‘Een jongens­achtige blijd­schap over­ dingen die glimmen’

Van de hoofdredacteur van een technologie lifestyle-titel mag je verwachten dat de stapel tablets in zijn woonkamer tot het plafond reikt, dat het in de gang struikelen geblazen is over dozen vol nieuwe, flitsende televisies en dat zijn lichaam volhangt met de laatste trends in draagbare tech. Maar bij Erwin van der Zande (44) niets van al dat speelgoed voor volwassenen. Van der Zande is het brein achter Bright, dat in ­februari zijn tienjarig jubileum vierde en dat in april werd overgenomen door RTL Nederland. Vanaf september vormt Bright met onder meer een wekelijks programma onderdeel van de nieuwe zender RTL Z. Het enige dat verraadt dat er een techliefhebber huist in het voormalige pakhuis in Amsterdam-Noord zijn de twee iMacs die pontificaal op tafel staan. Verder is het vooral kinderspeelgoed dat, netjes opgestapeld, op de vloer ligt. En meteen volgt de vraag: kunnen we het interview in de kroeg doen? De kinderen slapen net. De kinderen die Van der Zande met zijn vriendin heeft tenminste. Want ‘kindje Bright’ is klaarwakker.

Het is hoog tijd dat er een volwassen tech-programma op televisie komt, schreef je toen RTL de komst van Bright TV aankondigde. Is technologie echt zo’n ondergeschoven kindje op tv?
‘Er is nu überhaupt geen televisieprogramma over tech. En dat is gek, zeker als je kijkt naar de rol die technologie in ons leven inneemt. Technologie is overal, maar het wordt nauwelijks afgespiegeld op televisie. We hebben natuurlijk Alexander Klöpping die af en toe de zaken bij De Wereld Draait Door duidt en zo nu en dan is er een Tegenlicht-aflevering die over de materie gaat, maar daar houdt het wel mee op. En dat is raar, zeker als je het vergelijkt met een onderwerp als sport. De rol van sport op tv is disproportioneel groot. Niets ten ongunste van sport overigens: we moeten het doen en ik vind het ook fijn om naar te kijken. Maar als je de relevantie voor de samenleving ervan vergelijkt met die van technologie, dan wordt het inmiddels wel tijd dat er een serieus programma over dat laatste komt.’

Waarom is die aandacht voor technologie zo belangrijk?
‘Technologie is eigenlijk de enige echt stuwende kracht die er nog is in onze maatschappij. We snakken met zijn allen naar visie. De politiek heeft dat niet meer. Dat is een soort managementteam geworden. En de rol van religie is in grote delen van Nederland ook uitgespeeld. Wie vooruit wil, kijkt naar technologie. Uit onderzoek blijkt niet voor niets dat fans van Apple hun merk als religie ervaren. Technologie stilt de honger naar vernieuwing en helpt ons vooruit. Ik heb zelf ook heel sterk de drang om vooruit te willen. Dat proef ik weinig in het bestaande medialandschap.’

Was dat tien jaar geleden ook de reden dat je de papieren variant en website van Bright startte?
‘Rond de eeuwwisseling werd duidelijk dat die gouden bergen die internet beloofde geen waarheid zouden worden. Maar toen het stof van de internetbubbel was neergedaald was het publiek wel massaal online. Technologie was een lifestyle geworden, maar een blad daarover bestond nog niet. Je had wel computerbladen en een enkele gadgettitel, maar die waren vooral gericht op ‘spulletjes’. Ik miste het haakje met lifestyle. En daar hadden we (Van der Zande en uitgever Oscar Kneppers, red.) wel behoefte aan. Ik ben een kind van de post­moderne tijd: ik heb de eerste videogames meegemaakt, de eerste computerlessen op scholen, de internetdoorbraak. Oscar en ik deelden een jongensachtige blijdschap voor dingen die glimmen, maar hadden ook een diepgewortelde fascinatie voor technologie. Misschien ook omdat we zelf niet heel technisch waren. Bright is ontstaan uit die behoefte. We wilden een viering van vernuft maken. Dat vernuft zit niet alleen in technologie, maar ook in design. Het is het vermogen om creatieve oplossingen te bedenken.’

Waarom is vernuft zo belangrijk?
‘Aantrekkelijke producten werken beter. Dat is een heel simpele uitspraak, maar daar gaat een hele wereld achter schuil. Design is niet alleen een mooi kleurtje, maar ook hoe iets werkt. Daar kan schoonheid in zitten. Het kan bijna een soort kunst zijn. Steeds meer bedrijven besteden daar aandacht aan en daar ben ik heel erg voor. In 2005 was dat nog niet zo normaal. Apple was er al vroeg bij. Zij hebben van technologie echt een lifestyle gemaakt. Daarom wilden we van Bright ook een kwaliteitsproduct maken. Practise what you preach.’

Veel media die nu aandacht besteden aan technologie blijven vaak een beetje hangen in de puur technische kant. De bitjes en chipjes. Bright neemt juist een stap terug en kijkt naar the big picture. Is dat de kracht?
‘Ik heb met technologie dezelfde relatie als met de belastingdienst: je moet in grote lijnen weten hoe het werkt, maar de details laat ik aan de experts. Dat hoort ook wel bij mijn rol als hoofdredacteur: je moet van heel veel dingen een beetje weten. Technische specificaties boeien mij niet zo veel. Ik vind het veel interessanter om te kijken naar wat de technologie is en wat wij ermee doen. En ook andersom, naar wat de technologie met óns doet. Dat zijn interessante verschijnselen. Technologie verandert de wereld. Van boodschappen doen tot vakantie boeken, het zit echt overal in.’

‘Bright is echt mijn kindje’, vertelde je me eind 2013 toen uitgever Veen Media had aangekondigd niet verder te willen met Bright. De oplage van het blad was in negen jaar tijd gekelderd van 25.000 naar 6289. Was het toen geen tijd om dat kindje los te laten?
‘Ik had toen inderdaad kunnen zeggen: het is leuk geweest, ik ga iets anders doen. En ik heb ook eerder al eens de jeuk gehad om iets voor mezelf op te gaan zetten. Uiteindelijk koos ik er toch voor mijn energie in Bright te blijven steken. We zitten in een tijd waarin de serial entrepreneur, de ondernemer die steeds met iets nieuws begint, wordt verheerlijkt. Maar aan steeds met iets nieuws beginnen kleeft een soort vreemde vluchtigheid, waar ik niet zo van onder de indruk ben. Wat is daar nou knap aan? Het zal een soort gen zijn dat ik niet heb. Ik vind het mooi als je aan iets bouwt en dat ziet groeien. Bright is sinds zijn oprichting samen met zijn onderwerp opgegroeid. Tech is volwassen geworden.’

Is Bright nu ook volwassen?
Lachend: ‘Het is in elk geval een behoorlijk drukke tiener. De grap is ook wel dat Bright nu al tien jaar bestaat omdat er altijd wel iets nieuws in het verschiet lag. Nu gaat de drukke puber gel in zijn haar doen en op televisie verschijnen. Het is één groot avontuur.’

‘Erwin heeft het vermogen om steeds iets nieuws te proberen. Een van zijn kwaliteiten is dat hij blijft doorgaan’, vertelde een van je freelancers me. Hoeveel daarvan is ook weten wanneer je moet stoppen met een nieuw initiatief?
‘Bright is nooit alleen een blad geweest met een website of andersom. Alleen een blad of een site zijn is ook niet meer voldoende. Meteen toen de apps opkwamen, hebben we die omarmd. We gingen al vrij snel events organiseren waar lezers elkaar kunnen ontmoeten en waar ze technologie kunnen beleven. Twee jaar geleden kwam daar een webshop bij. Al die kanalen versterken elkaar. Dat is gelukkig nooit een overlevingsstrategie geweest. We hebben ook nooit in een situatie gezeten waarin we iets nieuws moesten verzinnen, omdat het anders op zou houden. We wílden met nieuwe dingen blijven komen. Eén daarvan was het Bright Screenzine, ons digitale tablettijdschrift. Daar waren we misschien wat te vroeg mee, maar ook de iPad-magazines die er nu zijn, zijn een enorm fiasco. We waren er dan wel vroeg bij, maar gelukkig waren we er ook op tijd weer uit.’

Geldt hetzelfde voor print? Ben je daar op tijd uit?
‘Al bij de oprichting van Bright voerden Oscar en ik de discussie of we überhaupt op papier moesten verschijnen. Ik was daar in eerste instantie helemaal geen voorstander van. Ons onderwerpsveld was digitaal, wat moet je dan nog met een papieren maandblad? Oscar drukte toch door en achteraf moet ik hem gelijk geven. Het magazine is een goede merkenbouwer geweest, maar toen ik Bright zelf overnam van uitgever Veen Media was het wel duidelijk dat het op papier zou stoppen. Print is een dure hobby en ik kon dat financiële risico zelf niet dragen.’

Bright Magazine veranderde in het digitale webmagazine en verscheen alleen nog maar online. Je hebt de titel iets meer dan een jaar lang zelf uitgegeven, totdat je afgelopen april aankondigde dat Bright was overgenomen door RTL Z. Een nieuw hoofdstuk en wéér een nieuw avontuur.
‘Het is een hele nieuwe levensfase. Vanaf 7 september krijgen we elke week een half uur de tijd voor ons programma. Dat duurt in ieder geval tot het einde van het jaar. Elke werkdag wordt er een themaprogramma uitgezonden. Bright TV, zoals ons programma gaat heten, is er een van. De themaprogramma’s worden rond de klok van 22.30 uur uitgezonden. Waar bij RTL 4 en Neder-land 1 ­prime time wat vroeger ligt, zijn voor de kijker van RTL Z de latere uurtjes prime time. De Z-kijker komt na een dag werken thuis, gaat eten, helpt de kinderen naar bed en gaat daarna nog even de mail afhandelen. Zijn vrije uurtjes beginnen pas rond 22.00 uur.’

RTL Z is nu een programma over business en finance. Bright gaat over technologie en lifestyle. Hoe past dat bij elkaar?
‘De formule van RTL Z wordt verbreed. Waar het nu echt een programma is voor ondernemers, wordt het straks een netwerk met tv, digitaal en events voor mensen met een ondernemende geest. Het nieuwe Z is voor mensen met ambitie, mensen die vooruit willen. Er zit een hele andere ondertoon in zo’n netwerk. Ik heb bij veel andere zenders, ook bij de publieke omroep, heel erg het gevoel dat het een beetje pappen en nathouden is. Even lekker onderuit zakken op de bank en figuurlijk alles uitzetten want je moet al zo veel op een dag. Wij willen juist mensen tegelijkertijd entertainen en prikkelen. Er zijn niet zoveel zenders in Nederland die dat doen. Wat ik nu op televisie zie is weinig stimulerend.’

‘Internet is een prachtig medium, maar heeft de journalistiek in een houdgreep. Printuitgaven zijn letterlijk en figuurlijk gedateerd geraakt’, schreef je in 2011 in een column voor Villamedia. Geldt voor televisie niet precies hetzelfde?
‘In zijn lineaire vorm, waarin de omroepen en zenders bepalen wat ze wanneer uitzenden en je je als kijker daar maar naar hebt te schikken, is televisie een paar jaar geleden al begonnen met kraken. Dat is deels te danken aan internet. Dat heeft ons zo in de driver’s seat gezet, dat we ook van televisie zijn gaan verwachten dat we het voor het zeggen hebben. Ik kijk zelf ook nauwelijks nog reguliere televisie. Ik ben wat meer een streamer. Ook bij Bright TV verwacht ik dat een aanzienlijk deel van het publiek niet gaat kijken op het moment dat we het programma uitzenden. Veel mensen kijken het later terug op een ander scherm.’

‘Bright was eigenlijk “Erwin Magazine”. Het stond vol met dingen die Erwin interesseerde. Als hij de tijd had gehad, zou hij het hele blad zelf hebben vol geschreven’, vertelde een van je freelancers me. Herken je dat?
‘Ik weet het niet. Je hebt dat model waarbij je formuleert wie de gemiddelde lezer is. Je ijkpersoon. Ik snap de logica daarachter wel, maar ik zoek het toch dichterbij en kijk meer naar wat ik en de mensen om mij heen interessant vinden. Als bladenmaker en als programmamaker ben je altijd aan het selecteren. Maak je een blad, site of programma, dan ga je uit van een smaak. Niet per se dé smaak of een goede smaak, maar één smaak. Je moet kleur durven bekennen en durven zeggen: dit is door deze bril gezien hot en dat niet. Je drukt er toch onherroepelijk een stempel op.’

Is dat ook de reden dat Bright vaker wel dan niet positief is over technologische ontwikkelingen?
‘Je kunt wel zeggen dat we een positieve inborst hebben. Dat komt misschien ook door mijn eigen persoonlijkheid. We zeiken naar mijn gevoel te graag in Nederland. Dat vinden we lekker, maar we hebben het eigenlijk ontzettend goed. Die voorliefde voor zeiken zie je ook terug in de media. Daar vind ik het de tijd niet meer naar. Met dat positief doen loop je wel het gevaar voor een blije eikel versleten te worden. En je moet vanuit journalistiek oogpunt kritisch blijven. Maar wij besteden bij Bright het liefst aandacht aan dingen die bijzonder zijn, ja.’

Kritisch blijven moet, maar je vindt ook dat redactie en commercie prima samen gaan. Bright verkoopt in zijn webshop de producten waar het over bericht. Hoe strookt dat met die kritische onafhankelijkheid?
‘Als je bericht over een nieuw product dat je hebt getest, dan is het voor je publiek ook fijn als je vertelt waar ze het kunnen kopen. En als je dan een stap verder gaat, kun je dat verkopen ook prima zelf doen. Als service. Waarom zou dat niet mogen? Of het door de beugel kan hangt af van waar de twee samenkomen. Is dat op het punt waar de journalistieke selectie start, dan gaat het mis. Ons publiek is gelukkig ook niet achterlijk. Als wij ons door commercie laten koersen, dan ruiken onze lezers en kijkers dat van een kilometer afstand en loop je tegen de lamp. Als je je publiek niet serieus neemt, dan kun je dat andersom ook niet verwachten.’

Je spreekt nog steeds van ‘de lezer’. Die papieren Bright, keert die nog ooit terug?
‘Niet op korte termijn, maar ik sluit het niet uit. Als je kijkt naar andere media die aandacht besteden aan technologie, dan heeft niemand de combinatie van televisie, digitaal, events én een magazine. Daarin kunnen wij met RTL Z uniek zijn. Succesvolle programma’s als Top Gear en Kassa hebben ook hun eigen magazine. Iets soortgelijks zie ik voor ons ook weggelegd. Ik durf niet in te schatten hoe groot de markt kan zijn, maar het is al heel aannemelijk dat we er een rendabel blad naast kunnen maken. Daarmee zou de cirkel mooi rond zijn.’