Regiohack: vriendschap tussen nerd en journalist

‘Zucht, steun… het leven van een datajournalist gaat niet over rozen’, schrijft een van de deelnemers op het blog van www.regiohack. nl.
Het is donderdag 10 november. De dertig deelnemers zitten gebogen over laptops waarop ingewikkelde Excel-bestanden te zien zijn. In de newsroom van de Saxion Hogeschool in Enschede worden bananen, mandarijnen en energiedrankjes uitgedeeld. Deelnemers worden naar de camera geroepen om hun videoblog op te nemen, ‘hulplijnen’ (‘Excel-koningen’ en informatica-nerds) lopen langs ieder team voor advies. De eerste telefoontjes worden gepleegd. Sommigen zitten met de handen in het haar, en voelen zich een vreemde eend in de bijt. Anderen weten niet hoe snel ze hun laptop moeten openklappen. De komende dertig uur is dit de omgeving waar nonstop informatie van het internet wordt onthuld. Op het schema wordt ‘even slapen’ wel aangeraden.
De deelnemers zijn verdeeld over zes teams. Ze storten zich op onderwerpen als criminaliteit, macht en veiligheid. Doel is nieuwe inzichten en feiten over verschillende maatschappelijke thema’s boven water te halen met behulp van datasets. Bij een geslaagde operatie publiceren De TC Tubantia en De Stentor de resultaten. Datajournalistiek staat nog steeds in de kinderschoenen in Nederland en is daarom moeilijk te definiëren. ‘Maar daarom is het nog geen hype. Het is een nieuwe vorm van onderzoeksjournalistiek’, aldus Jerry Vermanen, bedenker van Regiohack en bureauredacteur bij De Stentor.
Tubantia-verslaggever Lucien Baard neemt het voortouw in de groep ‘veiligheid en risico’. ‘We hebben nu nog niet zo veel grip. Maar we laten de moed niet zakken.’ Het team zoekt naar risicovolle bedrijven in Twente. Een moeilijk onderwerp, zo blijkt. Na de lunch is Baard iets minder hoopvol gestemd: ‘We zitten in een klein dipje. Of noem het gerust een ravijntje.’ Maar dan is daar ‘hulplijn’ Heinze Havinga, alias de internetkoning. Hij noemt zichzelf ‘creatief met internet en data’. Als een soort internetpsycholoog probeert hij de deelnemers uit hun schulp te lokken. ‘Jullie klinken onzeker.
Probeer ook eens verder te kijken. Zoals naar de verkeerstromen of het aantal basisscholen in de buurt van gevaarlijke bedrijven.’

‘Puinruimen en opnieuw beginnen, frustratie, frustratie en vierkante ogen’

Kruisbestuiving is volgens Femke Nales, organisator van het datajournalistieke festijn en economieredacteur bij De TC Tubantia, erg belangrijk voor datajournalistiek: ‘Soms denk ik: had ik maar een programmeur naast me zitten. Het wordt tijd dat er andere disciplines worden ingehuurd op de redactie. Misschien moet de volgende freelancer een nerd zijn; of de toekomstige “Plasterk-journalist” een informaticastudent.’
Na de dertig uur durende ‘hackaton’ blijkt overigens dat de techneuten en journalisten toch meer verwant aan elkaar zijn dan door de organisatie werd gedacht. ‘Dit is een mooi effect. Er ontstaat wederzijds respect, aldus Nales. ‘Zo zagen we bijvoorbeeld dat er een hele grote groep journalisten om een programmeur stond toen hij data aan het visualiseren was. Het leek alsof ze naar een tekenfilm keken.’
Anke Vellenga, een van de deelnemers die niet uit het Oosten van het land komt, dwaalt af en toe af naar haar werkzaamheden die ze heeft als informatiespecialist bij de NOS. ‘Ik heb nog niet veel ervaring met het journalistieke gedeelte van dataverwerking. Dat probeer ik hier vandaag te leren.’ De NOS is zelf ook druk bezig met datajournalistiek op de redactie. Vellenga: ‘Ik hoop zelf ook een dag als deze op te richten, maar dan op landelijk niveau.’
Als ’s avonds de pizza’s arriveren zitten de meeste journalisten er doorheen. ‘Puinruimen en opnieuw beginnen’, ‘frustratie, frustratie, frustratie’, en ‘ik heb vierkante ogen’ zijn de opvallendste quotes die te horen zijn op de videoblogs die om de paar uur worden ververst. De programmeurs kunnen daarentegen een genoeg krijgen van de Regiohack. De docent Informatica van de Hogeschool komt na het lesgeven een kijkje nemen. Hij begint meteen met programmeren en is de komende vijf uur niet meer weg te slaan achter de computer. Internetkoning Havinga springt een gat in de lucht als hij om half drie ’s nachts enkele lijntjes tussen Twentse bestuurders kan laten zien via data van LinkedIn.

Initiatiefnemer Vermanen hoopt dat de journalistiek teruggaat naar zijn twee belangrijkste functies: ‘De waakhondfunctie en de taak om eigen nieuws te maken. Nu krijgen journalisten nog jaarverslagen aangeleverd inclusief een overzicht en een conclusie. Maar journalisten moeten zelf hun conclusie trekken.’

Wordt de toekomstige journalist een programmeur, vormgever en journalist in één? Vermanen: ‘Je kan niet van elke journalist verwachten dat ze én het gewone journalistieke werk doen én bronnen kunnen opgraven én goede filmpjes en foto’s kunnen leveren. We moeten juist de samenwerking bij de krant een impuls geven. Programmeurs hebben journalisten nodig om het verhaal te vertellen. Tegelijkertijd hebben journalisten technische ondersteuning nodig bij het verwerken van data.’ Te weinig data, te veel data of helemaal geen data. Het kwam allemaal voor tijdens de Regiohack. Excel-programma’s liepen vast door een overvloed aan informatie. Na uren onderzoek begonnen veel teams met een nieuw onderwerp. Er werden zelfs eigen databases ontwikkeld.

Vermanen vat samen: ‘Datajournalistiek is intimiderend. Internet heeft zoveel tools, maar we moeten leren om met dit gereedschap om te gaan. Ook ik. Terwijl ik mezelf al als een beetje nerd beschouw.’