht de kans dat het daarmee bij een pilot blijft. “We gaan niet met geld strooien, aanvragen moeten kwalitatief goed zijn. En het is natuurlijk wel altijd welkom, dat geld, ook al is het er maar een jaar.”

Tot op heden zijn er al meerdere aanvragen binnengekomen waarvan Bas en Swinkels onder de indruk waren. “Echt projecten waarvoor het geld is bedoeld. Het is regionaal en er is onderzoek voor meerdere maanden mee gemoeid. En het was zonder deze regeling echt niet tot stand gekomen”, aldus Bas.

Aanvragen voor de volgende ronde kunnen tot 29 oktober worden ingediend. Klik hier voor meer informatie over de regeling en om een aanvraag in te dienen.