Wat wil Wegener nu met De Pers?

Met de bekendmaking dat Wegener het verwachte verlies van De Pers voor de komende elf jaar (63 miljoen!) in één keer afschreef kwam het sympathieke gratis krantje negatief in het nieuws. Het is slechts een deel van de waarheid. Wegener heeft met De Pers ook troeven in handen. Een analyse.
Weinig lezers van de alom gewaardeerde gratis krant De Pers zullen hebben vermoed dat dit krantje in staat is de winst van een grote regionale uitgever te decimeren. Daar leek het echter wel op toen Wegener op 13 januari een persbericht over de voorlopige resultaten 2010 uitbracht en bekend maakte een last van 63 miljoen te zullen nemen op het contract dat de uitgever in 2009 sloot met eigenaar Marcel Boekhoorn van Mountain Media, het bedrijf waarin De Pers is ondergebracht. Het contract dat Wegener en Boekhoorn sloten voor De Pers heeft de uitzonderlijke looptijd van elf jaar.

Wegener verplichtte zich jaarlijks 16 miljoen aan Boekhoorn over te maken, waarvoor in ruil advertenties voor de krant konden worden verkocht. Boekhoorn had op het moment van de transactie, zo blijkt uit de boeken van Mountain Media over 2008, tenminste 50 miljoen euro op De Pers verloren.

De beeldvorming die door de begin januari bekend gemaakte cijfers ontstond was dat de transactie van Boekhoorn om De Pers deels over te doen aan Wegener een slimme truc was van de in de telecomsector rijk geworden multimiljonair. De winst die Wegener vorig jaar maakte werd immers volledig opgesoupeerd door De Pers. Vooral de schielijk vertrokken voormalig CEO Joop Munsterman – die begin oktober 2009 ineens zonder duidelijke opgave van redenen vertrok – moest het ontgelden. Hij zou – zo was de analyse in enkele media – een voor Wegener ‘desastreuze’ deal hebben gesloten, waarvan de volle omvang pas na zijn vertrek duidelijk werd.

Deze lezing veegt vooral het straatje schoon van de al even schielijk vertrokken topman David Montgomery van Mecom (waarvan Wegener onderdeel uitmaakt), daags na bekendmaking van de voorlopige resultaten. Feit is echter dat ook Montgomerys’ handtekening onder het contract tussen Wegener en Boekhoorn uit 2009 staat en Montgomery er zelf voor koos het beslag dat De Pers op de jaarcijfers van 2010 van Wegener legt zo schril te laten afsteken. De dag erna vertrok hij dus zelf.

Het nemen van het verlies van 63 miljoen op De Pers is gebaseerd op een somber scenario. De accountants van Wegener gaan uit van een jaarlijks te verwachten nettoverlies – over elf jaar – van 4,4 miljoen op De Pers. Deze verwachting is gebouwd op een scenario waarbij De Pers nauwelijks rendement oplevert, terwijl Wegener jaarlijks 16 miljoen per jaar aan Boekhoorn moet blijven betalen voor het recht om advertenties te verkopen in De Pers. Boekhoorn daarentegen betaalt slechts enkele miljoenen aan de uitgever voor drukkosten, automatisering en verspreiding van de krant. Munsterman wordt hiermee weggezet als een CEO die Wegener veel schade heeft berokkend door een wurgcontract aan te gaan, terwijl Boekhoorn – althans in de beeldvorming – als de slimme zakenman geldt die Wegener met zijn probleem heeft opgezadeld.

Maar de afboeking maakt ook de weg vrij voor een conservatief investeringsbeleid bij Wegener. Een angst die leeft bij de redacties. Redactieraden en -commissies stelden deze week in een brandbrief aan Munstermans opvolger – Truls Velgaard – verbijsterd te zijn over de afboeking van 63 miljoen. Ze vrezen dat ‘door het verdampen van al deze miljoenen’ er geen 
geld meer zal zijn voor investeringen die broodnodig zijn om de dagbladen overeind te houden en tegelijk betekenisvolle online activiteiten te kunnen ontplooien. De vraag is echter of de miljoenen ook daadwerkelijk zullen verdampen. De verwachting gaat uit van ongewijzigd beleid. Maar het is niet ondenkbaar dat De Pers de komende jaren wel degelijk rendement oplevert, zodat de nu gepresenteerde afboeking kan worden bijgesteld.

Feit is dat sinds Wegener zich over De Pers ontfermt er behoorlijk geblunderd is door Wegener. De troef van landelijke dekking – na het verlies van het aandeel in AD Nieuwsmedia een belangrijk argument om De Pers in huis te halen – werd niet uitgespeeld. Wegener voerde een zwalkend beleid met De Pers. Op zijn hoogtepunt had de gratis krant een oplage van rond de 500.000, maar in 2009 besloot de uitgever het verspreidingsgebied te beperken tot de Randstad. Voor adverteerders belandde de titel hiermee in de weinig aantrekkelijke categorie: regionale gratis krant. Een half jaar later besloot Wegener weer landelijk te gaan. Intussen bleek Sp!ts succesvol te zijn geweest in het annexeren van de NS-stations. Adverteerders die ‘een rondje Nederland’ willen waren inmiddels allang afgehaakt.

Ook van de synergetische effecten is geen gebruik gemaakt. Waar Wegener in Nijmegen is gaan werken met een centrale redactie voor de vijftig hoofdedities, zijn er qua efficiency nog nauwelijks serieuze stappen gezet. Want Wegener heeft met De Pers in feite nog een centrale redactie in huis. Op deze kostenpost, gevoegd bij de jaarlijkse afdracht van ongeveer vijf miljoen aan de GPD en de nog eens ongeveer drie miljoen aan het ANP moeten efficiencymaatregelen mogelijk zijn.

Dat hier nauwelijks stappen worden gemaakt heeft mogelijk te maken met het feit dat Wegener de COR heeft beloofd geen grootschalige reorganisaties in 2011 te zullen doorvoeren. Waarschijnlijker is dat Munsterman en Montgomery elkaar vanaf 2009 flink in de wielen hebben gezeten en daardoor weinig daadkracht aan de dag legden. De laatste uit angst dat Munsterman, terwijl hij er nog zat, heimelijk bezig was met de overname van Wegener (bijgestaan door enkele geldschieters, waaronder mogelijk Boekhoorn) een gerucht dat al langer door uitgeefland waart.

De redacties kunnen intussen niet veel anders dan afwachten en om opheldering vragen. Ze wijzen de nieuwe topman Velgaard in hun brief op de toezegging van de Wegener-top aan de COR, eind december, waarin investeringen in print en online van groot belang werden genoemd voor ‘mogelijk herstel van het geknakte vertrouwen in een bestendige toekomst van onze regionale nieuwsorganisatie’. Ze hebben de COR verzocht een grondig onderzoek in te stellen naar de achtergronden van de deal met De Pers, vanwege de negatieve gevolgen voor Wegener. Het onderzoek zou aan het licht moeten brengen wie er nu exact verantwoordelijk voor was en waarom de Raad van Bestuur heeft verzuimd de COR in te lichten over een voor Wegener financieel riskante constructie.

De vraag is of die constructie werkelijk zo riskant was, of dat er sprake is geweest van een omgekeerd gevalletje window dressing door Montgomery. Als de door Wegener verwachte verliezen voor De Pers de komende jaren door slim beleid in winst worden omgezet zal de krant – en daarmee Wegener – als winnaar uit de bus komen.