mgm nvj maart

— donderdag 24 april 2014, 14:15 | 0 reacties, praat mee

Twee stappen vooruit, één terug

Sinds de hervormingsgezinde regering Thein Sein aantrad in Myanmar (voorheen: Birma), beleefde het land anderhalf jaar lang ongekende persvrijheid. De nieuw herwonnen vrijheid is niet zonder kinderziektes. Laatste wijziging: 24 april 2014, 16:21

Het voelde als het begin van een nieuw tijdperk. Media in ballingschap als Mizzima, ­Irrawaddy en Democratic Voice of Burma (DVB) keerden terug naar Myanmar. De pre-censuur werd geschrapt, zodat de censors niet langer voor verschijning in artikelen konden knippen. Vervolgens werd de raad van censors (PSRD) helemaal opgeheven. Voor het eerst sinds de militaire coup van maart 1962 konden journalisten vrij hun verhalen schrijven, zonder angst voor represailles.

In april 2013 volgde meer goed nieuws. Dagbladen werden weer toegestaan. Zestien uitgevers kregen van het ministerie van Informatie een licentie om dagelijks te gaan publiceren. De kiosken puilden uit van de nieuwe uitgaven.

‘Sinds de pre-censuur is beëindigd kunnen we in theorie alles schrijven wat we willen’, zegt Thiha Saw, hoofdredacteur van het Engelstalige dagblad Myanmar Freedom. ‘Maar het feit dat de regering de licenties verleent of intrekt is problematisch. Sommige tijdschriften doen aan zelfcensuur, omdat zij hun licentie niet in gevaar willen brengen.’

Voor het beëindigen van de censuur was een aantal onderwerpen taboe. Over Nobelprijswinnares en democratisch icoon Aung San Suu Kyi kon niet geschreven worden. Ook artikelen over corruptie of de etnische problematiek kwamen niet langs de censors. De vrijheid is nu groter, maar niet onbegrensd. Thiha Saw: ‘Soms schrijven we over corruptie, maar die verhalen moeten wel grondig gecheckt en keihard zijn.’

De economische realiteit is voorlopig weerbarstig. Alle nieuwe dagbladen draaien verlies. Sommige kranten hebben hun verschijningsfrequentie al teruggeschroefd. Mizzima-directeur Sonny Swe kwam in april 2013 vrij, nadat hij negen jaar had gezeten voor ‘censuurovertredingen’. Hij denkt dat de uitgevers te enthousiast zijn geweest. ‘Mensen kunnen 500 kyat uitgeven aan een weekblad, geen 200 kyat per dag aan een dagblad. De koopkracht is er gewoon niet.’

De advertentiemarkt is ondertussen te slap om de dagbladen te kunnen ondersteunen. De distributie van de meeste kranten, de staatsbladen uitgezonderd, blijft beperkt tot de vier grote steden. Dat is voor adverteerders minder interessant.

Sonny Swe denkt dat het medialandschap vanzelf zal uitdunnen. ‘Over een paar jaar bestaan er nog maar een paar dagbladen. Tegen die tijd zullen de economische liberaliseringen en de influx van buitenlandse investeerders voor economische groei en meer koopkracht gezorgd hebben.’

Mizzima houdt de schoorsteen mede rokende door televisieprogramma’s te produceren voor de staats­omroep MRTV. ‘Is het niet miraculeus dat een voor­malig kritisch tijdschrift in ballingschap nu betaald wordt door de staatstelevisie om content te leveren? We zijn volledig vrij in de manier waarop we verslag doen’, zegt Sonny Swe. ‘Wie had twee jaar terug gedacht dat dit mogelijk zou zijn.’

Houdt de kwaliteit van de journalistiek in Myanmar gelijke tred met de media explosie? Volgens International Media Support (IMS) is de meerderheid van de journalisten in Myanmar ongetraind en gemiddeld 25 jaar oud. Er rust een zware druk op eindredacteuren om te zorgen dat artikelen toch van voldoende niveau zijn.

Een hele generatie journalisten is opgegroeid onder het juk van de censuur. Het regime was onbenaderbaar, de geruchtenmolen vaak betrouwbaarder dan de week­bladen. Tot voor kort organiseerde alleen de regering een, sterk gekleurde, cursus voor aanstormende journalisten. In juli 2014 zal de Myanmar Journalism School (MyJS) haar deuren openen.

MyJS-projektleider Monika Lengauer vindt opleiden essentieel. ‘De journalistiek is een van de steunpilaren van de democratie. Goed getrainde journalisten helpen een klimaat van transparantie en accountability creëren. Belangrijk is dat journalisten hun juridische positie goed begrijpen. Zelfcensuur is in Myanmar een groot probleem. Leer journalisten hun rechten kennen en zij zullen tot de limiet gaan.’

Wat die wettelijke context betreft, waren er nog arte­facten uit het repressieve verleden weg te werken. Thiha Saw is lid van de interim Persraad, een orgaan opgezet door de regering. Een van de opdrachten was om een nieuwe mediawet te schrijven. ‘Toen we daaraan begonnen liepen we echter tegen problemen aan’, zegt Thiha Saw.

De relaties met de regering verzuurden toen het ministerie van Informatie zelf een eigen Printers and ­Publishers Enterprise Act bleek te hebben geschreven, die de mediawet van de Persraad in de wielen reed. Beide rivaliserende wetten zijn in maart door het parlement aangenomen, waardoor de journalistiek in Myanmar nu juridisch in verwarring is.

Een van de meest omstreden thema’s in de Birmese journalistiek, is het geweld van veiligheidstroepen, de politie en boeddhisten tegen de Rohingya moslims in de Arakan provincie. Nadat Associated Press en de Irrawaddy verhalen over een bloedig incident in het dorpje Du Chee Yar Than publiceerden, werd Irrawaddy-hoofdredacteur Kyaw Zwa Moe op het matje geroepen door U Ye Htut, de onderminister van Informatie.

‘Ye Htut beschuldigde ons van het meehuilen met de standpunten van de VN en INGO’s’, zegt Kyaw Zwa Moe. ‘Maar we hadden zes bronnen. Ook publiceerden we de ontkenningen van de overheid en commentaren van Arakanese parlementariërs. Wat mij betreft was het een genuanceerd verhaal.’

De Canadese journalist en schrijver Daniel Gawthrop werkt als redacteur op de redactie bij Eleven, een populair dagblad dat met giftige verhalen de haat tegen de Rohingya’s oppookt. Gawthrop weigert sommige stukken voor de Engelstalige site te redigeren. ‘Ik raak die artikelen niet aan. Gelukkig kan dat, want mijn positie wordt gefinancierd door de Thaise krant The Nation, in het kader van een samenwerkingsverband. Ik probeer nog iets van mijn onafhankelijkheid te behouden.’

Het incident in Du Chee Yar Than, waarbij volgens de VN in januari meer dan veertig Rohingya werden vermoord, bracht het ministerie van Informatie ertoe een briefing te organiseren voor diplomaten en journalisten. Oude tijden herleefden toen onderminister Ye Htut ontkende dat er slachtoffers onder de Rohingya’s waren gevallen en hij de vloer aanveegde met het VN-rapport.

Zorgelijk is ook dat het ministerie van Informatie de duur van visa voor journalisten is gaan beperken, zegt Kyaw Zwa Moe. ‘Buitenlandse journalisten kregen voorheen visa van drie tot zes maanden. Dat is nu teruggebracht tot een maand. Om hen onder druk te zetten vooral geen kritische verhalen te schrijven?’

Eerder dit jaar werden vier journalisten en de directeur van het Unity Journal opgepakt voor het publiceren van een artikel over een geheime fabriek voor chemische wapens in Pauk, waarin voormalig dictator Than Shwe een belang zou hebben. De vijf werden gearresteerd op basis van een koloniale wet uit 1923, die het onthullen van staatsgeheimen strafbaar stelt. De betreffende editie van het Unity Journal verdween uit de schappen.

In vergelijking met de repressieve jaren is de pers in ­Myanmar nog steeds veel vrijer, maar Kyaw Zwa Moe voelt zich door de recente incidenten wel iets onzekerder dan een halfjaar terug. ‘We kunnen nog steeds schrijven wat we willen, maar we weten niet meer wat de volgende ochtend de gevolgen zullen zijn.’

Thiha Saw denkt dat de media hervormingen nog niet onomkeerbaar zijn. De terugval is jammer, maar was op zich te verwachten en levert zelfs verhalen op. Lachend: ‘Een vriend van mij zei eens: Myanmar is als opium. Je raakt verslaafd aan de verhalen, de vreemde verwikkelingen. Er staat altijd wel een verrassing op het punt te gebeuren.’

Bekijk meer van

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.