■ Straten worden ’schoongeveegd’ ■ Amnesty hekelt hardhandig verwijderen ’ongewenste elementen’
REPORTAGE Gineke Mons
Johannesburg
Het geblèr van de vuvuzela’s is deze avond in de binnenstad van Johan-nesburg niet van de lucht. Ongehin-derd door de winterkou blokkeren uitbundige voetbalfans feestend en toeterend de donkere straten. Even verderop rijdt een bestelwagen een stuk duister niemandsland op. Onder de brug kijkt een handvol daklozen verschrikt op: politie…? Maar ze herkennen de soep-en-broodwagen van Metro Evangelical Services. Een stuk of vijftien brugslapers drommen even later om de open laadbak, waar vrijwilliger Hennie LeRoux warme soep opschept.
„Deze mensen leven in totale angst”, vertelt LeRoux. „Ze zijn altijd klaar om weg te rennen. De politie verjaagt ze zeker twee keer per week.”
Tijdens de soepronde van vorige week was het ook raak. De politie arriveerde met zes wagens en een brandweerauto, en voerde een bliksemactie uit. De gloednieuwe fleecedekens die de hulporganisatie net had uitgedeeld, werden af- gepakt en samen met andere persoonlijke bezittingen van de daklozen in brand gestoken. Het oud papier dat de brugslapers hadden verzameld om voor een paar centen in te leveren bij het recyclingbedrijf, ging ook op de brandstapel.
De christelijke hulpverleningsorganisatie vermoedt dat deze ’buitensporig harde’ schoonveegactie alles te maken heeft met het WK. Amnesty International stelt eveneens dat de Zuid-Afrikaanse politie de WK-verordeningen misbruikt. De agenten zouden het voorzien hebben op daklozen, illegale immigranten en straatventers. De politie van de speelsteden maakt zich schuldig aan razzia’s, willekeurige arrestaties, afpersing en vernieling van bezittingen, aldus de mensenrechtenorganisatie.
Dat ervaart ook de 36-jarige Dumisani Zuma, die onder de brug slaapt. „We doen niets, we stelen niet, maar ze arresteren ons zomaar, voor ’nutteloos rondhangen’.” Zuma gebaart naar zijn kleumende maat Sifiso Zulu. Die wijst naar zijn zij. „Hier hebben ze me beschoten met rubber kogels.” Zuma: „Ze behandelen ons als beesten in een dierentuin. Soms komen ze met watertanks van de gemeentereiniging, spuiten ze ons allemaal nat. Mijn telefoon hebben ze vorige week ook gestolen.” Van andere daklozen zijn de identiteitsbewijzen verbrand.
Het verplaatsen van ’ongewenste elementen’ gebeurt ook op grote schaal in Kaapstad, laat Warren Whitfield van drugshulpverleningsorganisatie Addiction Action Cam- paign weten. „Verslaafden, zwervers en anderen die het straatbeeld verpesten, worden al sinds vorig jaar massaal opgepakt en naar Blikkiesdorp gebracht.”
Dit tijdelijk huisvestingscentrum van de gemeente Kaapstad was bedoeld voor mensen die moesten wijken voor de verbreding van de snelweg N2. De golfplaten huisjes met
gemeenschappelijke kranen en toiletten verschillen maar weinig van een krottenwijk. Whitfield: „Die mensen hebben niets misdaan. Het is een schending van de grondwet.”
In de speelstad Durban aan de oostkust worden de straatkinderen niet eens naar een opvangadres gebracht, maar gewoon buiten de stad gedumpt. Dat ervaart Tom Hewitt van liefdadigheidsorganisatie Umthombo. Sommige kinderen ziet hij later terug met blauwe plekken van de afranselingen met een zweep.
De Zuid-Afrikaanse politie ontkent de berichten . ’De politie handhaaft slechts de gemeentelijke verordeningen, en als daklozen worden opgepakt, worden ze naar een opvangcentrum gebracht waar ze een bed en een maaltijd krijgen.’
Maar de daklozen die op de stoep van Breestreet in Johannesburg slapen, ervaren het anders. „Ze schoppen ons gewoon van de stoep af”, moppert Xolile Masebini. „Vooral nu met het WK is het erg. Ze blijven maar schreeuwen: ’Weg jij! Weg! Je hoort hier niet’.”
Daklozen onder een brug in Johannesburg: „Vorige week stak de politie onze dekens in brand.”
FOTO RICHARD FIETEN