SvJ-diploma: bijna gratis

Verbazend, sprak deze oud-student die zich in Tilburg het lazarus heeft gewerkt aan twee meesterproeven. Ik heb doodsangsten uitgestaan, voordat ik hoorde dat ik geslaagd was. En zo hoort het.

Daan Jansen heeft het op een aantal punten feitelijk niet bij het juiste einde en dat maakt een simpele reactie wat lastig. Allereerst: ongeveer anderhalf jaar geleden heeft het management van de SvJ een grootscheepse herziening van het onderwijsprogramma aangekondigd. Meer nieuwe media, meer aandacht voor freelance, een overzichtelijker opgebouwd en uitdagender programma waren en zijn de trefwoorden.  Onderdeel daarvan is het voorstel naast de stages en inhoudelijke vakken een aantal losse cursussen te concentreren in een ‘’afstudeeratelier’’ van bijna drie maanden. Daarin freelancewerk, een vrije productie en een echte opdracht en een visie. Sommigen noemen dat een meesterproef. Ik vind het een feodale term, maar als ik er iemand gelukkig mee maak: graag gedaan.
Zo’n onderwijsherziening is een zaak van lange adem. Dit jaar is de propedeuse vernieuwd, na de zomer wordt een nieuw tweedejaar opgeleverd, over anderhalf jaar een herzien afstudeertraject.
Wat Daan Jansen over het hoofd ziet, is dat in de aanloop daarnaar de afstudeereisen sinds vorige zomer juist zijn opgeschroefd en niet zoals hij schrijft ‘’tot op het bot’’ uitgekleed. De door hem bekritiseerde Visie (bestaat al jaren) is zwaarder geworden. Het afstudeergesprek (bestaat al jaren) is van z’n rituele karaktertrekken ontdaan en is een echte toets geworden waarbij de invloed van de gecommitteerden juist is uitgebreid. 
De opmerking dat het diploma ‘bijna gratis’ is, is meer dan goedkoop; het is regelrechte kul. Uit onderzoeken die de HBO-opleidingen recent hebben gedaan onder bijv. alumni, kwam Utrecht sterk te voorschijn en werd duidelijk dat het vereiste eindniveau zeker wordt gehaald. Jansens ‘argumenten’ als ,,De visie is het enige product dat speciaal voor het examen wordt afgeleverd’’, zijn gewoon onjuist, evenals de verwijzing naar groepsproducties.
Er zijn onderwijskundig bezien naast de meesterproef overigens wel meer routes naar de eindstreep. Hoewel ik niet tevreden ben met de huidige opzet van het afstuderen, moet een student in de huidige opzet wel degelijk gedurende het laatste jaar op alle fronten aantonen klaar te zijn voor de beroepspraktijk. In de stages, bij freelance, in de medium- en inhoudsredactie, bij al die gelegenheden wordt (in delen of integraal) getoetst of de student al gereed is voor de arbeidsmarkt. Niet alleen de school toetst dat, ook de beroepspraktijk zelf beoordeelt bij meerdere cursussen mee. 
Zo’n duurloop oogt wellicht minder spectaculair dan een grande finale, maar is een net zo zware test van de conditie. Het vereist hard werken. En omdat net afgestudeerde journalisten het op de arbeidsmarkt zwaar te verduren hebben, is het doel van de onderwijsvernieuwing de lat nog hoger te leggen.

Peter de Vries, directeur SvJ Utrecht

Laat ik zo vrij zijn Utrecht met Ede te vergelijken.
Vorig jaar studeerde ik af aan de Christelijke Hogeschool Ede. Daar is afstuderen een derde deel van het laatste jaar, naast twee stages. ECTS-waarde: 20 punten

Ik heb er een half jaar over gedaan omdat ik vier maanden op een journalistieke reis ben gegaan. Het leverde een lijvig reisverhaal op, inclusief een beginnend specialisme in Centraal-Azië.

Ik was niet de enige onder mijn studiegenoten met een uitgebreid project.
Een greep: een vergelijkende studie van Oost- en West-Oekraïne (met reis), filosofisch-journalistieke scripties, onderzoeken naar sociale media. Een scriptie over correspondenten in Washington en New York (met reis).

De mogelijkheden zijn erg breed: de student kan het geheel naar eigen wens invullen.

Ten slotte moet er ook nog een essay (wat in Utrecht ‘visie’ heet) geschreven worden en is er een gesprek met twee docenten en een gecommiteerde, die gedrieën bepalen of de kandidaat slaagt of niet.

- Koen Verhelst, CHE-alumnus 2010

Ik ben blij om te lezen dat directeur Peter de Vries het probleem dat ik signaleer, onderschrijft. Hij zegt alleen niet waar hij ontevreden over is. Ik zou dan ook graag horen waarvan hij vindt dat het beter kan, zonder te verzanden in gebakkelei over het feodale gehalte van termen etc.

Ik vind het opvallend dat hij schrijft dat het onjuist is dat alleen een visie speciaal voor het examen gemaakt wordt. Ik heb namelijk twee weken geleden nog twee examens beoordeeld. En wat kreeg ik voorgeschoteld: een visie en een portfolio. Wat heb ik gemist?

De Vries legt de nadruk op de studie als duurloop, zonder grande finale. Volgens mij moet de discussie niet gaan over de route naar het examen toe, maar over het examen zelf. De meest succesvolle duurlopers zijn immers degene met een goede eindsprint.

Daan Jansen

Daan Jansen heeft helaas gelijk. Als coördinator van de Scriptieprijs Villamedia krijg ik jaarlijks heel wat scripties onder ogen. Jammer genoeg steken de ‘visies’ uit Utrecht buitengewoon schraal af bij de werkstukken die uit Tilburg en Ede komen (aan Zwolle doen ze helemaal niet meer aan een eindscriptie…). En dat zijn dan nog de scripties die door de auteurs (en docenten!) goed genoeg geacht worden om mee te dingen naar de Scriptieprijs!
Dat de studenten niet voorbereid zijn op het schrijven van zo’n ‘visie’ (waarvan het nut en de logica me altijd is ontgaan) merkte ik ook destijds aan mijn stagiairs (pientere, getalenteerde studenten) die er vreselijk tegenaan zaten te hikken. Geregeld vonden wij de beoordeling volstrekt onbegrijpelijk, de criteria ondoorzichtig. En voor een (goede) student journalistiek is zoiets ook nog eens onbevredigend.

Aankomende dinsdag 15 februari heb ik mijn eindexamengesprek. Jawel, op de SvJ. Hiervoor heb ik een visie geschreven en een website gemaakt. Ik ben het ermee eens dat het als mager kan worden ervaren.

Maar in hoeverre kan je aan een eindproduct, met toegevoegd een ‘stevige scriptie’, zien of iemand geschikt is voor de beroepspraktijk? of iemand journalist-waardig is?
Er zijn studenten die met twee vingers in hun neus in vier maanden een filosofisch-journalistieke scriptie in elkaar kunnen flansen, maar dat zegt niets over hun prestaties in de beroepspraktijk.

Iedere school maakt andere keuzes. In Ede is ruimte ingevoerd voor het afstuderen, in Utrecht heb je les en moet je daarnaast je website en je visie in elkaar zetten. Beide opties hebben voor- en nadelen.

Ik vind het jammer om te zien dat de kwaliteit van de SvJ gemeten wordt slechts door het bekijken van de visies. Bij verschillende stageplekken heb ik regelmatig positieve verhalen gehoord over studenten van de SvJ. 

Uiteindelijk gaat het erom dat je goed functioneert in de beroepspraktijk. Of iemand een gedegen journalist is, is niet altijd op te maken uit een eindexamengesprek. Ook niet als het eindexamen wordt uitgebreid. De vier studiejaren ervoor zijn minstens zo belangrijk, maar ook daaruit krijg je geen zekerheid over de kwaliteit van een student. Het blijft moeilijk meetbaar.

Dat er zaken verbeterd kunnen worden op de SvJ is waar, maar dat geldt voor elke opleiding.

Komende dinsdag wil ik afstuderen. Ik hoop niet dat de kop boven het artikel van Daan Jansen van invloed is op mijn toekomstige sollicitaties…

Wees gerust, ik denk niet dat mijn artikel van invloed is op jouw sollicitaties. De uitstraling van het examen is eerder schadelijk voor de opleiding. 

Een scriptie is inderdaad niet dé oplossing, maar als je ervoor kiest om gecommitteerden te betrekken bij de beoordeling van het niveau van studenten, dan moet het examen ook wel wat om het lijf hebben. Als je vindt dat de beoordeling geleidelijk door de opleiding heen moet plaatsvinden, dan heeft een gecommitteerden niet veel toe te voegen.

Toch ben ik voorstander van een stevig examen in combinatie met gecommitteerden die het examen beoordelen. Dat is de beste manier om te toetsen in hoeverre het niveau van de student overeenkomt met de praktijk.

@ Jacqueline Ik ben nogal verbaasd dat je enerzijds coördinator bent van de scriptieprijs en tegelijk nut en logica van zo’n scriptie niet inziet. Lijkt me een ingewikkelde klus. Overigens bleek dat voorgaande jaren ook uit nogal misplaatste kritiek van juryleden die geen idee hadden waar studenten (in ieder geval die uit Tilburg) mee bezig zijn. Hoe kun je iets beoordelen als je niet weet wat de opdracht is? Je kunt me gerust bellen voor een toelichting. Maar vooruit: in een notendop. Van een hbo-student journalistiek mag en moet meer verwacht worden dan dat hij (of zij) een journalistiek product kan maken. Hij moet ook in staat zijn een gefundeerde opinie te ontwikkelen over allerlei zaken die straks bij de beroepsuitoefening aan de orde kunnen komen. Een hbo-student moet kunnen meedenken en meepraten. En dus toetsen we aan het einde van de opleiding niet alleen of een student een ‘lekker stukkie’ kan schrijven (of uiteraard radio of tv kan maken), maar ook of het met het ontwikkelen van een visie snor zit. Zonder dat element zouden de huidige opleidingen eerder een mbo zijn.
Overigens produceert een student in Tilburg bij het ‘eindassessment’ schrijvende pers (excuses voor het jargon) 6000 woorden tekst (in meerdere artikelen, series, genres, etc.). Daarnaast een ‘reflectie’ waarin aangetoond moet worden dat de opsteller in staat is te kunnen reflecteren op basis van literatuuronderzoek en/of veldonderzoek. Studenten zijn daar zo’n drie maanden zoet mee (en niet zelden langer). Alles behalve een eitje. Bovendien geven we een student zelfs nog tijdens het eindgesprek een praktijkopdracht (‘performance’) als extra toets. Ik put uit ervaring als ik stel dat die omvang een goed beeld geeft van wat een student kan. En als extra ‘slot op de deur’ kijkt ook in Tilburg nog iemand uit de beroepspraktijk mee bij de hele afstudeerfase.

PS: het woord ‘scriptie’ geeft al meteen aan dat we het over verschillende dingen hebben. In een ‘scriptie’ probeer je de werkelijkheid in kaart te brengen (feiten verzamelen). Dat geschiedt doorgaans op universiteiten. In een ‘reflectie’ of ‘visie’ probeert een student zich een mening te vormen over bepaalde materie. Plat gezegd moet een student de vraag beantwoorden: “Hoe zou jij handelen als je hoofdredacteur van ... was.”

Altijd interessant, kritische zelfanalyse. Kun je in principe alleen maar beter van worden. Paar dingetjes.
1.
Hoe kan een onderzoek onder alumni bewijs zijn dat een anderhalf jaar geleden ingezette onderwijsherziening succesvol is. Dat weet je toch pas na minimaal 4 jaar. En dan nog: ik zou het zeker ook toetsen bij de werkgever.
2.
Waarom is er onduidelijkheid over de eindtoets tussen iemand die deze feitelijk afneemt en degene die er verantwoordelijk voor is? Dat geeft toch te denken.

Reactie op artikel: SvJ-diploma: bijna gratis.
Door Hans Wammes, redacteur NRC Handelsblad
De jongste eisen die de School voor Journalistiek haar afstudeerders stelt, wekken inderdaad bevreemding bij mensen uit het vak. SvJ-directeur Peter de Vries mag het tegenspreken, maar net als Daan Jansen heb ik met enige verbazing vastgesteld dat studenten voor het examen alleen nog een ‘visie’ schrijven. Verder geeft hun examendossier een overzicht van het studieverloop. Wat De Vries omschrijft als ‘freelancewerk, een vrije productie en een echte opdracht’ heb ik niet als specifiek examenwerk herkend. Of is het inderdaad nog een voorstel in het kader van het ‘afstudeeratelier’? Moeilijk aan de kandidaat toe te schrijven groepsproducties zitten in ieder geval wel in het dossier. 
Waarom, was m’n eerste reflex, val je de gecommitteerde lastig met zo’n studieoverzicht, inclusief broddelwerk uit vroegere jaren? Het enige relevante criterium aan de eindstreep is of de kandidaat het vak (in mijn geval dagbladjournalistiek) beheerst en waar voor zijn geld biedt. Herkent hij nieuws en actualiteit? Weet hij hoe de wereld in elkaar zit? Kan hij een strak nieuwsbericht schrijven, een levendige reportage, een goed gedocumenteerd achtergrondverhaal? Past hij hoor en wederhoor toe, zijn de feiten gecheckt, de juiste bronnen aangeboord? Voegt een quote iets toe? Heeft het artikel structuur? Is het aantrekkelijk geschreven?
Een doorwrochte visie kan blijk geven van een analytische geest, het vermogen argumenten te verzamelen en te wegen, en ze biedt niet zelden stof voor een interessante discussie. Maar ik kan me niet herinneren dat mijn eerste werkgever vroeg naar mijn visie op de journalistiek of een interessant praktisch dilemma. Ik weet wel dat ik mijn eigen visie na luttele weken beroepspraktijk bijzette op het kerkhof van de jeugdige missers.
Als gecommitteerde was ik dan ook aanvankelijk sceptisch over de zoveelste aanpassing van de examenprocedure bij de SvJ. Nu ik twee examenrondes heb doorstaan, is mijn ervaring dat er wel een mouw aan valt te passen. Centrale vraag tijdens de examensessie: wat is je beste artikel, wat je slechtste, en waarom? Uit het antwoord daarop kan een ervaren journalist destilleren of de examinandus kritisch is, zichzelf kent en het vak begrijpt. Het ‘beste artikel’ zou de actuele vaardigheden moeten illustreren. Daarna kan je altijd nog een potje sparren over de visie.
De Vries voert aan dat uit ‘onderzoeken die de HBO-opleidingen recent hebben gedaan onder bijv. alumni’ Utrecht sterk tevoorschijn kwam. Duidelijk werd, schrijft hij, dat het vereiste eindniveau zeker wordt gehaald. Los van het wc-eendgehalte: misschien zit daar wel de pijn van de opleiding. Is het eindniveau hoog genoeg? De concurrentie om de schaarse banen in de dagbladjournalistiek is inderdaad enorm, zeker gegeven de overvloed aan – ook journalistiek geschoolde - academici die zich melden.
Met SvJ-docent Gijs Schreuders heb ik wel eens een pittige discussie gehad over de eindnormen. Hij bleek van mening dat een beroepsopleiding voldoet als alumni (journalistiek) werk vinden. Ik vind dat je hoger mag mikken dan een huis-aan-huiskrant of het blad van de supportersvereniging. Om die reden blijf ik ook graag bij examens van de SvJ feedback geven. Kritiek is soms zuur, maar studenten en opleiding kunnen er hun voordeel mee doen. De beroepspraktijk stelt de norm.

Mijn eindexamen aan de SvJ in 2005 bestond uit het schrijven van twee korte artikelen, één lang achtergrondverhaal, en een visie. Die verhalen gingen prima, de visie was een hel. Alleen al het foutief formuleren van een stelling zorgde ervoor dat mijn studie een trimester uitliep. En steeds dacht ik: waarom doe ik dit in vredesnaam? Ik wil artikelen schrijven voor tijdschriften, geen onderzoeksjournalist worden.
Bizar om te ontdekken dat het examen nu gereduceerd is tot een visie en een ‘verzamelmapje’ van het werk door de jaren heen. Het enige werk wat het bekijken waard is, lijkt me het werk dat geleverd is tijdens de tweede stage. Ik denk dat je vooral aan artikelen en de aanpak hiervan kun je aflezen of een student klaar voor het ‘echte’ werk. Niet een visie.

D’r zit in deze discussie een vervelende spraakverwarring tussen examengesprek en afstudeereisen en die wil ik hier in elk geval ophelderen. Maar voordat ik dat doe eerst de opmerking dat ik het met Hans Wammes op veel punten hartgrondig eens ben.
Ik voer niet uit een defensieve houding of gemakzucht aan dat uit onderzoeken blijkt dat het eindniveau van de afgestudeerden op orde is. Ik doe dat omdat het inderdaad blijkt uit ervaringen van alumni, de Hbo-monitor, begeleiders van de tweede stage, de contacten met werkgevers en redacties en nog veel meer andere signalen die we uit het beroepenveld krijgen. De stelling van Daan Janssen dat het diploma ‘bijna gratis’ is, speelde mij te gemakkelijk in op de discussies over waardeloze Hbo-diploma’s.
Hans Wammes heeft gelijk als hij zegt: de beroepspraktijk zet de norm. Om die reden worden bij meer dan de helft van de studiepunten die studenten in de laatste twee jaar moeten halen collega’s uit de praktijk als beoordelaar ingeschakeld. En ik herken volledig de stelling dat het niveau misschien wel verder omhoog moet nu het zo slecht gaat op de arbeidsmarkt van journalisten. Misschien is dat omdat ik net als hij uit de geteisterde dagbladsector afkomstig ben. Maar sinds ik twee jaar geleden begon roep ik dat de lat in het onderwijsprogramma omhoog moet. Dat is ook de inzet van de onderwijsvernieuwing die we doorvoeren en waarin meer aandacht voor crossmedia en voor een bestaan als freelancer twee belangrijke trefwoorden zijn. Derde trefwoord – uit zo’n vermaledijd onderzoek – wordt verdieping van de analytische vaardigheden.

Nu kort het verschil tussen examengesprek en afstudeerprogramma. Een student moet in het onderwijsprogramma-journalistiek 210 studiepunten halen, waarvan 90 in de laatste twee jaar. Daarbij wordt in meerdere cursussen getoetst of deze student klaar is voor de praktijk. In elk geval in de tweede stage, bij de Visie, het vak Freelance en in het eindgesprek zijn het toetsen op ‘’eindniveau’’, zoals dat zo fraai heet. Een student moet alles bij elkaar op zeven -  samen met de beroepspraktijk vastgestelde - competenties (research, productie, journalistieke onderwerpen vaststellen etc) aantonen het vak te beheersen. In de tweede stage worden zo goed als al die eisen – door praktijkmensen én docent – beoordeeld. Een Visie schrijven is uitdrukking van het vermogen zelfstandig na te kunnen denken over het vak (er staan overigens veel minder tijd en punten voor dan bij andere opleidingen). Het jezelf professioneel kunnen presenteren en kunnen vertellen wat je waard bent is een ander criterium. Dat wordt getoetst in het eindgesprek en om die conversatie te voeden is er het portfolio met artikelen uit je stage,  je visie en nog zo wat stukken uit de studie.  (Terzijde: wat ik niet begrijp maar dinsdag nog eens bij wat gecommitteerden ga navragen, is dat hier nu ophef over ontstaat: deze constructie bestaat al jaren. Het enige wat recent is veranderd, is dat studenten die het gesprek niet serieus nemen juist sneller kunnen zakken.) Hoewel daarmee onderwijskundig beschouwd aan de afstudeereisen netjes wordt voldaan, vind ik het als eindfase niet ideaal. Mede om die reden het voorstel voor een ‘’afstudeeratelier’’. Dat moet inderdaad nog verder uitgewerkt worden.

Peter de vries, directeur SvJ-Utrecht

Peter de Vries heeft het over een spraakverwarring, maar hij is degene die dat in zijn reacties in stand houdt. Ik zou graag de discussie voeren over het examengesprek (met de bijbehorende stukken) en de uitstraling die dat heeft. En of de gecommitteerde in deze verhouding wel een zinnige rol heeft of niet.

Ik denk dat de discussie over de kwaliteit en inrichting van de studie een hele andere is. Ik concludeer tijdens de examengesprekken dat het moeilijk is om het niveau van student te beoordelen aan de hand van de gepresenteerde stukken. Volgens mij moet dat anders: of het examengesprek moet meer om het lijf hebben (waar ik voorstander van ben) of er moet gekozen worden om door de opleiding heen het praktijkniveau van de studenten te toetsen. Als die laatste optie de voorkeur geniet, dan komt de gecommitteerde een beetje als mosterd na de maaltijd.

Peter de Vries schrijft nogmaals dat de eindfase niet ideaal is, maar ik lees nog steeds niet waarvan hij vindt dat het beter kan/moet.

Tot slot: de kop boven het stuk is in eerste instantie bedoeld om te prikkelen (blijkbaar is dat gelukt). In de rest van het stuk heb ik zeer inhoudelijk en met argumenten mijn standpunt over het voetlicht gebracht.  Hopelijk kan de discussie over de inhoud gaan!

Het is een oude wijsheid: if you can, do - if you can’t, teach!

Een SvJ-diploma is niet bijna gratis maar de verleiding om korting te geven is wel groot. Hoeveel duizend euro vangt de SvJ ook weer voor elke afgestudeerde, en hoeveel loopt de School mis als de student afhaakt of zakt?

Kort en bondig je punt maken leer je in ieder geval duidelijk niet meer op de SVJ. Wat een oeverloze betogen zeg…

“Met SvJ-docent Gijs Schreuders heb ik wel eens een pittige discussie gehad over de eindnormen. Hij bleek van mening dat een beroepsopleiding voldoet als alumni (journalistiek) werk vinden.”
Buiten beschouwing blijft het gros van de studenten, die na drie, zes, soms zelfs tien jaar de school verlaten ZONDER diploma.

Het zal niet voor alle studenten gelden, maar ik ken er eentje van wie de deurwaarder die een maandelijkse studieschuldaflossing van 500 euro eiste en die tien jaar lang elk tientje aflossing omzette in een HIV-besmetting.
Zou dat ook in het kostenplaatje van het SvJ-diploma worden meegenomen?

En waarom iemand na zes jaar vertellen dat hij geen examen kan doen, dat dat eigenlijk na één jaar al duidelijk was, maar dat hem het voordeel van de twijfel is gegund?