mgm nvj maart

— zaterdag 3 november 2012, 09:00 | 0 reacties, praat mee

‘Een delicaat evenwicht tussen scoren en blootleggen’

‘Een delicaat evenwicht tussen scoren en blootleggen’

Joost Oranje is, na een turbulente tijd in de hoofd­redactie van NRC Handelsblad, per 1 november benoemd tot hoofdredacteur van Nieuwsuur. ‘Het was een vreselijk moeilijke keuze. Ik kon me tot voor kort bij benadering geen andere baan voorstellen. Nu kan ik mijn televisieverleden en mijn kennis en ervaring bij de krant inzetten aan het hoofd van een van de meest bepalende nieuwsprogramma’s van de Nederlandse televisie.’ Laatste wijziging: 14 februari 2013, 15:52

Joost Oranje (49) werkte al eerder voor televisie (Nova, 2 Vandaag) maar beleefde zijn finest hours in de journalistiek bij NRC Handelsblad, waar hij in 1998 als verslaggever begon. Grote onderzoeksprojecten leverde hem belangrijke prijzen op. Zoals de Prijs voor de Dagbladjournalistiek (in 2005, samen met Jeroen Wester voor de reconstructie van de boekhoudfraude bij Ahold), de Anne Vondelingprijs (in 2009, voor onderzoek naar de achtergronden van de Nederlandse politieke steun aan de Irak-oorlog) en De Luis (in 2008, voor een interview met voormalig SP-fractieleider Jan Marijnissen na zijn afscheid).

Waarom stap je over naar televisie?

Het was een vreselijk moeilijke keuze. Ik kon me tot voor kort bij benadering geen andere baan voorstellen die het ooit zou winnen van die ik had bij de NRC. Maar juist deze ene deed dat wel, zij het nipt. Dat komt doordat ik mijn televisieverleden en mijn kennis en ervaring bij de krant kan inzetten aan het hoofd van een van de meest bepalende nieuwsprogramma’s van de Nederlandse televisie. Ik heb in de kracht van mijn journalistieke leven bij NRC gezeten.

Alle kansen gehad en daar maximaal van geprofiteerd. Een half jaar geleden dacht ik: nog drie jaar hoofdredactie - want meestal doe je dat voor een periode van vijf jaar - en dan naar de redactie politiek of terug naar de onderzoeksjournalistiek. Dat kun je tot op hoge leeftijd blijven doen, kijk maar naar iemand als Seymour Hersh. Dat zou ik overigens nog steeds leuk vinden. Schrijven en onthullen blijft het mooiste dat er is.

Waarom koos je dan toch voor het management in de journalistiek?

Ik hou van schrijven en onderzoek doen maar ik had ook altijd al mijn opvattingen over hoe journalistiek georganiseerd moest worden. Folkert Jensma zei als toenmalig hoofdredacteur: “Veertigers zoals jij moeten ook een tijdje verantwoordelijkheid nemen in het management van de krant. Om kennis en ideeën over te dragen.”

Toen ben ik chef verslaggeverij en later chef politiek geworden om vervolgens in de hoofdredactie plaats te nemen. Daar zitten hele leuke kanten aan. Ik vind het altijd een beetje goedkoop als journalisten zeggen: managen is niks voor mij en het hoort niet echt bij het vak. Je hebt nu eenmaal mensen nodig die een redactie kunnen motiveren en anderen kunnen laten schitteren. Het is heel leerzaam dat eens een tijd te doen.

Het is belangrijk dat kwaliteitsmedia zelf onderwerpen agenderen, die anders wellicht nooit bekend worden. Het is soms een delicaat evenwicht tussen willen scoren versus blootleggen zonder effectbejag. In het verleden heb ik wel eens onderzoeken gedaan waarvan ik me later afvroeg: was dat het waard?

Bij Nova heb ik, samen met Rob de Lange, midden jaren ’90, wéken gewerkt aan items over de toekomst van het ziekenfonds. Destijds een heel actueel onderwerp omdat het gepaard ging met de opkomst van de private samenwerking. Het was best een aardig thema, maar we maakten een langdradige serie. Dat was het nou ook weer niet waard.

En soms moet je ergens in springen dat op het eerste gezicht kansloos lijkt. Zo zag ik er zelf aanvankelijk niks in om te schrijven over de nasleep van de Nederlandse politieke steun aan de Irak-oorlog. Die oorlog was immers voorbij. De inval had plaatsgevonden en in het nieuws speelde het nauwelijks meer een rol.

Maar toen ontstond ineens ook in de Verenigde Staten discussie over de vermeende massavernietigingswapen van Irak. NRC’s Midden Oosten-redacteur Caroline Roelants zei tegen me bij de koffieautomaat: “Die Nederlandse steun aan die oorlog, waarom was dat nou eigenlijk? Daar moet je eens induiken.”

Ik heb toen minutieus uitgezocht hoe Nederland tot zijn ‘eigenstandige afweging’ om politieke steun te verlenen kwam. Ik kreeg geheime informatie van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst in handen, die toch een wat ander beeld schetste dan wat het kabinet destijds de Kamer voorhield. Aanvankelijk gebeurde er niet veel mee, tot het in de verkiezingscampagne van 2007 ineens een belangrijk onderwerp werd toen PvdA en GroenLinks onderzoek wilden naar de Nederlandse betrokkenheid bij de Irak-oorlog.

Weer later kreeg ik een geheim memorandum te pakken waarin stond dat de juridische onderbouwing van het toenmalige kabinet-Balkenende ‘zowel materieel als procedureel’ tekortschoot. De toenmalige secretaris-generaal van Buitenlandse Zaken had er met de hand bij geschreven: “Goed opbergen in de archieven voor het nageslacht, de discussie is hiermee voor dit moment gesloten!”

Later bleek uit de commissie-Davids hoe relevant de kwestie uiteindelijk was. Het is een goed voorbeeld van een zaak waaraan je in eerste instantie twijfelt.

Hoe heb jij de berichtgeving ervaren over prins Friso, waarbij een artikel van Jannetje Koelewijn - die door toeval in de buurt was van het ziekenhuis waar de prins lag - veel ophef veroorzaakte?

Ik had zelf die vrijdagavond geen dienst en zag het stuk pas in een laat stadium, toen ik het kort voor de deadline van de zaterdagkrant toevallig las - vanuit huis. Het artikel was besproken door verschillende redactieleden die op dat moment de zaterdagkrant maakten en het zo transparant mogelijk wilden brengen.

Ik vroeg me nog wel twee dingen af: had Jannetje zich duidelijk kenbaar gemaakt als journalist, en mocht haar man, Kees Tulleken, dit soort gegevens over de gezondheidstoestand van iemand wel naar buiten brengen? Daarover heb ik toen Jannetje nog gebeld. Ze verzekerde me dat zij en haar man wisten wat ze deden.

Inmiddels is alles gezegd over deze zaak, ook over hoe een en ander zich op de redactie afspeelde. Het was heel erg voor de krant en natuurlijk vooral voor Jannetje. We hebben onafhankelijk onderzoek laten doen door Thom Meens, die bloot legde waar het mis ging in de checks and balances. We hebben als krant onze excuses aangeboden en de aanbevelingen van Meens ter harte genomen. Er zijn organisatorische aanpassingen gedaan en het Stijlboek van de krant is op essentiële punten aangepast.

Geert Mak uitte vorige week harde kritiek op private equity bedrijf Egeria, voor 90 procent eigenaar van NRC Media. Mak verwijt Egeria extreme winstmarges te eisen. Is dat moeilijk werken voor een hoofdredactie?

Journalistiek niet, die verantwoordelijkheden zijn gescheiden en zo hoort het ook. Maar Egeria zit er qua bedrijfsvoering strak op, zal ik maar zeggen. Dat is niet alleen verkeerd, het is goed om een solide, winstgevend bedrijf te zijn. Maar er is natuurlijk wel een grens. NRC is toch cultuurgoed in een onder druk staande markt.

Het klinkt een beetje pathetisch, maar kwaliteitspers blijft wel noodzakelijk voor het goed functioneren van de democratie. Als er een punt komt waarbij je of daarvoor moet kiezen of voor nóg meer rendement, dan moet dat eerste echt de doorslag blijven geven. Dat is wel iets om over na te denken en voortdurend met kracht bij Egeria onder de aandacht te brengen. Ik heb er overigens alle vertrouwen in dat Peter Vandermeersch dat blijft doen, daar is hij veel te veel journalist voor.

Heb je grootse plannen met Nieuwsuur?

Een ingrijpende formulewijziging, nieuwe decors of nieuwe presentatoren is niet wat dit programma nu nodig heeft. Een volwassen land als Nederland heeft zo’n programma nodig, niet bedreigd door wispelturige zendschema-achtige dingen. Daarnaast is het een rubriek die structureel een blik op de wereld houdt.

In Nederland zijn we een beetje in onszelf gekeerd geraakt. Terwijl dat niet de traditie is van ons land en zeker niet van de televisiejournalistiek. We hebben een grootse reputatie in buitenlandberichtgeving. Denk aan het vroegere Achter het Nieuws en Brandpunt.

Ben je zorgelijk over de toekomst van de journalistiek?

Zo vanzelfsprekend is de positie van met name de kwaliteitspers niet meer. En laten we eerlijk zijn: ook de kwaliteitspers doet soms mee aan het gebrek aan nuance, aan te weinig uitzoekwerk, aan dat rondpompen van meningen, ook van journalisten zelf. Daarbij leven we als media in een glazen huis, de mensen verwachten transparantie en verantwoording.

Dat maakt ons speelveld niet groter, maar kleiner. Ook omdat er om ons heen bedreigende dingen voor ons vak gebeuren. Van zo’n nieuwe Wet Openbaarheid van Bestuur krijg je bijvoorbeeld toch tranen in je ogen? Ik wil maar zeggen: het klimaat waarin wij ons werk moeten doen is guurder geworden.

Daarom moeten we niet bang zijn, maar juist tegengas bieden en duidelijk maken waarom we relevant zijn. Uiteindelijk wint de rede, uiteindelijk winnen de feiten. Dat moeten we laten zien, dat is de kern van goede journalistiek.

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.