Collectieve jacht op menselijke verhalen

Vanaf het begin van de protesten in Egypte tot aan de val van president Mubarak, op 11 februari, konden de Nederlandse kijkers dagelijks de gebeurtenissen vanaf het Tahrirplein volgen. De protesten werden steeds heviger en daardoor kon vrijwel geen enkele nieuwsuitzending, talkshow, actualiteitenprogramma of achtergrondrubriek Egypte nog links laten liggen.

Bij andere nieuwsgebeurtenissen die grote impact hebben, zoals de burgeroorlog in Libië, de (kern)ramp in Japan en de schietpartij in Alphen aan den Rijn, tekent zich hetzelfde patroon af: de televisiekijker kan vanaf WNL’s Ochtendspits tot en met Vara’s Pauw & Witteman de hele dag nieuws en achtergronden over hetzelfde onderwerp tot zich nemen. Die ‘content’ is deels overlappend. Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen vertelde bijvoorbeeld in vier verschillende rubrieken min of meer hetzelfde verhaal, eerst in Egypte en later opnieuw in Libië. De Egyptische-Nederlandse acteur Sabri Saad El Hamus was in de dagen voor de val van Mubarak te zien in Altijd Wat, Pauw & Witteman, EenVandaag en Uitgesproken Vara. En na het drama van Alphen passeerden de oude beelden van Columbine en andere soortgelijke schietpartijen talloze malen de revue.

Sinds september vorig jaar wordt van de actualiteiten- en achtergrondrubrieken van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) verwacht dat ze eigen invalshoeken kiezen die passen bij de kleur en achtergrond van de achterban die zij bedienen. De tijd van ‘drie keer de Volkskrant’ moest voorbij zijn, vond NPO-baas Henk Hagoort, en dus ging het bestel op de schop. Maar hoe doe je dat, origineel en ‘gekleurd’ zijn, als je verslag doet van een balkon aan het Tahrirplein in Caïro, of voor een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn staat?

Gevraagd naar hun aanpak van de opstand in Egypte, blijkt dat veel van de programma’s zoeken naar de mens achter het nieuws. ‘Wij houden van menselijke verhalen’, zegt Marieke Rietkerk, eindredacteur van Uitgesproken Vara. ‘De geopolitieke duiding van de arabist is ook belangrijk, maar dat is niet in eerste instantie waar het ons om gaat. ‘

Ook EenVandaag (Tros) wil bij monde van buitenlandcoördinator Miriam Heijenga ‘laten zien wat mensen beweegt. Naast de verslaggeving vanaf het Tahrirplein hebben we achtergrondverhalen gebracht. We hebben dat gedaan in de vorm van persoonlijke verhalen, zoals een meisje dat heel actief was in het aanwakkeren van de protesten via Facebook.’

Altijd Wat (NCRV) koos ervoor om acteur Sabri Saad El Hamus aan het woord te laten. Eindredacteur Jeroen Illy: ‘Dat is de persoonlijke invalshoek die we kiezen. Wij hebben in Egypte bewust de keuze gemaakt om geen kruisgesprek te doen met verslaggever Piet de Blaauw.’

Nieuwsuur wil wel degelijk analyse brengen, maar gaat ook op zoek naar wat zich afspeelt in de hoofden en harten van mensen, zegt hoofdredacteur Carel Kuyl. ‘Daarnaast hebben wij de durf om het schema schoon te vegen, zodat we een uitzending lang over één onderwerp de diepte in kunnen gaan.’

De ironie wil dat de programma’s allemaal hun eigen invalshoek zoeken, maar uiteindelijk toch weer voor een deel hetzelfde doen: zoeken naar de menselijke maat. De vraag is of je wel aandacht moet besteden aan onderwerpen waaraan je slechts in beperkte mate iets kunt toevoegen.

Kuyl vindt van wel. Voor de hoofdredacteur van Nieuwsuur zijn de verwikkelingen in het Midden-Oosten te vergelijken met de val van de communistische regimes in Oost-Europa. ‘Dit is hét verhaal van dit decennium en dat rechtvaardigt de aandacht. Het heeft namelijk ook met ons te maken, met olie en andere grondstoffen, met de uitspraak van Wilders dat de islam een politieke ideologie is. Als het Egyptische volk in opstand komt, dan moet je erbij zijn, je hebt simpelweg geen andere keus.’

Ook voor Bas van der Ham, eindredacteur van Brandpunt, was het geen optie om Egypte links te laten liggen, al ontkent hij niet dat er veel overlap is bij de programma’s van de publieke omroepen. ‘We hebben daar wel discussies over gevoerd toen we met Brandpunt begonnen, maar we zijn tot de conclusie gekomen dat we grote nieuwsgebeurtenissen altijd mee moeten nemen. Als kijker voel je het gemis te veel als je groot nieuws negeert.’

Bij de Nederlandse Publieke Omroep beschouwt men de overlap als all in the game. Gerard Timmer, directeur tv-programmering: ‘De Nederlandse publieke omroep heeft niet één centraal gestuurde journalistieke organisatie. Consequentie daarvan is dat er soms dubbelingen ontstaan, maar in de meeste gevallen zie je een rijke variatie aan onderwerpen en invalshoeken. Als dat door de kijker wordt herkend en het Nederlands publiek breed bereikt, en dat is onmiskenbaar het geval, heeft dat waarde waar we niet lichtzinnig over moeten oordelen.’

——-