‘Ik begrijp niet dat die monsters aan het woord gelaten worden’

In de angstige weken waarin Afghanistan in handen van de Taliban viel, werd Seweta Zirak veelvuldig om haar mening gevraagd. Ze schoof meerdere keren aan bij talkshow Op1 en werd geïnterviewd door tal van kranten en tijdschriften. Zo groeide ze uit tot een belangrijke vertegenwoordiger van de Afghanen in Nederland en vertolkte ze ook de gevoelens van familie en andere landgenoten in Afghanistan zélf.

Hoe kwam ze in de kaartenbakken van de media terecht? Misschien wel door stom toeval. Zirak, die zowel zelfstandig rijschoolhouder is als praktijkopleider in de zorg, ging in 2018 rijlessen geven aan toenmalig Parool-journalist Jesse Beentjes. ‘Jesse vroeg of hij mij mocht interviewen voor de krant. Niet lang daarna opende ik mijn Instagram-account en zo is het balletje een beetje gaan rollen.’

Beestje bij de naam
Zirak werd geboren in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Omdat haar familie afstamt van de Hazara-minderheid, een etnische bevolkingsgroep die in Afghanistan onderdrukt en vervolgd wordt, vluchtte zij op jonge leeftijd samen met haar familie naar Pakistan. Toen ze 16 jaar oud was, kwam ze naar Nederland. Inmiddels woont ze met haar gezin in Amsterdam.

Ze maakt een strijdbare indruk als ze over haar moederland praat. In de zomer was Zirak nog in Kabul voor familiebezoek. Op 3 augustus kwam ze weer terug in Nederland – een kleine twee weken voor de val van Kabul. ‘Ik verbaas me erover dat we nu persconferenties en interviews zien met de Taliban-machthebbers. Ik begrijp niet dat die monsters aan het woord worden gelaten. Het is een terroristische organisatie, dus waarom zou je zo’n organisatie een podium geven?’

Aan de andere kant zegt Zirak te begrijpen dat de journalistiek er is om te beschrijven wat er in de wereld gebeurt. En dat daarbij hoort dat je ook over een nieuw regime bericht. Maar, zo zegt ze, wees dan wel zorgvuldig met de terminologie die je gebruikt. ‘Noem het beestje consequent bij de naam en betitel de Taliban als terroristen. Je moet namelijk niet onderschatten wat de keuze voor bepaalde woorden met mensen doen. Als jij steeds spreekt over “regering” of “regime”, dan gaan mensen de Taliban vanzelf anders bekijken. Nederland heeft de Taliban niet erkend, maar toch heb ik in de media al meerdere keren gezien dat de Afghanen die nu nog tegen de Taliban vechten, “rebellen” worden genoemd. Dat klopt dan toch niet?’

Tekst loopt door onder afbeelding.

Doener
Toen Zirak de eerste keer gevraagd werd voor Op1, was ze best zenuwachtig. Ze had contact met vrouwen in Afghanistan – ook lokale journalisten – en twijfelde of ze hun stem wel goed zou kunnen vertolken op de Nederlandse televisie. Maar ze is een doener, iemand die graag dingen aanpakt, zegt ze. Dat gaf de doorslag om in te gaan op de uitnodiging van het tv-programma. ‘Ik vroeg die vrouwen welke punten ik naar voren moest brengen. Ze zeiden: “Volg gewoon je hart, dan komt het goed.” Dat heb ik gedaan.’

Ook door de redactie van Op1 werd Zirak vrijgelaten in wat ze ter tafel zou brengen. ‘De redacteuren gingen heel puur met mij om. Ze vroegen wat ik wilde bespreken en dat vonden ze altijd prima. Het enige nadeel van tv is dat de tijd zo ongelooflijk snel gaat. Voordat ik het wist, was het interview alweer voorbij.’

Zirak heeft veel respect voor journalisten die hun professionele distantie hebben losgelaten en hulp hebben geboden om mensen Afghanistan uit te krijgen, zoals Natalie Righton van de Volkskrant. ‘Het is absurd dat we een kabinet hebben dat gewoon heeft zitten slapen, maar wat deze journalisten hebben gedaan is fantastisch en daar heb ik ze ook voor bedankt. In Nederland wonen zoveel lieve mensen die het beste voor hebben met Afghanistan. De demonstranten die de media bij de vluchtelingenopvang in Harskamp aan het woord lieten en die zoveel aandacht kregen, staan niet model voor alle Nederlanders.’

Veelkleurig land
Veel Nederlanders zullen Afghanistan associëren als een plek waar het altijd mis is. Niet zelden wordt het getypeerd als een land waar de bevolking nog in de Middeleeuwen leeft, waar rivaliserende stammen nooit ophouden met het uitvechten van bloedige conflicten.

Zirak vindt het jammer dat dat het dominante beeld is, ze vindt het een karikatuur. Voor haar is Afghanistan een veelkleurig land, met lieve inwoners die van lekker eten houden en echte doorzetters zijn. ‘Ik snap dat journalisten vooral in actie komen als er oorlog is, maar jammer is het wel. Het geeft een eenzijdig beeld. Er is een grote groep mannen in Afghanistan die vrouwen respecteert en support, maar daar lees je veel te weinig over. Mooi voorbeeld vond ik een foto van een vol vliegtuig met Afghaanse vluchtelingen. Die foto ging de hele wereld over, maar je zag alleen maar mannen. Terwijl de vrouwen allemaal voorin het toestel zaten. Ik weet niet waarom de foto op die manier is verspreid, maar het draagt wel weer bij aan het eenzijdige beeld.’

Zirak hoopt in ieder geval dat Afghanistan geen hype is die snel weer voorbijgaat. ‘Journalisten zijn het aan de burgers van het land verplicht om te blijven berichten over wat er gebeurt. Ook de onderzoeksjournalistiek heeft genoeg werk te doen. Er zijn zoveel misstanden die uitgezocht moeten worden, ook als het gaat om het oude regime dat door de Amerikanen en het Westen werd gesteund. Waarom leidt oud-president Karzai een luxe leven in Kabul en laten de Taliban hem ongemoeid? Waarom wonen ex-ministers in miljoenenvilla’s in Dubai? En waar is de president van de voetbalbond die talloze meisjes heeft misbruikt? Journalisten kunnen een belangrijke rol spelen bij het aan de kaak stellen van al die misstanden.’

Prutswerk
Zirak zegt geen verstand van journalistiek te hebben, maar ze heeft er wel een mening over. ‘Ook zonder kennis van journalistiek kun je zien dat De Telegraaf prutswerk aflevert’, zegt ze stellig. Ze kan zich kwaad maken over de in haar ogen tendentieuze berichtgeving van de krant. Ze doelt met name op verhalen met koppen als ‘Ex-asielzoekers naar Afghanistan voor vakantie en familiebezoek’ en ‘Meer dan 21.500 asielaanvragen vanuit Afghanistan bij BuZa’.

‘Voor mij zijn de journalisten van De Telegraaf sensatiezoekers. Met hun berichtgeving geven ze een trap na aan een groep mensen die al ontzettend kwetsbaar is. Ik zag laatst een fragment waarin Louis van Gaal een uitbrander gaf aan een sportjournalist van De Telegraaf (Valentijn Driessen, red.). Van Gaal vond dat hij geen verstand van voetbal heeft en zich vooral bij zijn journalistieke werk moest houden. Dat vond ik wel een mooie. Ik zou tegen De Telegraaf willen zeggen als het over Afghanistan gaat: houd je bij de feiten en ga niet doen of je visie hebt.’