Het zomerhuis van Radio 1

De redactie van Radio 1 Sportzomer is neergestreken pal naast de redactie van NOS Nieuws. Normaal gesproken komen presentatoren en redactie op de fiets vanaf hun eigen omroepgebouw naar de NOS-vloer om een uitzending te maken. ‘Nu zitten we met z’n allen op één plek’, vertelt coördinator Marion van der Wouw van Radio 1 Sportzomer opgetogen. Waar de redactie van het Jeugdjournaal zat, staan nu een dug-out en een voetbaltafel voor de wachtende studiogasten.

Voorheen werd tijdens de Olympische Spelen de hele zender schoongeveegd. Er waren omroepen die gedurende een paar weken geen uitzendingen hadden. Aanvankelijk stelde zendermanager Laurens Borst van Radio 1 daarom een speciale sportprogrammering op in het tijdslot tussen 12.00 en 18.00 uur. Maar als zenderredactie zeiden we unaniem: ‘als je het doet, moet je het goed doen’. Ik heb toen een basisopzet van vier A4’tjes geschreven voor een gezamenlijke programmering van dertien uur per dag.’

Van der Wouw – chef bij Met Het Oog op Morgen – is door de NOS uitgeleend als coördinator van de Sportzomer van Radio 1. Voor haar is dit een ‘meisjesdroom’ die uitkomt: ‘Het is geweldig om negenhonderd uur aan open radio in te mogen vullen. Alles is mogelijk en alles moet nog uitgevonden worden’, vertelt ze gedreven. ‘In september zijn we met alle eindredacteuren, regisseurs, vormgevers en samenstellers naar Papendal gegaan voor een teambuilding sessie. We zijn begonnen met een groot leeg vel – alleen de presentatieduo’s stonden vast. Na de brainstormsessie kwamen we uit op een totaalmix van sport, nieuws en achtergrondverhalen. De toon moest toegankelijk, newsy, alert, zomers en vrolijk zijn. Dat is goed gelukt.’

Borst en Van der Wouw verbazen zich erover hoe snel de luisteraars wennen aan het concept. Borst: ‘De voorlopige cijfers zijn positief. Uit onderzoek blijkt dat 42 procent van de Nederlanders op de hoogte is van het bestaan van de Sportzomer. 35 procent van die luisteraars zegt langer te luisteren naar Radio 1 sinds het begin van de Sportzomer. De definitieve cijfers komen overigens pas in september.’

Borst diende anderhalf jaar eerder een voorstel in voor continue samenwerking tussen de omroepen op Radio 1. ‘Dit voorstel werd destijds door de omroepdirecteuren afgeschoten’, vertelt Borst. Maar de zender verloor veel luisteraars en de omroepen waren het er over eens dat de zender wel een boost kon gebruiken. ‘Ze gingen daarom wel akkoord met het plan voor een samenwerking in de zomer.’

Zou er na de Sportzomer niet ook samengewerkt kunnen worden in een herfstthema? Borst: ‘Ik heb al eerder gezegd dat de Sportzomer staat als een zomerhuis. Maar voor permanente bewoning zou het aangepast moeten worden.’

Aan het bureau-eiland bij de studio bereiden de presentatoren van het tweede uitzendblok hun uitzending voor. Draaiboeken liggen open voor hun neus. Dione de Graaff neemt haar tekst door, Jurgen van den Berg luncht nog even snel. ‘Wij zijn het leukste duo, dat zegt iedereen’, vertelt Van den Berg grappend. Ze zijn voor de gelegenheid bij elkaar gezet. Zij van de NOS en hij van de NCRV. ‘We hebben ons bewust niet voorbereid op de samenwerking. Zo houdt je de spontaniteit beter vast’, vertelt De Graaff. ‘We hebben één afspraak en dat is dat we om beurten een item presenteren’, vervolgt Van den Berg, terwijl hij zijn boterham belegt. Hij ging vier jaar geleden voor de NOS naar de Olympische Spelen in Peking. ‘Toen deed de NOS nog alles’, vertelt hij. ‘Ik vind dit concept beter. Destijds kon het zijn dat de zender zomaar drie weken werd overgenomen door de NOS. Nu doen we alles in samenspraak. Het grootste verschil is dat we niet alles meer verslaan. Zo doen we nu niet de saaie etappes in de Tour de France. Dat geeft ruimte voor nieuws en achtergronden. Tijdens de bergetappes – die toch het spannendst
zijn – is de hoeveelheid sport op de zender weer hoger.’

Elke omroep leent 50 tot 60 procent van zijn redactie uit aan de Sportzomer. Volgens Van der Wouw is de samenwerking inspirerend. ‘Ze hebben andere collega’s en zien nu hoe er elders wordt gewerkt. Zo oppert de EO bijvoorbeeld iets te doen met het onderwerp jongensbesnijdenis. Als er te veel oude sprekers aan bod komen, hoor je iemand van BNN roepen dat er meer jongeren tussen moeten. Pluriformiteit krijgt zo op een meer organische manier handen en voeten dan wanneer alle omroepen achter elkaar hun uurtjes uitzenden.’

Redacteur Marielle Beers probeert telefonisch Ed Nijpels te pakken te krijgen om hem voor de uitzending van de volgende dag uit te nodigen. Het zal gaan over de VVD in verkiezingstijd. Ze werkt normaal als redacteur, verslaggever en regisseur voor KRO’s Goedemorgen Nederland. Ze vindt het leuk om eens met andere omroepcollega’s te werken, maar mist de dynamiek van haar kleine redactie en de tijd om dingen goed uit te zoeken. ‘Het is wel een erg grote machine. We werken nu met zoveel mensen aan één programma; je voelt je soms wat minder betrokken. Ik heb ook het idee dat sommige onderwerpen aan onze aandacht ontsnappen. Een voordeel is wel dat als een gast nu op een bepaald tijdstip echt niet kan je naar andere tijdstippen in de dag kunt schuiven. Er is meer flexibiliteit.’

Achterin de redactieruimte zit een vrouw een salade te eten. Dienke Keizer is normaal gesproken redacteur voor verschillende programma’s van de NCRV maar nu doet ze de eindredactie van de Sportzomer. ‘Deze samenwerking is verfrissend. Je merkt dat er andere invalshoeken voorbij komen en dat er andere gasten en sprekers worden voorgesteld dan we gewend zijn.’ Keizer loopt richting de studio met haar salade en mompelt dat ze die vanavond wel opeet. ‘Het valt me nu bijvoorbeeld op dat de andere omroepen ook hele sterke redacteuren hebben’, vervolgt ze. ‘Maar ik had niet anders verwacht hoor.’ Ze loopt door. De uitzending gaat beginnen.

De eerste drie uren Sport­zomer van deze dinsdag 17 juli zitten erop. Tijs van den Brink (EO) en Willemijn Veenhoven (BNN) verlaten de studio. Zichtbaar vermoeid lopen ze de redactie op en maken een praatje met de redacteuren die nog niet zijn gaan lunchen.

Kritiek op Sportzomer

Nieuws wordt als Olvarit naar binnen gegoten

De Radio 1 Sportzomer wordt niet door alle makers gewaardeerd. Maar er zijn er weinig die daar iets over willen of durven zeggen. Sommigen trekken hun eerder aan onze redactie geuite kritiek zelfs op het laatste moment terug.

Tekst Frans Oremus Foto Shody Careman

Het verbaast Jacqueline Maris van Bureau Buitenland (VPRO) niet. ‘Er zit vanaf 2013 een enorme ontslagronde aan te komen waarbij heel wat omroepmedewerkers moeten afvloeien.’ Zelf gooide ze ‘een steen in de vijver’ door in een ingezonden brief in NRC Handelsblad (27 juni 2012) enkele nadelen van het format voor de ‘seniorjournalisten’ van de redactie van Bureau Buitenland op te sommen: ‘We zijn inwisselbare radertjes in een dagelijks dertien uur durend (sport)nieuwsprogramma. Geen bijdrage mag langer zijn dan tien minuten. Er moeten per uur minimaal drie platen worden gedraaid.’ En: ‘De omroepen moeten niet worden ingebed in een vluchtig van bovenaf opgelegd format (…). Ook luisteraars die in de wetenschap, onderzoeksjournalistiek, cultuur, buitenland, geschiedenis of religie zijn geïnteresseerd, betalen belasting.’

De kritiek werd haar niet in dank afgenomen. De VPRO-hoofdredactie nam er met ‘verbazing en ontsteltenis’ kennis van. Maris zou ‘zeker niet de mening van de VPRO’ hebben verwoord. ‘Oncollegiaal’, luidde het oordeel.
Maris verwijst voor de kwestie naar voorzitter Rik Delhaas van de VPRO Programmaraad. Volgens Delhaas heerst er bij de VPRO wel degelijk brede onvrede over de Sportzomer. ‘Maar ook individuele medewerkers van A-omroepen hebben zich bij ons gemeld met kritiek. Voorlopig spreek ik echter namens de VPRO.’

Volgens Delhaas vrezen veel VPRO-medewerkers dat Radio 1 ‘verwordt tot een soort AD’, wanneer het format van de Sportzomer – of elementen daarvan – als blauwdruk gaat gelden voor de door zendermanager Laurens Borst beoogde nieuwe structuur van Radio 1. ‘Zoals ac­tualiteitenrubriek Netwerk ooit werd verweten “drie keer de Volkskrant” te maken, zo zou Radio 1 zeven keer het AD worden. Een grote fabriek waar geen waardering is voor de specialismen van een redactie.’

Kees Schaepman, oud-hoofdredacteur van VPRO Radio deelt deze kritiek. ‘Het is allemaal wel erg luchtig. Een nieuws- en actualiteitenzender hoeft zijn producten niet als Olvarit bij de luisteraar naar binnen te gieten. En dan drie keer per uur die rotmuziek. Ik begrijp echt niet dat een nieuwszender ‘Free Nelson Mandela’ draait; de man is immers al enige tijd vrij. Maar serieus: een nieuwszender mag best een beetje elitair zijn. De Sportzomer is mij te licht-informatief. En daarvoor hebben we al een zender: Radio 2.’

Laurens Borst en Marion van der Wouw kennen de kritiek. ‘In andere landen draaien de meeste nieuwszenders wel vijf tot zeven platen per uur. Een non-discussie’, pareert Borst.
Van der Wouw: ‘Er zijn afspraken gemaakt over de verhoudingen. We draaien drie platen per uur tegenover normaal gesproken één tot twee, en zelfs dit laatste wordt vaak niet nageleefd omdat op Radio 1 het gesproken woord voorgaat.’

Teveel een infotaimentzender? Borst: ‘Radio 2 draait 70 procent muziek – vijftien platen per uur. Radio 1 bestaat voor 80 procent uit nieuws.’

Dat er onvrede is bij makers die hun expertise niet kwijt kunnen zegt Borst te begrijpen. ‘Maar dit is een tijdelijk format. Met veel relatief korte onderwerpen. Wil je zoiets laten werken dan moet je programma’s horizontaal wegzetten en dagelijks kort laten terugkeren. Toch zijn er bepaalde docu’s die ook doorlopen tijdens de Spelen. De critici moeten ook beseffen dat in het oude format – radio Olympia en radio Tour de France – sommige programma’s vrijwel helemaal geen zendtijd meer zouden hebben; zij zijn er juist op vooruit gegaan.’

Foto: Shody Careman