‘Ik werd betááld om mijn mening te geven’

Rutger van Santen (57) loopt wat onwennig perscentrum Nieuwspoort binnen. Hij komt er niet vaak meer, na zijn schorsing als verslaggever bij de Wereldomroep begin vorig jaar. Hij wordt staande gehouden door Ernst Hirsch Ballin die hem hartelijk begroet.

‘Ik heb me verbaasd over het medeleven dat ik uit Den Haag heb ontmoet’, zegt Van Santen later. ‘Die vermeende inteelt op het Binnenhof is namelijk onzin. Ik heb zelf altijd tamelijk veel afstand gehouden en er weinig vrienden opgedaan. Het recente akkefietje met Hero Brinkman greep Geert Wilders aan om Nieuwspoort weer eens neer te zetten als een gevaarlijk hol vol linkse journalisten. Dat is bewuste stemmingmakerij. Ik ben hier altijd vooral fatsoenlijke en hardwerkende mensen tegengekomen.’

Is het eigenlijk wel de taak van een journalist om iemand racist te noemen; of moet je je beperken tot het aantonen dat iemand dat mogelijk is?
‘Ik zal nooit iemand met een nazi vergelijken. Maar als iemand een racist is moet je dat benoemen. Dat is ieders plicht. Als mensen op basis van huidskleur, geloof of land van herkomst verdacht worden gemaakt hoort men zich uit te spreken, ongeacht de functie die je hebt. Racisme is de oorzaak van vrijwel alle oorlogen. Daar heb je dus stelling tegen te nemen Natuurlijk, als ik een verslag maakte van een Kamerdebat, deed ik dat zo neutraal mogelijk. Maar ik was ook politiek commentator, duider en columnist. In die rollen kon ik ongezouten mijn mening geven. Ik heb dat ook altijd met open vizier gedaan. Jarenlang zat ik in een journalistenforum bij de Avro, waar ik werd betááld om mijn mening te geven. Nooit heeft dat problemen opgeleverd. Alleen toen het om Wilders ging kreeg ik ineens verwijten te horen dat ik te ver ging.’

Je werd vorig jaar geschorst vanwege deze uitspraken, maar ook omdat je zou bijklussen zonder toestemming.
‘Pure flauwekul. Wim Jansen (destijds waarnemend hoofdredacteur van de Wereldomroep, red.) heeft zich nauwelijks in de zaak verdiept en overhaast gehandeld. Het hoorde bij mijn taakomschrijving. Ik werkte mee aan programma’s voor BBC, BRT, Deutsche Welle, Radio 2, Canadian Broadcasting Corporation en heel veel andere. Ik heb sterk het gevoel – maar ik kan dat niet bewijzen – dat mijn schorsing direct verband hield met het in gevaar komen van de geldstroom van Den Haag naar Hilversum. Wilders en Martin Bosma (mediawoordvoerder PVV, red.) stelden naar aanleiding van mijn uitspraken namelijk Kamervragen aan minister Plasterk. Of hij het de taak van de publieke omroep vond om met belastinggeld politieke partijen te bestrijden. Rond het uitkomen van de film Fitna heeft Bosma zelfs geëist de subsidie aan de Wereldomroep per direct stop te zetten. Ik heb het sterke vermoedens dat de Wereldomroep om die reden van mij af wilde. Bij de PVV werden letterlijk de glazen geheven op mijn vertrek uit Den Haag.’

Je legde na je schorsing ook de functie neer van voorzitter van de Parlementaire Persvereniging.
‘Ja, de vereniging werd er volstrekt onterecht door in diskrediet gebracht. Overigens heeft niemand druk op mij uitgeoefend om die functie neer te leggen. Het was een persoonlijke afweging. Maar door mijn schorsing – waar journalisten uiteraard op aanslaan – ging de zaak een eigen leven leiden. Op GeenStijl werd ik door het slijk gehaald – door tweecelligen die net met drie vingers kunnen tikken – toen mijn interview voor Het Gesprek met Tofik Dibi over de PVV volkomen uit zijn verband online werd gezet. Die schorsing was de oorzaak voor de verwijdering tussen de Wereldomroep en mij. Ik heb het als vreselijk vernederend ervaren. Ik werd uit de biotoop gerukt waar ik me al jaren als een vis in het water voelde. Ik groeide nog steeds in mijn vak en had geen andere ambities. Maar ik moest terug naar Hilversum, waar ik rotklusjes te doen kreeg.’

Ben je slachtoffer geworden van een hype?
‘Nee. Ik heb alleen het gevoel dat ik dingen benoemde die destijds niet gezegd konden worden. Kijk, ik ben niet op de wereld om Wilders te bestrijden. Maar ik maakte in Den Haag op dat moment dingen mee waarvan ik vond dat ik ze als journalist moest benoemen. Dat kwam zo uit. Kritiek op Wilders was destijds een groot taboe. Nu is dat klimaat aan het veranderen, maar twee jaar geleden lag dat anders. Toch heb ik er volstrekt geen spijt van, al heeft het ingrijpende gevolgen gehad. De journalistiek moet zich niet door angsthazerij laten leiden.’

Hoe ziet jouw toekomst eruit?
‘Naast mijn baan verloor ik dit jaar ook mijn vrouw. De Wereldomroep is daar overigens heel netjes mee omgegaan en heeft me tijd gegund om dit te verwerken. Het was een zware tijd, maar langzaam merk ik dat het weer beter gaat. Het leven gaat door. En ik heb geen talent voor depressie. De afgelopen maanden heb ik meer tijd kunnen besteden aan mijn vier kinderen. Sinds 1 augustus ben ik freelance journalist. Ik heb wel aanbiedingen gehad van andere omroepen om weer in Den Haag te gaan werken. Daar zie ik nog even vanaf. Ik ben nu in onderhandeling met een regionale omroep, waar ik aan de slag kan. Daar heb ik eigenlijk heel veel zin in. Maar ik sluit niet uit dat ik ooit weer in Den Haag aan het werk ga.’

De Wereldomroep liet bij monde van Maike Gehlen weten ‘geen reactie’ te geven op dit interview.