Doorzie de mythes van onze samenleving, en je bent vrij. Dat is de emancipatoire boodschap van de Amerikaanse rapper en filosoof Saul Williams. In de as van gisteren leest hij het begin van morgen.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bijbelse taal en symbolen komen regelmatig terug in de teksten van muzikanten. Welke rol speelt geloof in hun muziek en leven? News4all gaat in een serie op zoek naar het antwoord op die vraag.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Begin november kwam Saul Williams’ nieuwste cd The Inevitable Rise and Liberation of Niggy Tardust! uit. Een parodie op de klassieker The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars uit 1972, David Bowie’s epos van een Martiaanse superster die naar aarde komt om de wereldbewoners van hun banaliteit te redden, maar uiteindelijk door zijn fans uiteengereten wordt.
Williams’ versie is optimistischer. Niggy realiseert zich dat zijn enige vijand in hemzelf ligt, en dat hij enkel zijn eigen grenzen hoeft te overstijgen om vrij te kunnen zijn. Geen onmogelijke opgave, gelooft Williams, de tijden van de ommekeer zijn nabij.
Preekvaardigheid
Hij mag zichzelf dan geen christen noemen, zijn teksten zijn doorspekt met bijbelse referenties en zijn preekvaardigheid doet niet onder voor die van zijn vader, Saul Williams senior, een baptistenpredikant. Junior vervangt engelen door goede liedjes op zijn Ipod en beschouwt raps als hedendaagse cantaten.
Hij gebruikt de kracht van het woord om religieuze teksten een nieuwe betekenis te geven in het dagelijks leven van zijn luisteraars. Williams moedigt ze aan door de vrouwonterende, materialistische mythes van het decadente Amerika heen te prikken, verantwoording af te leggen en een eigen wereld te scheppen - net zoals hij dat in zijn eigen teksten probeert te doen.
when the clock strikes me
the story of Jesus
will simply be told as a children’s story
where His name will be replaced
with the name of every newborn
and families will celebrate every birth
as the rebirth of the Messiah
and all people will think of all people
as chosen
Gevraagd of zijn vaders religieuze achtergrond veel invloed op hem had, antwoordde Williams interviewer Ed Morales dat hij hieruit alleen heeft opgemaakt dat hij een roeping had. Hij noemt zichzelf geen christen,
omdat het christendom hem niet toestaat Christus te zijn. Wat dat betreft is het boeddhisme aantrekkelijker, concludeert junior, daar mag je tenminste Boeddha zijn.
Missie
Williams zelfbenaming als uitverkorene mag pretentieus klinken, hij maakt daarmee geen enkel onderscheid tussen hemzelf en ieder ander. We zijn allemaal geschapen als Gods kind, het gaat er alleen om onze missie in ons eigen leven te herkennen. “Zou Jezus Christus terugkomen als Amerikaan?”, provoceert hij in Tr(N)igger. “Wat als hij al hier is, als Iraki?”
Williams’ werk lijkt een statement tegen het vertrouwde hokjesdenken. Geboren als kind van een voorganger en een onderwijzeres in een zwarte wijk in New Burgh (New York), kreeg Saul Williams niet alleen het Afro-Amerikaanse zelfbewustzijn met de paplepel ingegoten, maar ook Broadway en de opera. Als achtjarige vertolkte hij Shakespeare in de taal van zijn straat, hip-hop. Hij haalde titels in filosofie en drama en kreeg de hoofdrol in de onafhankelijke film Slam, die hem als co-scriptwriter de Gouden Camera van Cannes en de Sundance juryprijs opleverde.
Val van Jericho
De film draait om gevangenisklant Raymond Joshua, die in de poëzie een nieuwe vorm van vrijheid en expressie ontdekt. Williams koos de naam ‘Joshua’ op basis van het bijbelverhaal over de val van Jericho. Joshua loopt hierin zevenmaal om de stadswallen om die in te laten storten. ‘Ik zei: “Als ik de poëzie in deze film maar met genoeg verwensingen doorspek, en die verwensingen sterk genoeg zijn, en ze vertonen hem op 700 doeken’, memoreert Williams tijdens het Askwith Onderwijsforum, ‘dan zouden de muren van Babylon neer moeten komen”.’
De oude bijbelse toren van het pretentieuze Babyloniërs, staat voor hem symbool voor het huidige decadente wereldsysteem van zelfzuchtige wereldleiders, bling bling hip-hoppers en de vrouwonvriendelijke kerk.
when the clock strikes me
everything will stop
and that which was nothing
will become the beginning again
Slaven en indianen
Zoals veel Afro-Amerikanen uit zijn vaders kerk zich identificeren met Christus’ zelfopperoffering om hun lijden te verdragen na de afschaffing van de formele Amerikaanse rassensegregatie, zo wijst Williams in zijn werk regelmatig naar de duisternis die aan het licht vooraf gaat. Twee jaar na de dodelijke aanslagen van 11 september 2001 op het World Trade Center en het Amerikaanse ministerie van Defensie, publiceerde hij het boek Said the Shotgun to the Head. In dat boek geeft hij het woord aan het soort man dat we graag omzeilen als we hem in zichzelf mompelend op straat dreigen tegen te komen.
In het deel van Manhattan waar de torens van het World Trade Center stonden, werden in de jaren negentig begraafplaatsen van Afrikaanse slaven en inheemse Amerikanen gevonden, vertelt Williams in zijn boek.
Omdat er zoveel bedrijven bovenop stonden, werd volstaan met het plaatsen van een plaquette om de doden te gedenken. “Natuurlijk vielen die gebouwen”, concludeert zijn personage. “Kijk dan waar je ze neerzette.”
Pijn
De verstoten man legt verbanden die veel mensen liever graag uit de weg gaan. Uit angst, suggereert Williams in een interview met Scott Thrill, de motivatie achter de woorden “So what does that have to do with anything?” (Wat heeft dat er nou mee te maken?)
Pas als we onze pijn overwinnen, zegt Williams, accepteren we de realiteit dat wij pijn veroorzaakt hebben. En dat die pijn pijn over zich afroept, zoals geweld geweld over zich afroept en terrorisme terrorisme. We hebben een aandeel in al die negatieve krachten gehad, meent Williams, en moeten nu niet verwachten dat we onze handen niet zullen branden.
Destructie en creatie
Williams begon twee jaar voor de aanslagen aan Said the Shotgun to the Head, als een soort ode aan de hindoegodin Kali, symbool voor destructie én creatie. Hij schreef het boek in een poging de symbolen van God, christendom en het Westen opnieuw te ordenen.
“We leven in een tijd waarin al deze symbolen tot leven komen, weet je? Al de geschriften en alles… Ik bedoel, het is echt vreemd als je ‘s ochtends je radio aanzet en hoort dat de legers op de oevers van de Tigris en de Eufrate staan!”
Als we ons kwetsbaar op durven te stellen en verbindingen gaan leggen, denkt Williams, begrijpen we de wereld en gedragen we ons anders. Overal om zich heen ziet hij het gebeuren: mensen worden wakker, worden zich bewust van hun invloed, nemen verantwoordelijkheid en realiseren zich hoe sterk de kracht van het in leven hen maakt.
when the clock strikes me
people will gather to deconstruct
the myths and fables
that conspired against them
and every new song
will be an antivirus
for an old belief
Williams doet er het zijne aan zijn publiek daarbij te helpen. De eerste nummers van zijn laatste album, vrij vertaald De Onvermijdelijke Opkomst en Bevrijding van Negertje Teerstof!, zijn te lezen als een oproep jezelf te zijn, ondanks de oude geboden en gewoontes die je daar zo graag vandaan houden.
Hij noemt het cowboygedrag van bekende hiphoppers en Republikeinen. De priesters die de heilige drie-eenheid niet interpreteren als een heilige unie tussen een vader, een moeder en een kind, maar als een
mannelijke samenzwering tussen een Vader, een Zoon en een Geest. De instituties die je doen geloven dat je ‘maar’ een neger bent, een armoedzaaier of een hoer. Het beperkte rationele denken waartoe we opgevoed worden.
Generatiekloof
Williams erkent daarmee de generatiekloof, volgens velen een voorteken van de Apocalyps, maar geeft er een positieve draai aan. Als hij met een nieuwe zondvloed dreigt, is dat voor zijn volgelingen niet iets om te vrezen, maar iets om zich op te verheugen.
Hoewel Williams’ Afro-Amerikaanse achtergrond vaak richtinggevend is voor de beelden die hij gebruikt, is zijn boodschap op een veel breder publiek toepasbaar. Hij zoekt dat ook op door samen te werken met mensen als Trent Reznor, vooral bekend van de industriële punkrockband NineInchNails.
Wie niet bang is voor een agressieve dreun en een snerpend gitaargeluid, kan het album (gratis) downloaden op www.saulwilliams.com. Het album komt met een boekje met teksten, zodat ook mensen met gevoeliger oren toch iets van Williams’ boodschap kunnen oppikken.