De constant bewegende loopbaan van chef media bij NRC Karel Smouter: ‘Het fladdert voortdurend in mijn hoofd’

Tegen het eind van het interview reageert Karel Smouter (38) verbaasd. Hij hoort dat Reinier Kist, eindredacteur bij zijn mediaredactie, hem een stabiele factor noemt. ‘Zo voel ik me helemaal niet. Het fladdert voortdurend in mijn hoofd. Je ziet misschien dat ik de hele tijd zit te bewegen met mijn been. Een bekend trekje van ADHD’ers.’

We zitten in een vergaderkamer van NRC, uitkijkend op het dakterras. Sinds anderhalf jaar is Smouter er in vaste dienst, nadat hij twee jaar freelance correspondent Oost-Nederland was voor de krant en andere opdrachtgevers. Ook voor die tijd is hij al eens geswitcht van een zelfstandig bestaan naar een vaste baan als adjunct-hoofdredacteur van De Correspondent. Een beweeglijke loopbaan, net als dat been.

‘Ik heb een tijdje pillen tegen ADHD gebruikt, maar toen leverde ik alle sjeu in om maar een stabiele werknemer te zijn. Nu bedwing ik de chaos met lijstjes. De strakke organisatie bij een grote krant als NRC helpt om mijn creativiteit beter te stroomlijnen. Als freelancer schoot ik alle kanten op. Ik had te veel ideeën om uit te voeren en verdeelde mijn aandacht over teveel opdrachten en opdrachtgevers.’

Een vaste baan geeft meer rust?
‘Zeker, als freelancer gedij ik enorm, maar ik ga er ook aan kapot. Ik genoot ervan een erf op te fietsen en te vertrekken met een verhaal. Maar in coronatijd werd het wel spannend om met twee freelancers in één huis te wonen. Mijn geliefde had toen minder werk als saxofonist en componist. Stukken van mij konden niet geplaatst worden, omdat de krant al vol met coronaverhalen stond of gebeurtenissen waarover ik schreef niet doorgingen. Dan werd ik ook niet betaald. De stress woog niet meer op tegen mijn vrijheidsgevoel. Toen NRC me anderhalf jaar geleden deze baan aanbood, heb ik ja gezegd.’

Persoonlijke omstandigheden schuilen vaker achter zijn besluit om toch weer een andere kant op te gaan. Als adjunct bij De Correspondent was Karel Smouter tussen 2013 en 2017 bijna dag en nacht bezig met het opbouwen van het onlineplatform en het boetseren van een eigen journalistieke stijl. ’s Avonds in de trein naar Deventer kon hij nog een andere kop bedenken of een discussie beginnen in de groepsapp.

Waarom ging je toen weer freelancen?
’Mijn vrouw was langdurig ziek en mijn schoonmoeder had niet lang meer te leven. Mijn wens om te mantelzorgen ging niet samen met het werk dat van me werd gevraagd. Met behulp van een coach kreeg ik het inzicht dat ik te veel tegelijk wilde. Ik had een jong gezin, een drukke baan, wilde een boek schrijven, maar ook een goede partner en schoonzoon zijn. Toen ik een brief kreeg van mijn pensioenfonds dat ik moest doorwerken tot 67,5 jaar gaf dat rust: ik heb nog jaren voor de boeg. Ook dacht ik: als ik leuk oud wil worden, moet ik meer op mezelf letten.

Het besluit om mijn baan als adjunct op te zeggen zat mijn carrière in de weg, maar het heeft mijn leven verrijkt. Als parttime docent journalistiek in Zwolle kreeg ik het tien keer zo rustig. Ik zat niet meer elke avond tot half 12 achter de computer en ik kreeg elf weken vakantie. Dat heeft me er bovenop geholpen. Doordat ik mezelf bijna over de rand heb geduwd, ben ik scherper op vroege signalen van burn-out. Ik zeg sneller tegen collega’s met jonge kinderen dat ze een weekje langer aan een stuk kunnen werken.’

Je collega Reinier noemt je een aardige en begripvolle leidinggevende.
‘In dit vak gaat alles zo snel dat aandacht voor de werkende mens het eerst sneuvelt. Toen ik in coronatijd bij NRC begon, zaten verschillende collega’s tegen een burn-out aan. Bij De Correspondent heb ik geleerd dat je persoonlijk welzijn nooit mag worden geofferd op het altaar van de journalistiek. Of dat nu beter gaat? Tijdens een redactie-etentje zei een collega laatst: we gaan weer met plezier naar ons werk. Dat is vast een begin.’

Oog voor menselijke relaties heeft de chef media vooral van zijn moeder meegekregen. Zij is contextueel therapeut. Van zijn vader Willem Smouter – bijna gepensioneerd predikant en voorzitter Raad van Toezicht bij de EO - herkent hij de liefde voor het woord. Karel laat een briefje zien dat hij op zijn 8-ste naar het kerkblad van de Nederlands Gereformeerde Kerk in Rijswijk stuurde. ‘Ik had al snel ontdekt dat je zaken met woorden in beweging kunt krijgen. Dus schreef ik dat de jeugd een puzzel nodig had, anders vielen we in slaap. (Met gebalde vuist:) Mijn eerste opiniestuk! Die puzzel is er gekomen.’

Zo streed hij al jong tegen hondenpoep, milieuvervuiling en onrecht. Uit groep zeven herinnert hij zich een onderwijzer die een jongen uit zijn klas voor gek zette. Karel ging op de tafel staan en protesteerde. ‘De hele school keerde zich tegen me, maar gelukkig stonden mijn ouders achter me. Hun steun had ik ook nodig, want ik werd als roodharig, tegendraads jongetje wel eens gepest.’

Overkomt je dat nu nog?
‘Nee, tenzij je gedrag op de sociale media zo zou kwalificeren. Toen ik vertrok bij De Correspondent plaatste GeenStijl mijn foto met een Hitlersnorretje met de tekst: ‘Karel Smouter is eindelijk weg, nu moet de rest nog dood.’ Dat deed pijn, maar ik besloot mijn pester met vriendelijkheid te confronteren. Ik vroeg de schrijver van het stuk of we een biertje konden drinken. We hebben elkaar sindsdien drie keer gezien en er ontstond een vertrouwensband. Hij vertelde me zelfs dat hij geen toekomst voor zichzelf zag bij GeenStijl. Toen hij een paar maanden later vertrok, was ik een van de eersten die het hoorde.’

In een familiealbum zoekt Smouter een typerend beeld uit zijn jeugd - een vast onderdeel van dit loopbaaninterview. Het is een foto waarop hij met een vriendje een eigen krant presenteert in de tuin van zijn ouderlijk huis. Voor tien gulden verkochten ze abonnementen aan buren en familieleden. Op de foto kijkt Karel (10) trots naar het logo van het krantje.

‘Uit mijn tienertijd herinner ik me een uitspraak van de Indiase politicus Ghandi: ‘Je moet zelf de verandering zijn die je wilt zien.’ Misschien is het een domineestrekje van me, maar dat probeer ik nu ook bij NRC. Ik kan hier de goede kanten van mijn ADHD inzetten door verbindingen te leggen die anderen missen. Toen de derde coronagolf begon, bracht mijn zoon (toen 7) me op het idee om een eenmalige kinderkrant te maken. Ik wilde de jongste generatie in deze historische tijden een stem geven. De kranten-inbox stroomde vol met honderden verhalen van kinderen over corona. In een paar weken tijd hebben we daar iets bijzonders van gemaakt. Zo heb ik nu een project opgezet met de buitenland- en beeldredactie over de rol van oorlogspropaganda. Als initiator ben ik op mijn best.’

Eindredacteur Anna Vossers van De Correspondent noemt je een van de creatiefste mensen die ze kent. Ze zei ook dat je ideeënstroom bijna niet te stoppen was.
‘Ik wil nog steeds te veel, maar ik weet mijn rem sneller te vinden. Bijvoorbeeld doordat ik een Outlook-knop heb ontdekt waardoor collega’s mijn late mails pas ’s ochtends krijgen. Het verschil met nu is ook dat alles bij De Correspondent nog uit de grond moest worden gestampt. Als je bij NRC een mindere dag hebt, komt de krant toch wel uit.’

Anna vraagt waar je je creativiteit het liefst in kwijt wilt: eigen reportages of de redactie?
‘Ik mis het om op pad te gaan, maar de onzekerheid van het freelancebestaan mis ik allerminst. Het beste van deze twee werelden heb ik nog niet gevonden, maar ik heb een lange lijst ideeën. Zo denk ik wel eens na over een opleiding voor leidinggevenden in de journalistiek. Ik ken geen vak waarin je daar zo slecht op wordt voorbereid. Zelf heb ik het leidinggeven steeds op de tast moeten uitvinden. Bij NRC heb ik mijn eigen intervisie maar georganiseerd. Met zo’n opleiding kunnen veel journalistieke organisaties nog winst behalen.’

Je staat bekend om je Kareliaanse koppen. Welke zou je hierboven zetten?
‘Hoe je als adhd’er tóch een stabiele factor op je redactie kunt worden, haha.’

Dit artikel verscheen al eerder dit jaar in Villamedia-magazine.