De erfenis van LLiNK

Vorig jaar december, vlak voor de geflopte klimaattop in Kopenhagen, wilde EenVandaag een ‘klimaatneutrale’ televisie-uitzending maken. De redactie liet de eigen uitstoot berekenen. Dat werd slikken: 2503 kilo CO2 per uitzending, evenveel als een rijtjeshuishouden produceert in één jaar tijd. Het resultaat? ‘Toch wat frustrerend’, verzucht redactrice Miriam Heijenga, die de uitzending coördineerde: ‘Onze invloed als redacteuren is beperkt’. Vervoer, verwarming en verlichting bleken stuk voor stuk bescheiden posten. De redactionele krachttoer leverde uiteindelijk 37 kilo CO2-reductie op, oftewel:1,5 procent.

De oorzaak is simpel: de helft van alle uitstoot kwam op het conto van de studio. De bloedhete setverlichting, de geluidsinstallaties en de bijbehorende koeling waren samen goed voor 1263 kilo CO2. Van de factor ‘computergebruik’ – bij EenVandaag 1067 kg – zit het overgrote deel evenmin in de redactiezaal, maar in de datacenters met hun zware servercomputers. Een energiebewuste omroep moet dus vooral in vernieuwende ‘groene’ hightech investeren.

Het milieu. Tot voor kort werd je in Hilversum glazig aangestaard wanneer je erover begon. Natuurfilms, oké. Of klimaatreportages vanaf de Groenlandse kust. Maar de bedrijfsvoering? Uhh…

Ja, je had de ‘groene omroep’ LLiNK. Die deed in eigen huis hardop aan biologische broodjes, ‘computers uit!’ en klimaatcompensatie voor Floortje Dessings reisbevlogenheid. Verder liep niemand te koop met groene dadendrang.

In het buitenland was het niet anders, zo bleek vorig jaar op de IBC wereld omroepconferentie in Amsterdam. Een panelsessie over the cost of being green trok amper publiek. Toch voorspelden kenners een kentering. ‘Milieu is geen moreel extraatje meer’, waarschuwde de Spanjaard Jaume Rey, directielid bij plasmaschermen-fabrikant Panasonic. Rey: ‘Door internationale regelgeving en scherpere eisen van afnemers wordt “duurzaam” een bedrijfseconomische factor voor de hele, energie-intensieve broadcasting business. Omroepbedrijven kunnen niet meer om klimaatmaatregelen heen.’

Computers, verwarmde redactiezalen, reportagereizen, studioapparatuur – iedere uitzending, iedere documentaire, produceert vette bellen broeikasgas. Het door de Britse regisseuse Franny Armstrong Spartaans geproduceerde klimaat docudrama ‘The Age of Stupid’ (2009) kwam omgerekend op maar liefst 94 ton CO2. En dan al die miljarden ontvangers – radio’s, televisie’s, smartphones en iPads: het is een aanzwellende wolk ‘CO2-equivalenten’.

Maar ook bedrijfsafval kan aantikken, al heeft de digitalisering een eind gemaakt aan de kilometers film en sloten ontwikkelchemie. Van printer cartridges en weggooibekertjes tot decorstukken en inderhaast verpieterde lunches, als omroepdirectie moet je daar wat mee.

‘Jongens, wat doen wij aan milieu?’ Door de telefoon klinkt gegiechel, wanneer eindredacteur Elmer Smaling van de Groningse lokale omroep OOG TV zijn collega’s te hulp roept. Smaling: ‘Het is niet iets waar wij veel aan denken, hoor. Beleidsnota’s heb ik nooit zien langskomen. Tja, de verwarming gaat automatisch uit overdag: zonnewarmte zat. We hebben thin client laagverbruik-computers, die bovendien op één centrale server draaien. We printen zo min mogelijk. En o ja, we hergebruiken van alle A4’tjes ook de achterkant. Er ligt altijd een stapel velletjes klaar. Maar eigenlijk zien we die dingen niet zozeer als milieubeleid. Het is meer iets logisch, iets wat je gewoon dóet.’

Nog steeds zijn aarzeling, verbazing haast standaardreactie bij redactiechefs en omroepwoordvoerders. Toch komen, na even peinzen, allerlei ‘kleine dingetjes’ boven. Veel van die aanzetten ontstaan op de werkvloer.

De ondernemingsraad van Omroep West bedacht in 2008 een Milieuheld-actie, waarvoor collega’s elkaar maandelijks konden nomineren. De nachttechnicus die overal de computers uitzette, won een keer, net als weerman Huub Mizee, die door weer en wind op de fiets naar het werk kwam. Afval wordt ter redactie braaf gescheiden. ‘Natuurlijk, het wordt wel eens vergeten’, bekent verslaggeefster/redacteur Judith Moerman. ‘Maar meestal worden dit soort initiatieven goed ontvangen.’

Het kan ook planmatiger. De Vara heeft zich bij de ’10:10’ klimaatuitzending van jongstleden 10 oktober vastgelegd op een ‘streven naar’ 10 procent CO2-reductie vóór 2012. Intern onderzoekt een ‘duurzaamheidcommissie’ opties voor een brede, stap-voor-stap bedrijfsstrategie. Een specifiek budget is daar vooralsnog niet aan gekoppeld.

Ook de directie van Omroep Flevoland heeft reeds enig beleid vastgesteld, vertelt office manager Bettie Smith. ‘Samen met onze energieleverancier Electrabel voeren we per werkruimte energiescans uit. Bij vervangingsinvesteringen houden we daar rekening mee.’

‘Let wel’, nuanceert eindredacteur Marco Penninkhof: ‘Wij zijn een arme omroep. Maatregelen worden ook domweg genomen vanwege efficiency. We besparen pallets vol papier door de kopieermachine op “dubbelzijdig” af te stellen en door de radionieuwslezers niet meer van papier af te laten lezen, maar gewoon van het scherm. Ook sturen we de verslaggever en de cameraman samen in één auto op pad. Mooi meegenomen dat zoiets ook nog milieuvriendelijk is. En de kantine serveert, naast “de vette hap”, ook biologische producten.’ Penninkhof: ‘Bij de ingang liggen bijvoorbeeld streekappels van een bedrijf hier uit de buurt.’

‘Spaar het milieu, print deze e-mail alleen als het nodig is.’ Een groen gekleurd zinnetje met vermaning onderaan een e-mail, afkomstig van de NOS. Diverse omroepen verrijken hun e-mails aldus. ‘Prima, hoor’, roept Harm Edens, NCRV-presentator en tevens Wereldnatuurfonds ‘ambassadeur’. ‘Als iedereen stopt met printen, red je een half regenwoud. Maar laat ze hier nou de verwarming eens lager zetten! Dan heb je meteen het eerste miljoen van de omroepbezuiniging binnen.’

De NCRV woont samen met de Avro en de KRO in het zogeheten AKN-gebouw in Hilversum. Eigenaar/beheerder Stichting AKN geeft hoog op over de energiebesparende verlichting en ‘flexibele klimaatregeling’. Maar Edens weet wel beter: ‘Het is hier zó godsgruwelijk heet! ‘s Winters lopen mensen in zomerkleren, ’s zomers zweet je er van de achterkant uit!’

Er moet nog veel gebeuren, bevestigen consultants op het gebied van bedrijfsinterne milieuzorg en ‘duurzame’ techniek. Het goede nieuws is: omroeptechnici en facilitaire diensten zitten niet stil. Energiebesparende lampen doen hun intrede. In enkele RTL-studio’s gebruikt men voor de achtergrondverlichting LEDs. Ook voor de setverlichting zijn nieuwe, zuiniger alternatieven.

Dezer dagen worden de resultaten gepubliceerd van een onderzoek op het Mediapark, in opdracht van de Vereniging Podiumtechnologie. Daarbij zijn de artistieke en technische mogelijkheden van vijftig armaturen vergeleken, gangbare én energiebesparende typen.

Het gloednieuwe Endemol-studiocomplex in Amsterdam draait op stadsverwarming en koeling met oppervlaktewater. RTV Noord in het Groningse bedrijfsverzamelgebouw Mediacentrale krijgt te maken met actief ‘duurzaamheidsbeleid’ van eigenaar Waarborg Vastgoed. In Hilversum gaat de hoofdserverruimte in het AKN-gebouw binnenkort over op natuurlijke ‘vrije’ koeling. Vooruitgang?

Eerst zien, dan geloven, denkt Edens: ‘Het automatisch aan- en uitzetten van de verlichting van redactieruimten gaat per hele afdeling, wanneer de laatste persoon zich afmeldt. Doe het slimmer, per werkeiland of eilandengroep. En zorg dat ook computers zichzelf uitzetten als mensen zo stom zijn om het te vergeten. En ook onderling valt trouwens nog eindeloos veel op te voeden. Neem tonijn. Bijna uitgeroeid, maar ligt nog altijd in onze kantine, ik loop daar al vier jaar over te zeiken’, zegt Edens.

Maar het belangrijkste voor een omroep is volgens Edens toch de programmering. ‘Ik weet het: kijkcijfers. Maar op milieugebied heeft de grote 35-plusgeneratie compleet afgehaakt. Richt je liever op de 25-min. Als je ziet wat die lui allemaal “sharen”! Daar kun je geweldige, interactieve televisie of radio mee maken. Nieuwe stofzuigers van gerecyclede PET-flessen? Hup, een live wedstrijd: bedenk de leukste naam, de EcoSucker, ofzo…’

——-