Freelancers in actie tegen Leids archief

De freelancers hopen dat anderen zich bij de oproep aansluiten. De journalisten ergeren zich aan het Regionaal Archief Leiden dat zonder toestemming van de auteurs het archief van het Leidsch Dagblad / Leidsche Courant heeft gedigitaliseerd. Achteraf wil het archief individuele toestemming van de auteurs. De ondertekenaars pleiten voor een akkoord met Lira, dat speciaal is opgericht voor collectieve afspraken.

Overigens zijn er ook journalisten die geen bezwaar hebben tegen het gratis openbaar maken van hun stukken via het archief. Onduidelijk is of het daarbij gaat om freelancers die aanspraak kunnen maken op een vergoeding of journalisten die destijds in vaste dienst waren en hun auteursrecht hebben overgedragen aan hun werkgever.

Manifest

Freelance journalisten worden getild door Regionaal Archief Leiden

Digitalisering van archieven is een groot goed. Maar waarom wordt iedereen daarvoor betaald, behalve de freelance journalisten die de inhoud leveren? Dat is niet alleen onredelijk, maar ook nog illegaal. Ondergetekenden eisen dan ook een billijke vergoeding voor hun werk.

De schrale honorering van hun arbeid zijn freelance journalisten langzamerhand als een gegeven gaan beschouwen. Je wilt gepubliceerd worden, dus schrijf je toch maar dat stukkie voor honderd euro, ook als dat neerkomt op een bruto-uurloon waarmee geen Poolse loodgieter genoegen zou nemen.
Gelukkig keert de Stichting Lira eens per jaar geld uit aan auteurs omdat hun boeken worden uitgeleend of omdat teksten van hun hand door derden worden gebruikt. Deze auteursrechten worden collectief geïnd.

Mariko Peters (GroenLinks) en Madeleine van Toorenburg (CDA) vinden dat Lira ‘exorbitante’, respectievelijk ‘onredelijk hoge’ tarieven eist. Zo worden Lira en de daaraan verbonden freelancers neergezet als hebberige monopolisten. Dus vroegen beide Kamerleden staatssecretaris Teeven in te grijpen. Die voelde daar terecht niets voor: ‘Het is niet aan de overheid om te bepalen wat de waarde is van iemands intellectuele eigendom.’
Nog bonter maakt historicus Hans Blom, ouddirecteur van het NIOD, het. Nu veel archieven worden gedigitaliseerd, levert dat vanzelfsprekend auteursrechtelijke dilemma’s op. Maar het uitgangspunt is duidelijk: als de tekst van een auteur opnieuw wordt gebruikt, digitaal of anderszins, dan moet daarvoor betaald worden. Maar niet volgens Blom. ‘Wij historici raadplegen graag historische bronnen, zoals oude kranten. Net nu dit door de digitalisering eenvoudiger is, komt een hebzuchtige stichting het verpesten’, schrijft hij in NRC Handelsblad (22 februari 2012). Die ‘hebzucht van enkelingen’ leidt volgens Blom tot ‘cultuurvijandig beleid’.
Blom schreef zijn stuk in reactie op een slepend conflict tussen de Stichting Lira en het Regionaal Archief Leiden (RAL), dat sinds 2006 bezig is oude jaargangen van het Leidsch Dagblad online te zetten. Hoewel dat wettelijk verplicht is, is daarover vooraf geen toestemming aan auteurs gevraagd. Er is dus ook geen overeenstemming met Lira bereikt over betaling.
Nieuw zijn zulke beschuldigingen niet, de drie scharen zich in een breed koor van liefhebbers van het Gratis Woord. Niet toevallig zijn het alledrie mensen die in loondienst zijn of waren. Hetzelfde geldt voor het groepje auteurs dat zich onder het motto ‘JA! Auteurs voor kranten online’ uitspreekt tegen het betalen van een vergoeding voor hergebruik door het RAL. Dat is een sigaar uit andermans doos, want zij zijn helemaal geen auteursrechthebbenden.
Alle betrokken partijen bij de digitalisering van het RAL – van uitgevers en archiefmedewerkers tot softwareontwikkelaars en internetproviders – zijn netjes gecompenseerd. Waarom zijn freelance journalisten dan ‘hebzuchtig’ als ze bezwaar aantekenen tegen het onrechtmatig gratis gebruik van hun eigendom?

Het is pure framing: journalisten die geld willen ontvangen als anderen gebruikmaken van hun werk, worden steeds vaker weggezet als graaiers, nee, erger nog: geldbeluste vijanden van de cultuur, het vrije debat en de wetenschap.
Ondergetekenden, allen freelance journalisten, verwerpen dergelijke ongefundeerde beschuldigingen. Het is niet aan de gebruikers van ons geestelijk eigendom om eenzijdig te bepalen of zij daarvoor al dan niet willen betalen.
Wij roepen het Regionaal Archief Leiden op om met Lira in onderhandeling te treden om een billijke vergoeding vast te stellen en zo de weg vrij te maken voor een legaal toegankelijk digitaal archief.

-Florine Boucher
-Marjolijn Februari
-Johannes van Dam
-Cees Grimbergen
-Frénk van der Linden
-Nicolaas Matsier
-Kees Schaepman
-Margriet Vroomans